คนไร้บ้าน เพิ่มจำนวนมากขึ้นในหลายพื้นที่เมือง สาเหตุหลักส่วนหนึ่งมาจากการสมัครใจเป็นคนไร้บ้าน ด้วยความจำยอมต่อภาระครอบครัว หรือปัญหาสุขภาพที่ไม่สามารถทำงานหาเงินได้ แต่การมานอนข้างถนนก็ต้องเผชิญกับภัยของคนที่แสวงหาผลประโยชน์ ตั้งแต่ทำร้ายร่างกายไปจนถึงหลอกให้เป็นบัญชีม้า
ทีมข่าวเดินทางไปที่ตรอกสาเก สถานที่ขึ้นชื่อว่าเป็นแหล่งรวมคนไร้บ้านอันดับต้น ๆ ของกรุงเทพมหานคร ตลอดเส้นทางที่เดินมาน่าจะมีไม่ต่ำกว่า 200-300 คน
อัจฉรา สรวารี เลขาธิการมูลนิธิอิสรชน กล่าวว่า การช่วยเหลือคนเร่ร่อนในพื้นที่กรุงเทพฯ ซึ่งจะมีการมารอรับอาหารของแจก เราจะมีรถโมบาย ซึ่งเป็นจุดบริการด้านสวัสดิการให้ โดยกระทรวง พม. เข้ามาช่วยทำสวัสดิการ ไม่ว่าจะทำบัตรประชาชน จัดหางาน ตรวจสุขภาพ
ทุกวันอังคาร ช่วงเย็น บริเวณตรอกสาเก จะเต็มไปด้วยผู้คนไร้บ้านรวมตัวมารอรับของจากมูลนิธิอิสรชน อาสาสมัครจะแจกอาหาร ของใช้ และพูดคุยทำความเข้าใจถึงปัญหาคนไร้บ้าน ถึงสาเหตุที่พวกเขาออกมาใช้ชีวิตบนทางสาธารณะ
ปัญหาของคนไร้บ้านคือปลายทางของโครงสร้างใหญ่ ตั้งแต่การเข้าไม่ถึงระบบสวัสดิการ การถูกกีดกันโดยทัศนคติ ไปจนถึงนโยบายการพัฒนาประเทศที่ไม่สามารถดูแลคนได้อย่างทั่วถึงเท่าเทียม
การแก้ปัญหาต้องเลิกคิดแทนเขา เพราะการไร้บ้านคือการต้องกลับบ้าน แก้โจทย์ด้วยการสร้างบ้าน สร้างอาคารพักให้เขาอยู่ ห้องเช่า แต่ไม่ได้ดูเรื่องรัฐสวัสดิการ การดูแลคุณภาพชีวิต คนมีรายได้ ให้งานทำ แต่งานมันไม่สม่ำเสมอ วันหนึ่งไม่มีรายได้เขาต้องวนกลับมาเป็นคนไร้บ้านเหมือนเดิม การทำงานของรัฐเองคือมองการแก้ปัญหาเฉพาะจุด มันเลยเกิดโมเดลที่แน่ชัดไม่ได้
...
ทางเลือกของคนไร้บ้านอาจอยู่บนถนนได้ แต่ไม่ได้สร้างความเดือดร้อนและเป็นภาระกับสังคม
แอน เป็นคนไร้บ้าน ให้ข้อมูลว่าสมัครใจใช้ชีวิตแบบนี้ มีความสุขกับการใช้ชีวิต และไม่อยากต้องการอะไร มีแค่ข้าวกับยาแจกก็พอ การเป็นผู้หญิงแล้วต้องออกมาใช้ชีวิตเร่ร่อนแบบนี้ ไม่ได้กลัว เพราะชินแล้ว
เอ ชายไร้บ้านสูงวัย อายุ 84 เล่าว่า ต้องมานอนใต้สะพานทุกคืนไม่น่ากลัว ผมต้องมาตรวจตากับลำไส้ เพราะบ้านอยู่ต่างจังหวัด ต้องเข้ามาหาหมอในกรุงเทพ เลยมาอาศัยนอนใต้สะพาน ด้วยทางหน่วยงานรัฐไม่มีพื้นที่รองรับในกรณีนี้
อีกหนึ่งปัญหาที่กลุ่มคนไร้บ้านต้องเผชิญ คือการตกเป็นเหยื่อของมิจฉาชีพในหลายรูปแบบ ทั้งถูกจ้างเปิดบัญชีม้าด้วยเงินอันน้อยนิด โดนนายจ้างหลอกเอาบัตรประชาชนไปสวมสิทธิ์ อาจเพราะทางเลือกในชีวิตที่มีไม่มาก รวมถึงหวาดกลัวในการปกป้องสิทธิ์ของตัวเอง ทำให้คนไร้บ้านมักถูกแสวงหาผลประโยชน์ได้โดยง่าย และยังไม่มีหน่วยงานใดที่จะเข้ามาช่วยดูแลพวกเขาในเรื่องนี้อย่างจริงจัง
ฐาปนีย์ ศิริสมบูรณ์ ผู้อำนวยการศูนย์คุ้มครองคนไร้ที่พึ่งกรุงเทพมหานคร เล่าถึงการแก้ปัญหาว่า ทุกหน่วยงานพยายามบูรณาการร่วมกัน อาจจะติดเรื่องของอำนาจหน้าที่ ไม่สามารถบูรณาการได้อย่างจริง แม้จะเชื่อมประสานกันแต่ก็ยังมีจุดที่ยังไม่สามารถเชื่อมโยงกันได้ พอไม่มีดาต้าเดียวกัน พม. จะทำหน้าที่เชื่อมประสานกับหน่วยงานรัฐที่เกี่ยวข้อง
คนไร้บ้านคือกลุ่มที่ยากจะเอื้อมถึงสวัสดิการของสังคม ต้องใช้ชีวิตท่ามกลางความเหลื่อมล้ำที่ไม่มีใครมองเห็น เพราะสิ่งที่สำคัญกว่า “ไร้บ้าน” คือการ “ไร้สิทธิ” ที่ไม่สามารถเข้าถึงสวัสดิการได้ จนทำให้ “ไร้ตัวตน” ในสังคม
...
ติดตาม #ข่าวแสบเฉพาะกิจ รายการวาไรตี้ข่าวสุดแสบ จะพิสูจน์ ตรวจสอบ พร้อมลงทุกพื้นที่ ขยี้ทุกความจริง ทุกวันเสาร์ 6 โมงเย็น ทางไทยรัฐทีวี ช่อง 32.