เรียกว่าเป็น HOT TOPIC สำหรับแวดวงไอทีเลยก็ว่าได้ เมื่อ Apple เปิดตัว iPhone 12 ที่อัดแน่นมาด้วยฟังก์ชันเด็ดๆ แต่กลับไม่แถม EarPods และ Adapter มาด้วย อ้างว่า "รักษ์โลก" ...งานนี้แม้บรรดาสาวกจะพอได้ยินข่าวลือมาบ้าง ก็แอบมีอาการตกใจกันเล็กน้อย เพราะไม่คิดว่า Apple จะเอาจริง

แน่นอน...เมื่อ Apple อ้างมาแบบนี้ ก็ต้องมี "คำถาม" ย้อนกลับไปว่า "แล้วการไม่แถม EarPods กับ Adapter ช่วยรักษ์โลกจริงหรือไม่?"

"คำตอบ" ของเรื่องนี้จะเป็นอย่างไร...เราไปไล่เรียงกัน

แต่บอกก่อนว่า การเลือกหยิบ EarPods และ Adapter ออกจากกล่อง iPhone 12 เพื่อหวังลด "รอยเท้าสิ่งแวดล้อม" ครั้งนี้ของ Apple ...มันไม่ง่ายขนาดนั้น!

อย่างแรกเลย "รอยเท้าสิ่งแวดล้อม" หรือที่เรียกว่า Environmental Footprint คำว่า "รอยเท้า" เป็นเหมือนการบ่งชี้ว่า แต่ละขั้นตอนการผลิตของ Apple สร้างภาระให้กับสิ่งแวดล้อมมาก-น้อยแค่ไหน ซึ่งการที่ Apple ไม่แถม EarPods กับ Adapter ก็เพื่อหวังจะลดภาระตรงนี้ลง เพื่อยืนยันว่า Apple นั้นแสนจะรักษ์โลก

และแม้ Apple จะไม่แถม Adapter มาในกล่อง iPhone 12 แต่ยังมี "สายชาร์จ" มาให้อยู่ ซึ่งสายชาร์จที่ว่าก็เป็น USB-C แบบ Lightning

แล้วเหตุผลประกอบคำอ้าง "รักษ์โลก" ของ Apple คืออะไร?

คำตอบนี้ ลิซา แจ็กสัน (Lisa Jackson) รองประธานฝ่ายสิ่งแวดล้อม นโยบาย และสร้างสรรค์สังคม ของ Apple ได้หยิบยกตัวเลขมาสนับสนุนเหตุผลการที่ไม่แถม EarPods กับ Adapter ในกล่อง iPhone 12 ว่าเพราะปัจจุบัน ผู้บริโภคมี EarPods พร้อมหัวต่อ Lightning แล้วมากกว่า 700 ล้านชิ้น และคนยังแห่แหนไปสัมผัสประสบการณ์ "ไร้สาย" (Wireless) อย่าง AirPods เป็นจำนวนมาก ส่วน Adapter ที่ใช้ชาร์จ iPhone ของ Apple ก็ถูกส่งออกไปทั่วโลกแล้วมากกว่า 2,000 ล้านชิ้น นี่ยังไม่นับของเจ้าอื่นๆ ที่ผลิต Adapter ขายอีกกว่าพันล้านชิ้น

...

รวมๆ แล้ว ทั่วโลกมี EarPods กับ Adapter กระจายออกไปมากกว่า 4,000 ล้านชิ้น ...มหาศาลจริงๆ

นี่จึงเป็นที่มาของเหตุผลที่ Apple หยิบ EarPods กับ Adapter ออกจากกล่อง iPhone 12 เพราะอยากช่วยลดการปล่อยคาร์บอน (Carbon Emission) รวมถึงเลี่ยงการขุดเหมืองและใช้โลหะมีค่า (Precious Material) นั่นเอง

ยิ่งกว่านั้น...การที่กล่อง iPhone ไม่มี EarPods กับ Adapter รวมอยู่ด้วย ก็จะทำให้กล่อง iPhone มีขนาดเล็กลง และเมื่อกล่อง iPhone เล็กลง ทาง Apple ก็มีเหตุผลมาประกอบการอ้างอีกว่า... ช่วยทำให้พื้นที่การขนส่งสินค้าเพิ่มขึ้นอีกมากกว่า 70%

สรุปปิดท้ายเหตุผลทั้งหมดที่จะไม่แถม EarPods กับ Adapter ของ Apple ก็คือ การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับ iPhone 12 ครั้งนี้ จะช่วยลดปริมาณคาร์บอนลงได้มากกว่า 12 ล้านตันต่อปี หรือเทียบกับอีกแง่หนึ่งก็คือ เหมือนกับการเอารถยนต์ออกจากถนนปีละ 450,000 คันนั่นเอง

คิดยังไงกันบ้างกับเหตุผลของ Apple?

มาถึงตรงนี้...ก็ถึงเวลาหา "คำตอบ" ของคำถามที่ว่า "Apple ไม่แถม EarPods และ Adapter ช่วยลดรอยเท้าสิ่งแวดล้อมได้จริงไหม?"

หากมองภาพความเป็นจริง... ในห้วงวิกฤติขยะอิเล็กทรอนิกส์ (Electronic Waste Crisis) ที่กำลังรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ เวลานี้ ความพยายามของ Apple อาจเกิดผลกระทบเพียงเล็กน้อยเท่านั้น ...แถมพอ Apple ประกาศไม่แถม Adapter ฟากผู้ผลิต Accessory รายอื่นๆ ก็พากันออกมาขานรับ ด้วยการนำเสนอ "ตัวเลือกใหม่" ที่น่าสนใจให้แก่บรรดาสาวก iPhone

เพียงเท่านี้...ก็พอจะมองเห็น "คำตอบ" แล้ว

จากข้อมูล Global e-Waste Monitor ปีนี้ พบว่า เมื่อปีที่แล้ว โลกของเราผลิตขยะอิเล็กทรอนิกส์มากถึง 54 ล้านตัน และมีแววว่าจะเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ อย่างต่อเนื่อง โดยปี 2573 คาดว่าจะสูงถึง 74 ล้านตัน หรือคิดเป็นสัดส่วนเกือบ 2 เท่าของปริมาณทั้งหมดในปี 2557

ทำไมเราต้องรู้ปริมาณขยะอิเล็กทรอนิกส์?

นั่นก็เพราะว่า "ขยะอิเล็กทรอนิกส์" หรือ e-Waste ที่ว่านี้ รวมโทรศัพท์, แบตเตอรี่, หน้าจอ, อุปกรณ์เสริมต่างๆ และสายเคเบิลทั้งหลายด้วย ซึ่งที่สุดแล้ว...จุดจบของมันก็คือ "ถูกโยนทิ้งไป" ซึ่งปลายทางส่วนใหญ่ก็มักลงเอยในประเทศกำลังพัฒนา เช่น กานา และไทย และที่น่าสนใจอีกอย่างคือ ขยะอิเล็กทรอนิกส์เหล่านี้มี "โลหะมีค่า" เป็นส่วนประกอบ เช่น เหล็ก, ทองแดง และทอง ที่แม้จะมีเพียงเล็กน้อย...แต่เมื่อมากองอยู่รวมๆ กันแล้ว ปีที่แล้วมีการประเมินมูลค่าสูงเกือบ 2 ล้านล้านบาท

ที่ผ่านมา Apple มักพูดบ่อยๆ ว่า กำลังพยายามลดส่วนประกอบที่เป็นพิษในฮาร์ดแวร์ (Hardwere) ให้น้อยลง ซึ่งในรายงาน Environmental Progress ปีนี้ Apple บอกว่า ใช้เวลาศึกษาและพัฒนาทางเลือกเกี่ยวกับ Polyvinyl Chloride (PVC) วัสดุที่ใช้ในการผลิตสายเคเบิล นานถึง 4 ปี และแม้ว่า สุดท้ายแล้วจะไม่ได้ปราศจากสารพิษซะทีเดียว แต่ Apple ก็อ้างว่าอย่างน้อยก็ช่วยลดความเสี่ยงทางนิเวศวิทยาและพิษวิทยาลงได้

ที่ว่ามาข้างต้นล้วนเป็นสิ่งสำคัญที่จะบอกผลกระทบจากการที่ Apple หยิบ EarPods และ Adapter ออกจากกล่อง iPhone ได้

เมื่อเราลองมาแยกประเภทจากกองขยะอิเล็กทรอนิกส์ เห็นได้ว่า เปอร์เซ็นต์ของ Adapter ที่มาจาก Tablet, Smartphone และอื่นๆ มีเพียง 0.1% เท่านั้น หรือประมาณ 54,000 ตันของขยะอิเล็กทรอนิกส์ แล้วยิ่งมาดูกองขยะอิเล็กทรอนิกส์ของ Apple โดยเฉพาะแล้ว น่าจะมีปริมาณเพียงครึ่งหนึ่งหรือน้อยกว่านั้น หากคิดเป็นตัวเลขก็น่าจะประมาณ 25,000 ตัน หรือ 0.05% ของขยะอิเล็กทรอนิกส์ที่เพิ่มขึ้นทั้งหมดในแต่ละปี

...

ก็บอกได้ว่า การที่ Apple ไม่แถม Adapter ก็อาจไม่ได้ช่วยลด "รอยเท้าสิ่งแวดล้อม" อะไรได้มากนัก

และที่สำคัญ การไม่แถม Adapter ในกล่อง iPhone 12 ก็ไม่ได้หมายความว่า "ไม่มีใครต้องการมันอีกต่อไป"

เพราะยังไงก็แล้วแต่...ถ้าซื้อ iPhone 12 มา เราก็ต้องหา Adapter ที่มีอยู่ในบ้านมาใช้ หรือหากไม่มีแม้แต่อันเดียวในบ้าน แน่นอนว่าก็ต้องจ่ายเงินซื้อ! ...แล้วมีหรือที่บรรดาสาวกจะไม่ซื้อ Adapter ของ Apple

ถามว่า ถ้าซื้อ Adapter เพิ่มแล้วจะรักษ์โลกอย่างไร?

เมื่อซื้อ Adapter เพิ่ม ก็ต้องมีกล่องและขนส่งแยกกับ iPhone ...คำตอบก็คือ ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมก็จะเพิ่มมากขึ้นไปด้วย

นี่จึงเป็นหนึ่งในความเห็นที่ว่า Apple มองภาพง่ายไป หรืออีกมุมหนึ่งก็มองว่า การไม่แถม EarPods กับ Adapter เป็นการหักดิบที่ไม่ได้ถามความพร้อมคนที่ใช้เลยสักนิด

คำตอบแรกพอเห็นภาพแล้ว ทีนี้มาว่ากันอีกเรื่อง...จำเหตุผลที่ Apple บอกได้ไหมว่า "เมื่อไม่มี EarPods กับ Adapter กล่อง iPhone ก็จะเล็กลง ช่วยเพิ่มพื้นที่วางสินค้าที่จะขนส่งได้มากขึ้น"

เหตุผลนี้ Apple อาจลืมไปว่า การขาย iPhone ไม่ได้ขึ้นอยู่กับว่า ตอนขนส่งจะวางสินค้าได้มากน้อยแค่ไหน แต่ขึ้นอยู่กับ "ความต้องการซื้อ" คิดง่ายๆ หากมีคนต้องการซื้อ iPhone 100 เครื่อง ก็ต้องจัดส่ง 100 เครื่อง ไม่ใช่วางบนแท่นสินค้าได้จำนวนเท่าไร

...

จริงๆ แล้ว ไอเดียการตัด Adapter ออกไม่ใช่เรื่องใหม่ มันเคยเกิดขึ้นมาแล้วเมื่อหลายปีก่อน แต่ไม่ค่อยได้รับความนิยมเท่าไรในตอนนั้น

หนึ่งในวิธีแก้ปัญหาที่หลายคนแนะนำให้ Apple ลองคิดดูอีกครั้ง คือ มันคงจะดี..หากว่า Apple จะผลิต Adapter ที่สามารถชาร์จ Smartphone, Laptop, Tablet, และ Gadget อื่นๆ ได้ในเครื่องเดียว ...ในช่วงเวลาที่แบรนด์อื่นๆ กำลังหยิบฉวยโอกาสตรงนี้ไป

สรุปปิดท้ายคำตอบง่ายๆ ว่า แม้ Apple จะสามารถ "ลดรอยเท้าสิ่งแวดล้อม" ได้อย่างที่หวัง กลายเป็นแบรนด์รักษ์โลกที่น่ายกย่อง แต่เมื่อมองไปรอบๆ กลับพบว่า "ขยะอิเล็กทรอนิกส์" สุมกองมากขึ้นไปอีก เพราะความต้องการ Adapter นั้นเพิ่มขึ้น

ในห้วง "วิกฤติขยะอิเล็กทรอนิกส์" เวลานี้ หนทางที่ดีที่สุดที่จะช่วยรักษ์โลก คือ การทำให้ปริมาณความต้องการ Adapter ลดลง

เพราะเมื่อ Adapter ลดลง ก็จะเกิดผลกระทบเล็กๆ ในการลดปริมาณขยะอิเล็กทรอนิกส์ หมายความว่า มีพลาสติกน้อยลง เซรามิกน้อยลง ลวดโลหะน้อยลง หรือแม้แต่กระบวนการผลิตและการแปรสภาพก็น้อยลงด้วย

ก็ต้องรอติดตามผลว่า Apple จะช่วยรักษ์โลกได้มากน้อยแค่ไหน หรือจะเป็นเพียงการเพิ่มยอดขาย Adapter.

ข่าวน่าสนใจ :

...