เรื่องโปรตุเกส ฝรั่งชาติแรกที่มาเยือนสยาม “พ่อค้า ขุนนาง โจรสลัด” (สำนักพิมพ์ สยามบันทึก พ.ศ.2551) คุณภาสกร วงศ์ตาวัน ค้นคว้ามาเล่า สนุกมาก
พ.ศ.2054 โปรตุเกสชิงเมืองมะละกาได้ อัลฟองโซ เดอ อัลบูเคิร์ก ส่งทูตเจริญสัมพันธไมตรีกับพระสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 แห่งสยาม ดอกไม้ไมตรีงอกงาม นับแต่นั้น คนโปรตุเกสก็เดินทางเข้าอยุธยาไม่ขาด
บ้างก็ค้าขาย บ้างก็สมัครเป็นทหารรักษาพระองค์ และทหารอาสาออกรบ
สยามต้อนรับชาวโปรตุเกสอบอุ่น แลกเปลี่ยนซื้อขายสินค้า เรียนรู้วิชา “ปืนไฟ” ซึ่งเวลานั้น ทั้งสยามและพม่าคู่ศึก ต่างก็ไม่เคยมี
พ่อค้ามาแล้ว ทหารอาสามาแล้ว หมอสอนศาสนา กลุ่มที่สามตามเข้ามา
บันทึกเรื่องหนึ่ง กล่าวถึง ชาวโปรตุเกส ชื่อ นายโดมินโกส เดอ ซีซาส เป็นหัวหน้าทหารอาสา รับใช้ราชสำนักอยุธยาถึง 25 ปี
นายซีซาสเป็นบุตรคนรอง ตามประเพณียุโรป จะไม่ได้สืบทอดตำแหน่ง และรับมรดกในตระกูล จึงมีธรรมเนียม ต้องเดินทางไกลออกแสวงโชคมาถึงเอเชีย
พ.ศ.2066 ซีซาสเป็นพ่อค้า ซื้อข้าวจากเมืองมะริด ตอนนั้นเป็นของสยาม เอาไปขายที่เมืองปาไซ เกาะสุมาตรา เวลาเดียวกันนั้น เกิดมีโจรสลัดโปรตุเกสปล้นเรือสินค้าเจ้าเมืองตะนาวศรี ออกญาตะนาว-ศรีโกรธ สั่งจับชาวโปรตุเกส 17 คน ในจำนวนนี้มีนายซีซาสด้วย
จับแล้ว เจ้าเมืองตะนาวศรีไม่กล้าตัดสิน เกรงใจอยุธยา ที่มีสัมพันธไมตรีอันดีกับมะละกา จึงใช้วิธีส่งตัวไปให้อยุธยา การสอบสวน จะคืบหน้าไปแค่ไหน อย่างไร ไม่มีบันทึกไว้
มีแต่เรื่องเล่าว่า เพราะคนโปรตุเกสพวกนี้ มีวิชาสงครามสมัยใหม่ ใช้ปืนไฟเป็น สร้างป้อมปราการป้องกันบ้านเมืองได้
แทนการลงโทษประหาร สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 รับคนพวกนี้ไว้ในกองทัพ
ซีซาสเก่งกว่าใคร เป็นครูสอนวิชาใช้ปืน รับเบี้ยหวัดเงินปีงาม และเมื่ออยุธยาทำสงคราม ก็ใช้เป็นผู้บัญชาการ อยุธยาใช้ทหารโปรตุเกสมาถึงรัชกาลสมเด็จพระไชยราชาธิราช
...
นายเฟอร์นันโด แมนเดส ปินโต นักรบรับจ้างโปรตุเกส คนหนึ่ง เขียนว่า ค.ศ.1545 เมื่ออยุธยายกทัพไปตีล้านช้าง มีทหารโปรตุเกสรับจ้าง 160 คน
ค.ศ.1546 สยามโจมตีเชียงใหม่ มีชัยชนะ เมื่อกลับอยุธยา ซีซาส ได้รับรางวัลใหญ่ พระเจ้าแผ่นดินอยุธยาให้ชาวโปรตุเกสสร้างโบสถ์ได้
เกิดเหตุผลัดแผ่นดิน พระเจ้าไชยราชาฯถูกวางยาพิษสิ้นพระชนม์ ซีซาสกลับโปรตุเกส
ปินโตเล่าว่า ในสมัยพระเจ้าตเบงชเวตี้ จากพม่าโจมตีอยุธยา สงครามครั้งนั้นก้ำกึ่งกัน เพราะทั้งพม่าและไทยต่างมีโปรตุเกสเป็นทหารแม่นปืน อยุธยามี 180 คน
ย้อนไปเล่าเรื่องโจรสลัดปล้นเรือตะนาวศรี หัวหน้าโจรสลัดก๊กนี้ ลาซานโลเต แกเรยโย ปล้นดะตั้งแต่เมาะตะมะ ตะนาวศรี มะริด เมื่อถูกสั่งปราบหนัก ก็หนีสาบสูญ
ปินโตคุยว่าเขาเป็นทหารรับจ้างอยุธยา แท้จริงแล้ว เขารับภาระสายลับ ติดตามหาตัวแกเรยโย เพื่อขอให้ไปช่วยเมืองมะละกา ซึ่งกำลังรบแพ้ สุลต่าน แห่งอาเจห์
ตอนจบ เรื่องนี้นายแกเรยโย โจรสลัดชื่อดัง ไปช่วยมะละกา ได้ขุนนางมะละกา
เรื่องนี้สอนให้รู้ว่า ฝรั่งโปรตุเกสเก่งกาจสามารถ เป็นพ่อค้า เป็นโจร และเป็นขุนนางได้ ตามโอกาสที่เปิด
ผมอ่านแล้ว ไม่แปลกใจ ขึ้นชื่อว่าพ่อค้า ไม่ว่าอินเดีย
ฝรั่งกระทั่งจีน เปลี่ยนได้ทุกหน้า เห็นเป็นพ่อค้า เป็นขุนนาง อยู่เป็นนาน อ้าว! เล่นบทโจรไปเสียแล้ว ไม่ใกล้ไม่ไกล บ้านเมืองใกล้ๆแถวนี้ก็มี.
กิเลน ประลองเชิง