ชื่อตอน “สืบมรรคา” ของโขนพระราชทาน สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ที่กำลังแสดงที่ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย 3 พ.ย.ถึง 5 ธ.ค.2562 นี้ ถ้าไม่ไปดูก็ไม่รู้ว่า “สืบมรรคา” คือภารกิจที่พระรามมอบหมายให้ทหารเอกหนุมาน

แม้คำเชิญชวน มีแค่ โขนตอนนี้เป็นพระราชนิพนธ์ของรัชกาลที่ 2 สนุกสนาน หลากหลายรส เท่านั้น แต่ความจริง เป็นรามเกียรติ์ ตอนที่ดูได้สนุกครบเครื่อง

สนุกน่ะสนุกมากกว่าทุกตอน จะเอาเศร้าก็แสนเศร้าตอนนางสีดาจะผูกคอตาย

หรือจะเอาแง่คิด ก็คมลึก บาดใจ

สำหรับคนรุ่นใหม่...หนุมานเป็นขวัญใจ บทพระราชนิพนธ์ ร.2 ไม่ได้ตีลังกาทีเดียว เหาะเกินลงกา แต่หนุมานตอนนี้ ทั้งเหาะเหินเดินอากาศ ทั้งบู๊ล้างผลาญ บทเข้านาง ลีลาเจ้าชู้ไก่แจ้ ก็เรียกรอยยิ้มคนดูได้ทั้งโรง

ฉากใหญ่ที่เคยเห็นจากโบสถ์พระแก้ว คือแปลงกายใหญ่ข้ามสมุทร ทอดหางเป็นสะพานให้พลวานร 500 ปีนข้าม เรียกเสียงฮือฮา เสียงโห่ตามมา เมื่อหนุมานขยับคอหันหน้าไปดู

ฉากดีๆขนาดนี้ ไม่ได้มีแค่ฉากเดียว

ผมเคยอ่านประวัตินางนากพระโขนง รัชกาลที่ 3 ท่านโปรด “นายพุ่ม” ตัวทศกัณฐ์มาก ดูตอนสืบมรรคาแล้วเลิกสงสัย

ก่อนทศกัณฐ์เล่นบทเจ้าชู้ยักษ์ ปะแป้งแต่งหน้าแวววับเป็นสีทอง คล้องผ้าสองไหล่ มือขวาถือพวงมาลัย จะเข้าไปปล้ำนางสีดา

ใครที่ไม่เคยรู้ ก็ควรรู้ รำฉุยฉายทศกัณฐ์ ที่เป็นตัวร้าย น่าหมั่นไส้ แต่แสดงให้ถึงบทยาก

ฉากนางสีดาจะผูกคอตาย หนุมานแอบซุ่มบนพุ่มไม้...ช่วยไว้ทัน...คอหนังสือคงพอนึกได้ ฉากนี้กวีที่เขียน ก็เขียนกลอน หลายบาทยาวยืดยาดตามลีลาละคร...ร.2 ทรงบ่น “สีดาของฉันก็คงตายพอดี”

สุนทรภู่ แต่งแก้ “บัดนั้น วายุบุตรแก้ได้ดังใจหมาย” จึงเป็นที่พอพระทัย

...

แต่วายุบุตร คนเก่งนั้น รับงานสืบมรรคา “นำแหวนกับผ้าสะไบจากพระรามไปถวายนางสีดา” ช่วยนางสีดาให้รอด จะเชิญขึ้นฝ่ามือเหาะกลับไปหาพระภัสดา เจอมานะนางกษัตริย์ “ยักษ์ลักมา ลิงพาไป” ภารกิจไม่ได้ดังใจ

จึงถึงตอนที่สะใจ หนุมานเผาลงกา

ตอนนี้แหละ ที่ผมได้แง่คิด หนุมาน ทุ่มเทพลังฤทธิ์ ทำภารกิจยิ่งใหญ่มาก แต่ก็ยังถูกพระรามตำหนิ “ทำเกินสั่ง” เข้าสำนวนทำงานเกินหน้าที่ “เหาะเกินลังกา”

นี่น่าจะเป็นบทเรียนสำคัญ ที่ผู้รับบททหารกล้าจะต้องทบทวน งานสืบมรรคาเกินลังกาไปหรือไม่?

แต่บทเรียนบาดใจลึก ผมเจอในตอนพญานกสัมพาทีไม่มีปีกไม่มีขน เป็นนกยักษ์ตลกร้าย เหลือแต่ตัวล่อนจ้อน เหตุเพราะไม่อยากขัดใจน้องชาย พญานกสดายุร่ำร้องอยากได้ดวงอาทิตย์

สัมพาทีจึงแสดงฤทธิ์ จะบินเข้าไปจิกกินดวงอาทิตย์ แสงพระอาทิตย์เผาร่างปีกขนร่วงเหลือแต่ตัวเปล่า ต้องให้พลวานร 500 โห่สามรา ปีกขนจึงขึ้นอีกครั้ง

บทเรียนพญานกสัมพาทีไม่รู้ฤทธิ์แรงแสงอาทิตย์ น่าจะเข้าข่าย คนพวกคิดพลิกฟ้าคว่ำแผ่นดิน เหลือชีวิตรอดมาได้... ก็ถือว่าเคราะห์ดีนักหนา

ไปหาตั๋วโขน สืบมรรคา ดูกันให้ได้นะครับ...เพื่อนๆผมปรับทุกข์มาทุกปี เผลอหน่อยเดียว ก็ซื้อตั๋วไม่ทัน นี่ขนาดดูรอบนักเรียน ก็ยังยอมแล้ว ผมหวังว่าปีนี้ทุกคนคงโชคดี.

กิเลน ประลองเชิง