หนังสือพิมพ์ยุคแรกๆของโลกอย่างนิวยอร์กไทม์...สร้างชื่อจนเป็นตำนานหนังสือพิมพ์อเมริกามาได้ เพราะทำสกู๊ปข่าว หรือข่าวเด่นที่เสนอก่อนใคร ทำแล้วไม่มีฉบับไหนตามทัน
ตามศัพท์ฝรั่ง สกู๊ป แปลตรงตัวว่า “ขุด”
นึกถึงตอนไปเล่นริมหาดทราย...ขุดๆทรายขึ้นมากองใหญ่ ถ้าขุดแบบหยาบๆ สักแต่ขุด ก็มักเหมือน “กองขี้หมา” แต่ถ้าตั้งใจและใช้ศิลปะช่วย ก็จะเป็นเจดีย์สวย
สกู๊ปข่าวดี ก็เหมือนเจดีย์ สกู๊ปข่าวเลวๆก็เหมือน “กองขี้หมา”
“กาญจนาคพันธ์” ให้ความรู้ไว้ ใน “คอคิดขอเขียน” ว่า
นิวยอร์กไทม์ ของอเมริกา เกิดเมื่อปี พ.ศ.2384 หลังบางกอกรีคอดเดอร์ หนังสือพิมพ์ฉบับแรกของสยาม ที่หมอบรัดเล ตั้งโรงพิมพ์หลังป้อมวิชัยประสิทธิ์ ปากคลองบางหลวง 7 ปี นิวยอร์กไทม์ ทำสกู๊ปข่าวล้ำหน้าหนังสือพิมพ์คู่แข่ง ตั้งแต่ช่วงสงครามกลางเมือง
ต้นเดือน ก.ค.2406 ฝ่ายเหนือชนะในสมรภูมิเกตติสเบอร์ก ข่าวที่สะเทือนใจนายทหารผู้พ่อ เจอศพลูกชาย นอนตายอยู่ข้างกองระเบิดปืนใหญ่
19 พ.ย. มีพิธีไว้อาลัยทหารที่เสียชีวิต ฝ่ายเหนือได้ให้ นายเอดวาร์ด เอเวอเรต นักการเมืองนักพูดคนสำคัญ กล่าวไว้อาลัย เสียงพูดโผงผาง ของนายเอเวอเรต ดังกึกก้องและยืดยาว
ทุกประเด็นที่เขาพูดน่าสนใจ เขาใช้เวลาที่คนอเมริกันสนใจ ไปถึงสองชั่วโมง
นายเอเวอเรตพูดจบ ก็เป็นคิวของประธานาธิบดี ลินคอล์น
ท่านผู้นำพูดเสียงแผ่วเบา จนคนนั่งฟังแถวที่สี่ที่ห้าแทบไม่ได้ยิน ยังพูดสั้นๆเพียง 2 นาที จนคนถ่ายรูปไม่ทัน
แน่นอน หนังสือพิมพ์แนวหน้าอย่างนิวยอร์กไทม์...ฉบับวันรุ่งขึ้น ตีพิมพ์คำปราศรัยของลินคอล์น และทุกคำพูดยืดยาวของนายเอเวอเรต
ฉบับวันต่อมา มีคอลัมน์วิจารณ์สรรเสริญเยินยอคำไว้อาลัยของนายเอเวอเรตมากมาย ในขณะที่ไม่กล่าวถึงคำปราศรัยแสนสั้นของลินคอล์นเลยแม้แต่คำเดียว
...
สองสามวันต่อมา นายเอเวอเรตส่งจดหมายชื่นชมลินคอล์นว่าพูดเพียงสองนาที แต่ได้เนื้อหาดีเท่าๆกับที่เขาพูดสองชั่วโมง
กระแสความสนใจนี้ นิวยอร์กไทม์ยังไม่สะดุดใจ หันไปทบทวนตัวเอง ยังยกยอคำพูดของนายเอเวอเรตต่อไป
คำปราศรัยของประธานาธิบดีลินคอล์นวันนั้น มีประโยคสั้นๆว่า
“รัฐบาลของประชาชน โดยประชาชน เพื่อประชาชน”
เป็นประโยคที่ติดปากคนทั้งโลก ยกย่องกันยาวนานจนถึงวันนี้ เชื่อกันว่าเป็นคำปราศรัยที่ยอดเยี่ยม ไม่มีใครเทียมเทียบ
ปัญญาชนอเมริกัน รุมสวดนิวยอร์กไทม์ ที่พลาดประเด็นข่าวสำคัญ ถึงขั้นใช้คำว่า “มีตาเสียเปล่า” นี่คือบทเรียนของหนังสือพิมพ์ ที่เคยเผลอทะนงหลงตนว่าเป็นแนวหน้าในการ “ขุดข่าว”
ผมพยายามอ่าน การที่หนังสือพิมพ์ มึนชาต่อคำปราศรัย มีปฏิกิริยาอันใดจากผู้นำบ้าง
แต่ก็ไม่มีเลย
ผู้นำต้นแบบระบอบประชาธิปไตย ต่อหน้าสื่อต้องสำรวมเต็มที่ อย่าว่าแต่จะหันหน้ามาจ้องตา “สื่อ” ทำถึงขั้นตะโกนใส่หน้า ถ้ามีในบ้านเมืองแบบนั้น เขาถือกันว่าเป็นอนันตริยกรรม
นี่ว่ากันถึงเรื่องของรัฐบาลประชาธิปไตยนะครับ ไม่ใช่เรื่องของรัฐบาลแบบอื่น แบบอื่นไม่ว่าจะครึ่งใบค่อนใบ...อะไรๆก็เกิดได้ ก็ใครจะกล้า.
กิเลน ประลองเชิง