เรื่องเล่าเพลงเรือ ของยายทองหล่อ ทำเลทอง แม่เพลงชาวอยุธยา ปี 2527 ที่เอนก นาวิกมูล ไปคุยเอามาเขียนยายอายุ 85...ยังมีเรื่องที่ผมติดใจ ขอเอามาเล่าต่อ คือวิธีทำให้เสียงดี
วิชานี้เป็นวิชาของครูทิม ครูเพลงฉ่อย จากบ้านโรงใน ที่นายพลอย พ่อยายทองหล่อเอาไปสอนลูกสาว
เรื่องราวของครูทิม ครูเพลงฉ่อยชื่อเสียงเลื่องลือไปข้ามหลายคุ้งน้ำ เป็นศิษย์ของครูสี ตาบอด ครูสีตาบอดเก่งแค่ไหน ยายทองหล่อก็อุตส่าห์จดจำมาเล่า
ครั้งหนึ่งฝ่ายตรงข้ามร้องว่า “ไอ้สีตาบอดสอดรู้ เข้าในรูระแหง ข้าจะเอาน้ำเยี่ยวไปหยอด จะให้ตาบอดมันแจ้ง ขึ้นมาได้”
“ถึงตากูบอด ยอดตาดำ แต่กระบวนมือคลำ เข้าใจ”
ครูสี ย้อนกลับไปฉับไว แค่นี้ คนก็ฮากันตึง
ครูเพลงฉ่อย รุ่นเมื่อเฉียดร้อยปี นอกจากต้องมีปฏิภาณ ตอบโต้ฉับไวถึงใจ ฝึกร้องฝึกรำ จำเป็นบทๆ เป็นคำๆ ให้แม่นยำ แล้วคุณสมบัติต่อมาก็คือต้องเสียงดี
เวลาทองหล่อศิษย์สาวอาบน้ำ ครูทิม ครูทิมสอนให้ดำน้ำ แล้วเปล่งเสียงออกมาให้เต็มที่ น้ำที่ผุดขึ้นมาเป็นฟองปุดๆ จะชี้ว่าเสียงดีพอแค่ไหน วิธีนี้พระนักเทศน์ก็ทำกัน
เวลาเทศน์มหาชาติ บางกัณฑ์ที่ต้องใช้เสียงก้องมากๆ กัณฑ์มหาราช พระเทศน์ที่ขึ้นชื่อว่าเสียงดี เล่ากันว่า แค่ขึ้น นะ...ไปถึงโม กระเบื้องศาลา สั่่นสะเทือนแทบจะหล่นจากหลังคา
ฝึกให้เปล่งเสียงเต็มที่ ได้ที่แล้ว บางบทบางท่วงทำนองที่ร้อง พ่อเพลงแม่เพลงฉ่อย ก็ต้องเรียนรู้วิธี “ถ่วงเสียง”
ตื่นเช้าให้เอามันหมูดิบมาหั่นเป็นชิ้นๆ ให้ยาวสักนิ้วหนึ่ง
ตำพริกไทยกับเกลือมาคลุกเคล้าให้ทั่ว จากนั้นก็เอาด้ายเหนียวมาผูกชิ้นหมูตรงกลาง แล้วอมเข้าไป พอทำท่าจะกลืน ก็ให้ดึงออก
...
วันหนึ่งทำเวลาตื่นเช้า สัก 3-4 ชิ้น นี่คือวิธีถ่วงเสียง ครูว่า ทำแล้วเสียงจะดี
วิธีถ่วงเสียงว่าพิสดารแล้ว ยังมีวิธีพิสดารยิ่งกว่า ครูทิมสอนให้ทำ เรียกว่า “นัด”
ใช้ดินขุยปู ที่ปูขุดดินดานขึ้นมา สักกำมือ ซื้อทองคำเปลวเก้าแผ่น ขยำเข้ากับดินรูปู เอาไปใส่ขวดโหล แล้วเอาน้ำฝนใส่ ไปหาซื้อทองคำหนัก 1 บาทแช่เข้าไป
พอตกกลางคืน เอาขวดโหลนั้นไปตั้งตากน้ำค้างนอกบ้าน ระวังอย่าให้ใครดอดมาขโมยขวดไป ตากไว้สัก 3-4 คืน ก็จะได้น้ำใสแจ๋ว ให้เอาน้ำนั้นมานัด โดยใช้ก้านมะละกอแทนหลอดดูด
ครูทิมย้ำว่า ให้นัดบ่อยๆ ไม่ต้องกลัวสำลัก ร้องเท่าไหร่เสียงจะดี และไม่มีวันที่เสียงจะแห้ง
เอนกชวนยายทองหล่อมาร้องเพลงฉ่อย อัดบันทึกไว้หลายครั้ง ยังแปลกใจอายุยาย 85 ปี เสียงยังดีแจ่มใส เห็นจะเป็นเพราะยายใช้เคล็ดวิชาเสียงดีนี่ละกระมัง
วิธีทำเสียงให้ดี ของยายทองหล่อ...มาจากภูมิปัญญาโบราณ คนละเรื่องกับวิธีหาเสียงของนักการเมือง จบงานถวายพระเพลิงพระบรมศพ หลายคนขยับตัวกันยกใหญ่
แต่ยัง ยังก่อน ทหารใหญ่เขายังเบรกไว้ว่า สถานการณ์ยังไม่ปกติถึงขั้นให้บ้านเมืองย้อนรอยไปทะเลาะกัน เหมือนเก่า ได้เวลาเมื่อไหร่ คุณสมขายเขาคงยกมือให้สัญญาณ
นึกถึงคุณหญิงหน่อยครับ ข่าวตอนขึ้นรถชวนคนปลูกต้นดาวเรือง ผมว่าก็เข้ากับกาละโอกาส แต่เมื่อทหารใหญ่ท่านว่า เป็นการหาเสียง...ไม่ควร ก็เอาเป็นว่า ไม่ควร
คุณหญิงอ่านวิธีทำเสียงของยายทองหล่อแล้ว น่าจะฝึกวิธีถ่วงเสียงไปพลางๆ ถึงเวลาเมื่อไหร่ ค่อยมาหาเสียงให้เต็มที่กันอีกที.
กิเลน ประลองเชิง