ไม่ใช่เคสแรกที่เจอ "หมอสุรัตน์" แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านประสาทและสมอง เผยเคสคนไข้ อายุราว 40 ปี เล่น TikTok และ Reel แล้วไปกระตุ้น "โรคจิตแฝง" เห็นภาพหลอนคนสั่งให้ทำคอนเทนต์ต่างๆ
วันที่ 6 พฤศจิกายน 2566 มีรายงานว่า ผศ.นพ.สุรัตน์ ตันประเวช แพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านสมองและระบบประสาท ได้โพสต์ข้อความผ่านเฟซบุ๊กส่วนตัว เรื่อง เจอ case เล่น TikTok และ Reel กระตุ้นโรคจิตแฝง
โดยระบุว่า เร็วๆ นี้เจอคนไข้ผู้หญิง ราชการ อายุราว 40 ปี เล่น TikTok ติดงอมแงม ต่อมาเห็นภาพหลอน คือ ปกติคนไข้หูแว่วประสาทหลอนนี่เป็นคนไข้จิตเวช แต่นี่รับปรึกษาอายุรกรรมสมอง เพราะเป็นเร็ว เป็นแปลกๆ
คนนี้เล่น TikTok Reel มา 4 เดือน post ทุกวัน ดู video วนๆ ไปมา กดทั้ง Like ทั้ง Share มันสนุก รู้ใจ หัวเราะไป หลุดโลกความจริง เค้าว่างั้น จนผลิตคอนเทนต์เอง วิ่งตาม Like Share คือมีคนกด Like Share Comment มีความสุข โดปามีนหลั่ง
คนไข้คนนี้ 5 วันมานี้ มีคนกระซิบให้ทำ video อย่างนั้นอย่างนี้ บอกเทคนิค เริ่มหลอนเห็นคนคุยด้วยไปนั่น เค้ามาแล้ว มากระซิบด้วย เห็นไหมมีผู้ชายใส่ชุดดำมาตาม จนญาติเอามาส่งโรงพยาบาล เรื่องแบบนี้ไม่ใช่เรื่องที่ไม่เคยเจอ เพราะเดือนก่อนก็เจอ ป้าคนนึงนั่งเล่น TikTok วนไป โลกหลุดไปอยู่ใน TikTok วนหาทางออกไม่เจอ พอมาในชีวิตจริง ก็มีชีวิตหลอน TikTok หลุดออกมาอยู่ด้วย มีคนบอกให้ทำนั่นนี่
Video วน Loop และความหลอน
เราก็สงสัย เฮ้อ เราเล่นวนๆ ไป สนุกดี หัวเราะก๊ากๆ ไม่เห็นเป็นไรเลย ไถไปเรื่อยๆ เป็นวัน ลืมคืนก็หนุกดี แต่คนที่มีโรคจิตแฝง หรือภาวะทางอารมณ์ไม่มั่นคงอาจไม่ใช่ คนเป็นจิตเภท Schizophrenia นี่บางทีแยกโรคจริง โรคไม่จริงไม่ออก และมักเสพคอนเทนต์หลุดจากความจริง ไอ้อัลกอริทึมก็จับสิ คราวนี้ feed ใส่หนักๆ หลอนหนักไปอีก
...
Tammy Qiu จาก Stanford University Human-Centered Artificial Intelligence ได้กล่าวถึงความเห็นของนักจิตวิทยาที่มีต่อ social media ที่มีอัลกอริทึมสำหรับ feed ให้คนติดหนึบว่า "การออกแบบ video หรือ content และการไถฟีดแบบไม่สิ้นสุดแบบนี้ เป็นออกแบบแบบเหยื่อล่อสมอง หรือที่เรียกว่า Hook นั่นเอง โดยการออกแบบหวังเอาชนะ การยับยั้งชั่งใจในสมอง โดยการกระตุ้นให้สมองหลั่งสารโดปามีน (dopamine) ซึ่งเหมือนการเสพติดยาเสพติด"
และเราก็ทราบว่า เจ้า Dopamine นี้แหละ ที่ทำให้เกิดโรคจิตได้ด้วย คือมันแชร์จุดกำเนิดเดียวกัน ยาต้านโรคจิต จึงใช้ยาที่ต้านสาร Dopamine ไง เช่น Haloperidol ในปี 2021 นักวิจัย Ghosh และคณะ ตีพิมพ์ในวารสาร International Journal of Recent Scientific Research ก็รายงานคนไข้ที่ติด video TikTok นี่แหละ แล้วก็เกิดอาการหลอน โรคจิตกำเริบแบบนี้เหมือนกัน บางคนหลอนมีคนสั่งนู่นนี่
ส่วนตัวคิดว่า เหตุที่ทำให้หลอนๆ จาก video platform แบบ TikTok Reel แบบนี้ เป็นได้หลายประการ
- การเล่นจนติดนานๆ กระตุ้น Dopamine สูงขึ้น นั่นก็เป็นสาเหตุของจิตหลอน
- ส่วนใหญ่คนปกติทั่วไป ไม่น่าจะเป็นไร แต่ใครเป็น trait คือโรคจิตแฝงที่รอการกระตุ้น ก็อาจแสดงอาการได้ง่ายขึ้น
- Video ที่มีลักษณะหลอนๆ มีเยอะ ทั้งที่แบบสาวจีนร้องเต้น ภาษาอะไรก็ไม่รู้ ต๊อกๆ วนไป วนมา นี่ก็หลอน คนทำเสียงดังๆ กรี๊ดๆ ก็มี นี่ก็หลอน ที่ทำแบบ Live แล้วเจอกับคนที่ทำท่าแปลกๆ พูดจาเหมือนหุ่นยนต์ แถมทำแบบนี้วนซ้ำๆ ที่เรียกว่า NPC Live หรือการแสดงเป็นบอท (bot) อันนี้อาจารย์ว่า คนโรคจิต อาจดูหลอนๆ ก็ได้นะ
- อัลกอริทึม ที่มันจะฟีดแต่เรื่องๆ ที่เราดู ก็จะทำให้คนที่ชอบดูอะไรแปลกๆ หลอนๆ ได้รับฟีดอยู่นั่นแหละนะ ไม่หลุดไปสักที อยู่ในโลกที่หลุดจากความจริง
- ในทางกลับกัน คนที่เป็นโรคจิตเวช บางทีก็ไม่กล้า หรือไม่อยากออกไปสังคม ก็ใช้ TikTok Reel หรือ Social media อื่นๆ นี่แหละเป็นช่องทาง
อาจารย์แนะนำว่า ดูแลบุตรหลาน หรือคุณแม่ที่แก่เฒ่าหน่อยว่า เล่นมากไปไหม เล่นแล้วมีสับสนใน social media กับความจริงไหม หรือดูแล้วหลอนไหม หากมีก็ชวนกันไปเจอจิตแพทย์ครับ
อย่างไรก็ตาม "ทีมข่าวไทยรัฐออนไลน์" ได้สอบถามเพิ่มเติมในกรณีของคนไข้รายดังกล่าว รวมถึงคนที่มีพฤติกรรมที่เข้าข่ายจะเกิดมีอาการหลอน แต่ปล่อยไว้หรือไม่รักษา จะเกิดอะไรขึ้น ผศ.นพ.สุรัตน์ ตันประเวช ได้เผยว่า ก็กลายเป็นจิตเภทอย่างรุนแรงมากขึ้นได้ บางคนก็ทำร้ายคนอื่น หรือตัวเอง ส่วนในกรณีของคนทั่วไป แต่จิตใจ และบุคลิคภาพเลย บางคน มันแฝงอยู่ครับ พอถูกกระตุ้น จากคนทั่วไป ก็กลายเป็นโรคได้.
ขอบคุณข้อมูลจาก เฟซบุ๊ก สาระสมองกับ อจ.หมอสุรัตน์