อ.เจษฎา ไขข้อข้องใจ หลังสาวซื้อยำแต่เจอ จุดขาวบนหมึก เผยไม่ใช่ไข่แมลงวัน-พยาธิ เตือนอย่าตกใจ เป็นแค่อวัยวะที่ใช้ในการเรืองแสง สามารถกำจัดออกนำเนื้อมาบริโภคได้ตามปกติ
วันที่ 19 กรกฎาคม 2566 จากกรณีที่มีผู้ใช้สื่อโซเชียลรายหนึ่งโพสต์ข้อความพร้อมรูปภาพและคลิปวิดีโอว่า "สอบถามหน่อยค่า วันนี้ไปซื้อยำที่ตลาดโป่งไผ่มา มันคือจุดขาวๆ บนตัวปลาหมึกคืออะไรคะ เขี่ยออกได้ด้วย" ซึ่งหลังจากที่โพสต์ไปมีคนเข้ามาคอมเมนต์จำนวนมาก บ้างก็บอกว่าเป็นไข่แมลงวัน พยาธิ และบางความคิดเห็นระบุว่าเป็นเม็ดเรืองแสงของหมึก
ทั้งนี้ ผู้สื่อข่าวได้ลงพื้นที่ตรวจสอบ ร้านขายอาหารทะเลที่ใหญ่ที่สุดในพื้นที่ของตำบลท่าตูม อำเภอศรีมหาโพธิ จังหวัดปราจีนบุรี เปิดเผยว่า หมึกที่ปรากฏในคลิปน่าจะเป็นหมึกที่นำเข้าจากต่างประเทศ หรือที่ทางร้านขายอาหารทะเลสดจะพูดหรือบอกกับทางลูกค้าว่าเป็นหมึกอาเจน มีลักษณะตัวเรียวยาว คล้ายกับหมึกกล้วยของประเทศไทย
จากการสอบถาม นางสาวนภาพร หรือ เจ๊น้ำ เจ้าของร้านยำแม่ค้าหน้าบึ้ง เปิดเผยว่า ตนเคยใช้หมึกแบบนี้ แต่ไม่เคยเจอลักษณะที่เป็นจุดขาวเหมือนในคลิป เพราะก่อนขายตนจะล้างหมึกขาวทั้งตัว และจากที่ค้นหาข้อมูล ทราบว่าจุดที่คล้ายไข่แมลงวันแต่เป็นจุดที่เรืองแสงของหมึก ไม่อันตราย แต่ไม่แนะนำให้รับประทาน
ตนอยากจะฝากบอกแม่ค้าหรือพ่อค้าที่หาเห็นจุดนี้ ควรตัดทิ้งหรือไม่ก็ขูดออก ซึ่งตนยืนยันว่าไม่ใช่ไข่ของแมลงวันหรือเป็นพยาธิ และจากประสบการณ์ที่ตนเคยเจอมา หากนำอาหารที่เป็นของสด และเมื่อมีแมลงวันมาไข่ทิ้งไว้ เมื่อนำไปลวกในน้ำร้อน ไข่ของแมลงวันจะลอยและฟูขึ้นมาจับตัวเป็นก้อน จะสังเกตเห็นได้ชัด ซึ่งตนก็อยากจะฝากถึงพ่อค้าแม่ค้าที่ขายอาหารสด ให้เราตรวจสอบในเรื่องของความสะอาด หากทางลูกค้าซื้อไปแล้วมีการนำมาโพสต์อย่างเช่นที่เกี่ยวกับคลิปที่โพสต์ไปนั้น มันก็จะส่งผลเสียส่งผลกระทบให้กับพ่อค้าแม่ค้า ที่ขายของในลักษณะเดียวกัน
...
ขณะเดียวกัน ศ.ดร.เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์ อาจารย์ประจำภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และนักสื่อสารวิทยาศาสตร์ โพสต์ข้อความผ่านเฟซบุ๊กเพจ อ๋อ มันเป็นอย่างนี้นี่เอง by อาจารย์เจษฎ์ โดยระบุว่า เรื่องนี้ผมเคยโพสต์อธิบายในเพจ "อ๋อ" หลายทีแล้ว ว่า พวกที่เป็นจุดๆ สีออกเหลืองๆ เป็นเนื้อหมึกยักษ์นั้น มันไม่ใช่พยาธิ ไม่ใช่ไข่แมลงวัน แต่เป็น โฟโตฟอร์ (photophore) หรืออวัยวะที่ใช้ในการเรืองแสง ของพวกหมึกยักษ์น้ำทะเลลึก ซึ่งบ้านเราหลังๆ สั่งนำเข้าแช่เย็นมาจากต่างประเทศ และหาซื้อได้ตามพวกซุปเปอร์มาร์เก็ต
อวัยวะ photophore นี้ จะอยู่ใต้ชั้นหนังหนาๆ ของหมึก และพอลอกชั้นหนังออกเพื่อประกอบอาหารก็จะเห็นได้ ซึ่งเนื้อหมึกยักษ์ที่พบโฟโตฟอร์นี้ ก็ไม่ได้อันตรายอะไรต่อการบริโภคครับ เพียงแค่ขูดออกให้หมดก่อนจะนำมาประกอบอาหาร ก็ใช้ได้แล้ว
ปกติพวกหมึกในน้ำลึก จะมีการเปลี่ยนแปลงสีตัวและสร้างแสงขึ้นได้ด้วยตนเอง โดยใช้ โครมาโตฟอร์ chromatophore ที่เป็นถุงที่มีเม็ดสี ซึ่งอยู่บนผิวหนังด้านนอก ควบคุมโดยระบบประสาทให้ถุงหดหรือขยายอย่างรวดเร็วมากระดับนาโนวินาที
แต่ในบริเวณที่น้ำลึกมืดมิด ถุงโครมาโตฟอร์หดขยายได้ไม่ดีพอ จึงมีอีกอวัยวะคือ โฟโตฟอร์ photophore ทำหน้าที่เป็นอวัยวะเรืองแสง ที่ใช้ปฏิกิริยาเคมีแบบลูมิเนสเซนส์ luminescence
เคยมีบทความในวารสารการประมง พ.ศ.2562 เรื่อง "อวัยวะสร้างแสงเรืองในปลาหมึก Bioluminescence in Cephalopods" ของ สนธยา ผุยน้อย และคณะ จากภาควิชาวิทยาศาสตร์ทางทะเล คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ที่อธิบายไว้ว่า อวัยวะสร้างแสงเรือง (photophores หรือ light organ) นี้ ที่พบแทรกอยู่ในเนื้อหมึกนำเข้าจากต่างประเทศ มีลักษณะเป็นก้อนสีครีมออกขาว รูปทรงกลมและทรงรี ขนาดเท่าเมล็ดข้าวสาร จึงทำให้คนเข้าใจผิดว่าเป็นปรสิตที่ฝังตัวอยู่ในเนื้อเยื่อของหมึก แต่เมื่อส่องดูด้วยกล้องจุลทรรศน์กำลังขยายต่ำ จะเห็นเป็นก้อนทึบแสง และเมื่อกระตุ้นด้วยสารเคมีบางชนิด จะทำให้เกิดแสงเรืองสีต่างๆ เช่น ขาว เขียว ฟ้า ชมพู หรือม่วง จากปฏิกิริยาออกซิเดชันที่มีเซลล์โฟโตไซต์ (photocyte) เป็นตัวสร้าง
สรุปคือ เวลาซื้อเนื้อหมึกยักษ์จากตามห้าง ซึ่งเดี๋ยวนี้มักจะเป็นเนื้อของหมึกจากต่างประเทศ แล้วเจอจุดหรือก้อนเหลืองแบบนี้แทรกอยู่ใต้ชั้นหนังแข็งด้านนอกของมัน ก็อย่าตกใจแตกตื่นกันนะครับ เป็นแค่อวัยวะที่ใช้ในการเรืองแสงของมัน สามารถกำจัดออก แล้วเอาเนื้อมาบริโภคได้ตามปกติครับ.