นิตยสารสารคดี ฉบับเดือนมีนาคม 2558 เป็นฉบับครบรอบสามสิบปี เนื้อหาในเล่ม มีเรื่องราวของ 30 ผู้จุดประกายไฟสีเขียว ผมตั้งใจไล่เรียงอ่าน จนถึงชื่อ เพียงพร ดีเทศน์ คนรักแม่น้ำ
“โลกมีอยู่ใบเดียว” เพียงพรว่า “เป็นไปได้ไหม คุณจะใช้ไฟฟ้าเพิ่มเป็นเท่าตัวของวันนี้ ในเวลาอีก 15-20 ปีข้างหน้า คุณจะเอาแม่น้ำที่ไหนมาสร้างเขื่อน”
เริ่มรู้จักเธอบ้างแล้ว ที่แท้คนรักแม่น้ำ ก็คือกลุ่มผู้คนที่ต่อต้านการสร้างเขื่อน
“คุณจะไปขุดถ่านหินจากที่ไหน จะบริโภคทรัพยากรขนาดนั้น คงไม่ถูกต้อง...หรือเราจะใช้ให้หมดในยุคนี้เลย”
อาวุธที่เพียงพรใช้ต่อสู้เพื่ออุดมการณ์รักแม่น้ำ คือข้อมูลทางวิชาการ
“พันธุ์ปลาแม่น้ำโขงมีอย่างน้อย 800 สายพันธุ์...การสูญเสียของปลา 1-100 ชนิด เทียบได้ไหมกับจีดีพีสัก 0.5%”
เมื่อเรานำทรัพยากรในประเทศของเรา ประเทศเพื่อนบ้าน หรือบนโลก มาใช้อย่างไม่บันยะบันยัง
หน้าที่ของเพียงพร จึงไม่หยุดอยู่แค่ติดตามตั้งคำถาม เธอต้องทำหน้าที่พิทักษ์แม่น้ำต่อไป
หนึ่งในผู้จุดประกายสีเขียวคนต่อไป ผมสะดุดใจนายกเมืองแกลง...สมชาย จริยเจริญ
หลายปีก่อนเทศบาลเมืองแกลง ได้ชื่อว่าเป็นต้นแบบเมืองคาร์บอนต่ำ เพราะนายกสมชาย พัฒนาแบบนอกกรอบ กลับหัวกลับหาง ขยะวันละ 20 ตัน รายจ่ายอันดับ 2 ของงบประมาณ เขาทำให้กลายเป็นรายรับ
จากการทำขยะเป็นปุ๋ย และพลังงานทดแทน
คนไทยกินครึ่งทิ้งครึ่ง ขยะอินทรีย์ที่เน่ามีร้อยละ 30 ขณะต้นทุนกำจัดขยะ ตก กก.ละ 1 บาท ถ้าช่วยเอาขยะออก 1 กก. ก็ช่วยเทศบาลประหยัด 1 บาท “ผมทำที่คัดแยกขยะอยู่ใจกลางเมือง ตัดตอนเสียตั้งแต่ต้นทาง”
ทดลองเลี้ยงไส้เดือน ไส้เดือนเป็นเครื่องกำจัดที่มีชีวิต ไม่ต้องเติมน้ำมัน ไม่ต้องเสียบปลั๊ก ไม่ต้องการแสงสว่าง ไม่มีกลิ่นเหม็น กำจัดขยะแล้ว ยังได้มูลไส้เดือนกับน้ำมูลไส้เดือน ทำเป็นปุ๋ยขายต่อได้ในราคาสูง
...
“ฐานคิดสำคัญ ถ้าเราคิดว่ามันเป็นขยะ มันจะเป็นวิกฤติ แต่ถ้าคิดว่าเป็นประโยชน์ ก็จะทำประโยชน์”
ทุกอย่างมีพลังงาน ถ้าเราจับมันไปอยู่ในที่ที่ควรอยู่ มันจะสำแดงพลังออกมา ขยะเอาไปทำปุ๋ยหมัก จะสร้างพลังงานในดิน ให้ต้นไม้เติบโต น้ำเสียจากขยะนำไปหมักในบ่อ ให้ก๊าซมีเทนสำหรับเตาหุงต้ม หรือเติม เครื่องยนต์
เมื่อเราออกแบบขบวนการจัดการขยะ เราจะได้ทั้งปุ๋ยและแหล่งพลังงาน คือก๊าซธรรมชาติ
“ทำไมต้องไปเจาะกลางอ่าวไทย” คุณสมชายถาม “โลกมันเจ็บเพราะการขุดเจาะสูบดูดนี่ล่ะ”
เมื่อจะทำเกษตร คุณสมชายจะทำปุ๋ยเองให้ได้ก่อน ไม่ใช้ปุ๋ยเคมี ถ้าเลี้ยงไก่ จะทำอาหารไก่ให้เป็น ปุ๋ยหรืออาหารเป็นต้นทุนที่ทำให้เกษตรกรไปไม่ถึงไหน การค้าปุ๋ยในห้องสองคูหา มีรายได้เท่ากับสวนยาง 2,000 ไร่
ระยองมีเศรษฐกิจดีอันดับ 1 ใน 5 ของประเทศ แต่มีปัญหาพึ่งพาตัวเองเรื่องอาหาร ปลูกแต่ยางกับผลไม้
“คนบ้านผมราคายางดี โค่นทุเรียน ราคายางพัง ปลูกทุเรียน ผมจึงต้องทำเป็นต้นแบบ ในสวนยางเราปลูกผักได้ เลี้ยงไส้เดือนได้”
คุณสมชายเป็นนายกเมืองแกลงสามสมัย 12 ปี ตอนนี้หันมาทำเกษตรเพื่อพึ่งพาตัวเองด้านอาหาร เขาฝันเห็นบ้านเมืองที่ผู้คนมีความสุขและชีวิตที่ดี สิ่งดีๆเหล่านี้ เกิดจากการเรียนรู้และทดลองไปเรื่อยๆ
ผมอ่านเรื่องคุณสมชายแล้วเริ่มมองเห็น “ผู้นำในดวงใจ” ได้รัฐธรรมนูญแล้ว ปฏิรูปการเมืองแล้ว ถ้ามีเลือกตั้ง (จริง) คนไทยควรมีโอกาสได้เลือกนายกฯ...สเปกแบบนี้ใช้บ้าง
อยู่กับอากาศบริสุทธิ์ มีอาหารอุดมสมบูรณ์ แม้จะดูเรียบง่าย ไม่หวือหวา แต่ถ้าวัดกันด้วยระดับความสุข ดัชนีความสุขแบบคนเมืองแกลง น่าจะสูงกว่าคนกรุงเทพฯหลายเท่า
ก็โถ...ก้าวหน้า หวือหวา...สนามบินออกท่าจะเป็นศูนย์กลางการบินเอเชียตะวันออกเฉียงใต้...แต่เรื่องง่ายๆ แค่มาตรฐานการควบคุมการบิน...ก็สอบตก...แพ้กระทั่งเขมร.
กิเลน ประลองเชิง