พระพุทธเจ้าของเราได้ชื่อว่า เป็นสุดยอดในการใช้สัตว์เป็นสื่อสอนธรรม อาจารย์เสฐียรพงษ์ วรรณปก เล่าไว้ในหนังสือ “สวนทางนิพพาน” (สำนักพิมพ์ มติชน พ.ศ.2557) ว่า มีคนฟังแล้วตรัสรู้ธรรมมามากต่อมาก
ครั้งหนึ่งขณะเสด็จดำเนินทอดพระเนตรสุนัขตัวหนึ่งกำลังเอาเท้าเขี่ยเต่าพลิกไปพลิกมา หวังจะกินเต่าให้ได้ แต่เต่าก็หดหัวเข้ากระดองนิ่งเงียบ
มิไยสุนัขจะพยายามอย่างไร เต่าก็ไม่หลงกลโผล่หัวออกมา จนกระทั่งสุนัขอ่อนใจ เดินหนีไปเอง
“พวกเธอเห็นไหม?” พระพุทธองค์ทรงชี้ให้สาวกทั้งหลายที่ตามเสด็จดู “สุนัขมันพยายามจะกินเต่า แต่เต่าหดหัวอยู่แต่ในกระดอง มันจึงรอดพ้นจากอันตรายมาได้”
ทรงเทศนาต่อ “ถ้าพวกเธอรู้จักสำรวมอินทรีย์ เวลาตาเห็นรูป หูได้ยินเสียง จมูกได้กลิ่น ลิ้นได้ลิ้มรส กายได้สัมผัส ใจเกิดความคิดคำนึง ก็มีสติระมัดระวัง
เห็นก็สักแค่เห็น ได้ยินก็สักแค่ได้ยิน ไม่ให้เกิดความยินดียินร้าย ตกเป็นทาสแห่งกิเลสตัณหา ชักพาไปในทางเสียหาย ก็จะปลอดภัย”
อาจารย์เสฐียรพงษ์อธิบาย คำพังเพยไทย “หดหัวในกระดอง” เป็นคำค่อนขอดคนขี้ขลาด เป็นสำนวนที่สื่อความหมายในแง่ลบ แต่ในทางพุทธศาสนาการหดหัวในกระดอง กลับมีความในแง่บวก
คือหมายถึงการสำรวมระวังการแสดงออก ทางตาหูจมูกลิ้นกายใจ ไม่ตกเป็นทาสของรูปเสียงกลิ่นรสสัมผัส
พระสาวกที่ตามเสด็จ มีพื้นฐานทางธรรมอยู่แล้ว คำสอนที่ให้เอาอย่างเต่า “หดหัวในกระดอง” เปิดใจให้ทุกรูปสว่างโพลงบรรลุธรรม เป็นอรหันต์ในทันที
คำว่า “พระอรหันต์” อาจารย์เสฐียรพงษ์เขียนไว้ในตอนต้นของเรื่อง “ตำราดูพระ” ท่านเปรยๆว่า สมัยหนึ่ง ชาวพุทธไทย ใช้กันเป็นคำฮิตติดปาก คู่กับคำว่าอริยะ
...
ไปทางไหน ก็ได้ยินแต่คนพูดถึง พระอาจารย์รูปนั้น รูปนี้ เป็นอริยะ เป็นอรหันต์
ครั้นถามว่า รู้ได้อย่างไร ว่าเขาเป็นจริง ก็ได้คำตอบ ไม่รู้สิ เห็นเขาพูดๆกัน
ภูมิรู้ของอาจารย์เสฐียรพงษ์ก็ระดับราชบัณฑิต ท่านเขียนหมายเหตุไว้ในวงเล็บว่า คำ “อรหันต์” แต่ไหนแต่ไร อ่านว่า “อะระหัน” ได้อย่างเดียว แต่พจนานุกรมราชบัณฑิตยสถาน ฉบับ ปรับปรุงใหม่
ให้อ่านว่า “ออระหัน” ก็ได้
“ผมก็เลยมึน” อาจารย์ว่า “เพราะเดิมที มันมีอยู่สองคำ คือ อรหันต์ (มี ต.การันต์) ให้อ่าน อะระหัน กับ อรหัน (ไม่มี ต.การันต์) ซึ่งหมายถึงสัตว์ชนิดหนึ่งในนิยาย อ่านว่า “ออระหัน””
พระอริยะ หรือพระอรหันต์ ที่ “เขาว่า” อาจารย์เสฐียรพงษ์บ่น “ก็มักเป็นผู้มีปฏิปทาแปลกๆ บางคนก็มีข่าวเป็น อลัชชีทุศีล”
เด็กวัดเก่ารุ่นผม อ่านข้อเขียนอาจารย์ ขอถือโอกาสซ้ำ อริยะ หรืออะระหัน พวกที่ว่าก็น่าจะเป็น “ออระหัน” สัตว์ในนิยาย ซึ่ง ยังไม่มีใครเห็นเนื้อตัวหน้าตาว่าเป็นไง นั่นปะไร
ผมตั้งใจ เลือกธรรมะชุดเต่ามาเป็นเรื่องเตือนใจ ใครบางคน ...ที่กำลังเป็นเป้าถูกถล่มรุมโจมตี
สองทุ่มวันศุกร์ ตอนกำลังเขียน ก็ได้ยินเสียงรีไรเตอร์บอก หัวหน้าข่าว ท่านนายกฯโพสต์อีกแล้ว
นี่เป็นข่าวล่า ผมก็ได้แต่รำพึงว่า เอ้อ! ถ้าท่านรู้จักใช้วิชาหดหัวอยู่ในกระดองแบบเต่าเสียบ้าง...สถานการณ์รัฐบาลน่าจะมั่นคงกว่านี้.
กิเลน ประลองเชิง