ในหกสำนักศาสนาใหญ่ สมัยพุทธกาล สำนักของสัญชัยเวลัฏฐบุตร เป็นสำนักใหญ่ บรรดาสาวกได้ชื่อว่า “ปริพาชก” เก่งกาจในทางตอบโต้ปัญหา “อุปติสสมานพ” ถูกนับเป็นสาวกมือหนึ่ง
อุปติสสมานพ เป็นลูกคนรวย เบื่อหน่ายชีวิตฟุ้งเฟ้อหรูหรา...อยู่กับอาจารย์สัญชัยนานจนพบว่า คำสอนอาจารย์ยังดับทุกข์ได้ไม่จริง
เช้าวันหนึ่ง ในเมืองราชคฤห์ อุปติสสะเห็นนักบวชหัวโล้นห่มเหลืองเดินบิณฑบาต คู้เหยียดมือเท้า การเหลียวดูเป็นไปอย่างสงบสำรวม น่าเลื่อมใส ก็สะดุดใจเดินตาม
รอจนนักบวชนั้น นั่งฉันอาหารเสร็จ ก็ถาม...“อาจารย์ท่านเป็นใคร อาจารย์ท่านสอนอะไร”
นักบวชผู้นั้นออกตัวว่า บวชได้ไม่นาน ไม่สามารถสอนธรรมโดยพิสดาร อุปติสสะก็บอกว่า ขอแค่ย่อๆก็ได้
“เย ธัมมา เหตุปัปภวา เตสัง เหตุง ตถาคโต เตสัญ จ โย นิโรโธ จ เอวัง วาที มหาสมโน”
คาถาสี่บทนี้...มีคำแปลว่า ธรรมเหล่าใด เกิดแต่เหตุ พระตถาคตตรัสเหตุแห่งธรรมนั้น และดับเหตุแห่งธรรมนั้น พระมหาสมณมีวาทะอย่างนี้
แม้เป็นคาถาแสนสั้น...แต่มานพผู้แสวงหา อย่างอุปติสสะ ก็เข้าใจแจ่มแจ้ง นี่คือคำสอนจากศาสดาองค์จริง...ภาษาชาวพุทธว่าได้ดวงตาเห็นธรรม...
รีบไปชวนเพื่อนมานพโกลิตะ ทั้งยังมีใจไปชวนอาจารย์สัญชัย ...แต่อาจารย์ยังติดใจฐานะเจ้าสำนักใหญ่ปฏิเสธ สองมานพขอบวชเป็นพระภิกษุในพุทธศาสนา
โลกรู้จักกันต่อมา พระสารีบุตร เอกอัครสาวก เบื้องขวา พระโมคคัลลานะ พระเอกอัครสาวกเบื้องซ้ายของพระพุทธเจ้า
พระสารีบุตร แสดงธรรมได้ลุ่มลึกทั้งกว้างขวางเจนจบ... พระพุทธเจ้าทรงยกย่องว่า “สอนแทนพระองค์ได้” แต่กระนั้น พระสารีบุตร ไม่เคยลืมคำสอนเยธัมมา ของพระ “อัสสชิ” อาจารย์คนแรก
...
รู้ว่า อาจารย์อยู่ทางทิศไหน ท่านก็จะหันศีรษะไปทางนั้น
พระอัสสชิ เป็นบุตรของพราหมณ์ทั้ง 8 ที่ทำนายพระลักษณะ เจ้าชายสิทธัตถะ ถ้าเป็นคฤหัสถ์จะเป็นจักรพรรดิ ถ้าบวชจะเป็นศาสดาเอกของโลก
รู้ข่าวเจ้าชายทิ้งราชสมบัติออกบวช ก็ชวนเพื่อนอีกสามคน
ตามโกณฑัญญะพราหมณ์ ไปปรนนิบัติ...และเมื่อเจ้าชายตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า ก็ทรงตามไปสอนอริยสัจ 4
จนถือเป็นพระปัญจวัคคีย์ พระภิกษุในพุทธศาสนากลุ่มแรก
คาถา เย ธัมมา...ที่จริง ก็คือ อีกสำนวน บอกเนื้อหาอริยสัจ 4 ถือกันว่าเป็นคาถาที่สั้นและขลังกว่าคาถาใดๆ...อีกสามร้อยปีต่อมา พระเจ้าอโศก ทรงเผยแผ่พุทธศาสนา...ก็ยังทรงใช้
พระพิมพ์สมัยศรีวิชัย ในภาคใต้ หรือสมัยทวารวดีใน
ภาคกลาง...จารึกคาถา “เย ธัมมา...” ยืนยันว่า คำสอนพระอัสสชิ ถูกเลือกไปใช้ แพร่หลาย กว้างไกลไปทั้งโลก
เหตุเกิดจากที่ใด ก็ต้องตามไปดูให้รู้ต้นเหตุ และหาวิธีดับที่ต้นเหตุ นี่คือคาถาดับทุกข์ ที่ถูกใช้ดับทุกข์ได้จริง
วงการแพทย์รู้กัน สารก่อกลายพันธุ์อณูเดียวในร่างกาย ก่อตัวเป็นมะเร็งฆ่ามนุษย์ไปนับไม่ถ้วน เป็นสาเหตุการตายอันดับที่หนึ่ง
เรื่องการกดขี่ คดโกงกดขี่กันในสังคมมนุษย์ดูเป็นเรื่องธรรมดา แต่เหตุธรรมดานี่เอง กลายเป็นเรื่องใหญ่ แบบสั่นฟ้าสะเทือนแผ่นดิน อย่างเรื่องที่โคราช
“สารก่อกลายพันธุ์” ที่ว่านี้ ไม่ได้เกิดมีขึ้นในกองทัพ เท่านั้นนะครับ ที่ไหนๆก็มี เปิดทีวี ... ในสภา สถาบันผู้ทรงเกียรติ ก็ยังมี โธ่เอ๋ย เป็นถึงผู้แทนประชาชน ยังมีเรื่องโกงได้ทุกที่ทุกเวลา.
กิเลน ประลองเชิง