สารานุกรมวัฒนธรรมภาคใต้ พ.ศ.2529 ที่อาจารย์ สุธิวงศ์ พงษ์ไพบูลย์ ท่านเป็นหัวแรงใหญ่ จัดทำไว้ ไม่เพียง รวบรวมสรรพวิชาความรู้สารพันแล้ว ยังรวมนิทานของชาวบ้านเอาไว้ด้วย
นิทานเรื่องต่อไปนี้ นายม่อง หิรัญรัตน์ อายุ 73 ปี (พ.ศ.2523) ชาวอำเภอทุ่งใหญ่ จังหวัดนครศรีธรรมราช เล่าสู่กันฟังในหมู่ชาวบ้าน
เนื้อหาเข้าทำนองศรีธนญชัยหรือไม่ ลองอ่านกันดู
บ้านหลังหนึ่ง มีลูกสาวสวย ยังไม่ได้แต่งงานสักที เพราะพ่อแม่หวงมาก หาเรื่องตั้งกติกา หนุ่มคนใดที่มาขอลูกสาวต้องแช่น้ำในหน้าหนาวในลำคลองหลังบ้านได้หนึ่งคืน
หนุ่มๆหลายหมู่บ้านผลัดเปลี่ยนเวียนหน้ากันมาแช่น้ำคนแล้วคนเล่า
แค่ครึ่งค่อนคืนก็ทนหนาวไม่ไหว ยอมลาโรง
แล้วก็ถึงคืนนั้น หนุ่มหน้าตาคมสัน ต้องตาสาว ก็มาขออาสา คืนนั้นบรรยากาศในบ้านสว่างไสวกว่าคืนก่อน เพราะสาวตั้งใจ จุดไต้เอาไว้บนบ้าน
ฟ้าดินเป็นใจ คืนนั้นน้ำในคลองหลังบ้านไม่หนาวจัดเกินไป ประกอบกับเจ้าหนุ่มทนได้จนถึงรุ่งเช้า
เจ้าหนุ่มก็มากราบพ่อสาว ขอให้ทำตามสัญญา
ก็เป็นอย่างที่รู้ๆกัน พ่อหวงลูกสาวมาก ยกประเด็นลูกสาวจุดไต้ไว้บนบ้าน ความร้อนจากไฟทำให้น้ำไม่หนาว เจ้าหนุ่มจึงทนหนาวได้
เจ้าหนุ่มผิดหวังก็กลับบ้านไป แต่ทิ้งความโกรธไว้ในใจลูกสาว หาวิธีลงโทษพ่อที่ผิดสัญญา
อาหารมื้อเช้าวันนั้น สาวแกงเลียงใส่สำรับให้พ่อกิน พ่อตักแกงเลียงรสจืดชืดมาก ก็สงสัย
“ทำไมแกงไม่ใส่เกลือละอี้สาว” พ่อถาม
“ใส่แล้ว ยกแลใต้ถ้วยตะ” ลูกสาวบอกแล้วชี้เกลือที่ใส่ไว้ใต้ถ้วย
“แกงธรรมเนียมไหนใส่เกลือไว้ใต้ถ้วย” พ่อโกรธมาก
“ธรรมเนียมไหน ไต้ตามอยู่บนบ้าน ร้อนไปถึงคลองหลังบ้าน” ลูกสาวได้ที ตอบเสียงดังได้ยินกันทั่ว
...
นิทานเรื่องนี้จบลงตรงพ่อฟังแล้วก็นึกละอาย ยอมให้ลูกสาวแต่งงานกับเจ้าหนุ่มที่มีน้ำอดน้ำทน ทนแช่น้ำหนาวได้ทั้งคืน
นิสัยคนใต้ นอกจากที่พูดกันว่านักเลง “หัวเชือกวัวชน” แล้ว ยังเจ้าบทเจ้ากลอน และเจ้าปัญญา รู้แพ้รู้ชนะ ไม่ดื้อแพ่งลากยาว ให้ชาวบ้านฟังแล้วรำคาญหูเหมือนหลายเรื่องทางการเมือง
เรื่องหุ้นสื่อ เจอกันเหมือนปลาติดเบ็ดราว ก็ดิ้นกันไป ปลาใหญ่ก็เหนื่อยหนักกว่า
เรื่องถวายสัตย์ฯ รัฐบาลไม่อยากเล่น แต่ฝ่ายค้านไม่ยอม ขอเล่นแบบไม่ไล่ไม่เลิก
มาถึงเรื่องยุบพรรค เลิกพรรค คุณไพบูลย์ นิติตะวัน กระหน่ำซ้ำเสียงรัฐบาลปริ่มน้ำ บีบหัวใจเข้าไปอีก
มองไปทางไหนบ้านนี้เมืองนี้มีแต่ศรีธนญชัย...ใช้แต่ลิ้นใช้แต่เล่ห์ เอาตัวรอดไปวันๆ
นิสัยคนไทยชอบฟังแต่เรื่องร้ายๆ ไม่จำเป็นว่ามีสาระ ดีชั่ว ถูกผิด คนทำงานที่จริงก็มี ทำกันจะเป็นจะตาย...แต่ดูเหมือนไม่มีใครได้ยิน
นึกถึงไฟจากไต้บนบ้านอุ่นไปถึงในคลองหลังบ้าน...แล้วก็ขัน พ่อไม่อยากเสียลูกสาวก็เชื่ออย่างนั้น แต่ลูกสาวไม่เชื่อ เพราะอยากมีผัว ผู้คนยุคศรีธนญชัยตีความเข้าข้างตัวเองได้ทุกเรื่องจริงๆ.
กิเลน ประลองเชิง