ในเทพนารีโลกโบราณ เทพนารียุโรป และเทพนารีแห่ง เอเชีย คุณกิตติ วัฒนะมหาตม์ ยกเทพนารีแห่งเอเชีย พระนามปฤถิวี หรือแม่พระธรณี เป็นเทวีผู้ค้ำจุนโลก
คติฮินดู แม่พระธรณี ไม่มีเทวอำนาจเทียบชั้นพระตรีศักติ จึงมีผู้กล่าวถึงน้อยมาก คัมภีร์พระเวทโบราณ มีบทสดุดีทูลขอให้ พระนางคุ้มครองวิญญาณผู้ตาย
บางคัมภีร์กล่าวว่า แม่พระธรณี เป็นพระชายาพระวรุณเทพ แต่คัมภีร์ฮินดูสมัยต่อมา ยกพระนางเป็นทั้งพระชายาพระวิษณุ และพระศิวะ
ทั้งที่ไม่แน่ชัดว่า แม่พระธรณี เป็นพระชายาเทพองค์ใด แต่ชาวฮินดูที่เคร่งครัด ก็นับถือแม่พระธรณีมาก เมื่อตื่นนอน จะกล่าวขอขมา ก่อนจะวางเท้าลงบนพื้น
เมื่อจะขุดหลุมปลูกบ้านใหม่ ก็ต้องบูชาแม่พระธรณีด้วยมะพร้าว เหรียญเงิน ไข่มุก พลอยผูกร้อยด้วยด้ายสี คนเลี้ยงโคนม เมื่อแม่โคมีน้ำนมครั้งแรก ก็ต้องรีดน้ำนม 5 หรือ 7 สาย ลงบนพื้นดิน
เป็นการสังเวยแม่พระธรณี
ชาวนาในรัฐปัญจาบ ในทุกหนึ่งเดือน มีประเพณีหยุดทำงานหรือหยุดทำทุกอย่างที่เกี่ยวกับพื้นดิน เป็นเวลา 1 สัปดาห์ เขาเชื่อว่า แม่พระธรณีจะได้มีเวลาพักผ่อนอย่างสงบ
แม่พระธรณีมีพระฉวีสีดำ แต่ถึงจะดำ แต่ทรงมีพระสิริโฉมงดงาม ดวงพระพักตร์จะมีรอยยิ้มน้อยๆ จึงไม่แปลก ที่จะมีข่าวว่าทรงเป็นพระชายาเทพชายองค์ใดองค์หนึ่งอยู่เสมอๆ
กิตติ วัฒนะมหาตม์ บอกว่า แม้จะมีการพรรณนารูปลักษณ์ของเทพนารีองค์นี้ แต่ในเทวปกรณ์ทั้งทางอินเดียและไทย พระนางเป็นอรูปกะ คือไม่มีตัวตน
เมื่อมีเหตุการณ์สำคัญใดๆ เกิดขึ้นในโลก จึงจะปรากฏพระองค์สักครั้งหนึ่ง
ว่ากันโดยนิสัย พระนางโปรดประทับอยู่เพียงลำพัง เฝ้าแต่ เลี้ยงโลกเสมือนพระมารดา
ในเรื่องรามเกียรติ์ ทรงรับฝากศรมหาโมลี หรือรัตนธนู ของพระศิวะ เพื่อถวายพระรามซึ่งเป็นองค์อวตารแห่งพระวิษณุ
ชาวฮินดูเชื่อว่าแม่พระธรณีสถิตอยู่ทุกหนทุกแห่ง ถวายเครื่องสังเวย ก็กระทำต่อพื้นดินโดยตรง
เพราะความเชื่อเช่นนี้ จึงไม่ค่อยมีเทวรูปแม่พระธรณีในอินเดีย ในขณะที่ปรากฏมากมายในไทย เช่น ในรูปแม่พระธรณีบิดมวยผม บนศาลเชิงสะพานผ่านพิภพลีลา ตรงข้ามท้องสนามหลวง
แม่พระธรณีพระองค์นี้ สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรม ราชชนนี โปรดให้สร้างไว้เป็นอุทกทาน และเป็นต้นแบบการสร้างแม่พระธรณีองค์ต่อๆมาในประเทศไทย
ความเชื่อของคนไทย เวลาจะกรวดน้ำอุทิศส่วนกุศลให้ใครต่อใคร ก็ต้องนำไปฝากแม่พระธรณี สมเด็จพระนเรศวรมหาราช ทรงหลั่งทักษิโณทก ฝากแม่พระธรณี ประกาศอิสรภาพจากพม่า
เรื่องราวหลากหลายของแม่พระธรณี ผมชอบประเพณีของชาวปัญจาบ ในอินเดียครับ เดือนหนึ่งเราน่าจะหยุดใช้แผ่นดินสัก 7 วัน ขอเวลานอก...ให้แม่พระธรณีท่านได้หยุดพักผ่อน
บางบ้านเมือง แบ่งพวกเล่นสงครามสี ติดต่อกันมาหลายปี ยึดสนามบินก็ทำ เผาศูนย์การค้าก็ทำ จนถึงวันนี้ ยังหาความสงบสุขจริงๆไม่ได้สักที
ถ้าเดือนหนึ่งหยุดสาดโคลนหยุดใส่ร้าย หยุดป้ายสีกันสัก 7 วัน บ้านเมืองจะได้มีเวลาหายใจหายคอบ้าง ผู้คนที่ ไม่มีสี ผู้คนที่อาศัยแผ่นดินอยู่ จะพลอยอยู่เย็นเป็นสุขไปด้วย.
...
กิเลน ประลองเชิง