“รายงานวันจันทร์”-พลิกปูมลางสาดหวาน, ทางรถไฟเก่า

เมื่อวันที่ 1 เมษายนที่ผ่านมา เป็นวันสถาปนาเขตคลองสานครบรอบ 103 ปี สำนักงานเขตคลองสาน จึงได้จัดกิจกรรมรำลึกถึงประวัติความเป็นมาของเขต พร้อมกิจกรรมต่างๆมากมาย

เขตคลองสานที่มีอายุยาวนานถึง 103 ปี มีประวัติที่น่าสนใจอย่างไร วันนี้ “คุณอัจฉราวดี ชัยสุวิรัตน์” ผอ.เขตคลองสานคนปัจจุบัน จะมาพลิกปูมให้เราทราบ ผ่าน “รายงานวันจันทร์”

-----------------

คลองสานเดิมเป็นอำเภอ มีชื่อว่าอำเภอบางลำพูล่าง จัดตั้งเมื่อวันที่ 1 เมษายน 2454 ต่อมาเปลี่ยนเป็นอำเภอบุปผาราม จนเมื่อ วันที่ 3 กรกฎาคม 2459 มหาอำมาตย์เอกเจ้าพระยายมราช เสนาบดีกรมพระนครบาล ได้มีหนังสือกราบทูลพระเจ้าพี่ยาเธอ กรมหลวงปราจิณกิติบดี ราชเลขานุการ ขอให้พระราชทานนามเปลี่ยนเป็นอำเภอบางลำพูล่าง ตามนามอำเภอเดิม

แต่เนื่องจากที่ตั้งอำเภอนี้มีตำบลอยู่ 3 ตำบล คือ ตำบลบ้านสมเด็จ ตำบลคลองสาน ตำบลพระปรางค์เหลือง กรมราชเลขานุการจึงขอพระราชทานนามอำเภอใหม่ตามชื่อใดชื่อหนึ่งใน 3 ตำบลนี้แทนนามอำเภอบุปผาราม ในการนี้ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้โปรดเกล้าฯ พระราชทานนามว่า “อำเภอคลองสาน”

...

ต่อมาวันที่ 26 สิงหาคม 2481 ได้มีประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่องยุบรวมอำเภอและยุบอำเภอลงเป็นกิ่งอำเภอ เนื่องจากอำเภอบางแห่งเป็นอำเภอเล็ก มีปริมาณงานไม่มาก จึงยุบอำเภอคลองสานลงเป็นกิ่งอำเภอ ชื่อว่า “กิ่งอำเภอคลองสาน” จนปี พ.ศ.2500 จึงมี พ.ร.ฎ. ตั้งอำเภอคลองสาน ปี พ.ศ.2514 มีการรวมจังหวัดพระนครและธนบุรีเป็นจังหวัดเดียวกัน เรียกว่า นครหลวงกรุงเทพธนบุรี และ ปี พ.ศ. 2515 ได้เปลี่ยนนครหลวงกรุงเทพธนบุรี เป็นกรุงเทพ-มหานคร และแบ่งพื้นที่ออกเป็นเขต 24 เขต อำเภอคลองสาน เปลี่ยนเป็นเขตคลองสาน จนถึงปัจจุบัน

สำหรับที่มาของคำว่า “คลองสาน” เป็นคำบอกเล่าของคนรุ่นก่อนๆ บ้างก็ว่าเป็นเพราะมีศาลเจ้าอยู่ที่ปากคลอง จึงเรียกว่า “คลองศาลเจ้า”... บ้างก็ว่าเดิมชื่อ “คลองประสาน” เพราะเป็นคลองที่ประสานเชื่อมคลองต่างๆในพื้นที่...บ้างก็ว่า เพราะพระยาพิศาลศุภผล หรือ “พระยายี่สาร” เป็นผู้รับขุดลอกคลองนี้ จึงเรียกกันว่า “คลองยี่สาร” แล้วต่อมาเหลือเพียง “คลองสาร” หรือ “คลองสาน”

คลองที่ชื่อคลองสาน เริ่มจากแม่น้ำเจ้าพระยาไปต่อคลองสมเด็จเจ้าพระยาองค์น้อย ที่หน้าวัดพิชัยญาติการาม เชื่อมต่อกับคลองสายต่างๆ เช่น คลองวัดทองธรรมชาติ คลองวัดทองนพคุณ คลองลาดหญ้า เป็นคลองที่ผ่านเข้าไปในสวนผลไม้ต่างๆ ของราษฎร ซึ่งผลไม้ที่ขึ้นชื่อที่สุดของคลองสานคือ ลางสาด แต่ราว 70-80 ปีที่ผ่านมา จึงมีการขุดดินในคลองต่างๆ ขึ้นมาถมเป็นถนน ได้แก่ ถนนลาดหญ้า ถนนประชาธิปก ถนนคลองสาน หรือที่เปลี่ยนเป็นถนนสมเด็จเจ้าพระยา

“คลองสาน” ยังมีการก่อสร้างทางรถไฟจากสถานีรถไฟปากคลองสานถึงสถานีรถไฟมหาชัย หรือทางรถไฟสายท่าจีน โดยเริ่มเปิดเดินรถในวันที่ 4 มกราคม 2447 ซึ่งเส้นทางรถไฟสายนี้ ทำให้คลองสานกลายเป็นตลาดการค้าที่มีความเจริญขึ้น ต่อมารถไฟสายนี้ได้มีการรื้อบางช่วงออกไป โดยไปเริ่มต้นที่สถานีวงเวียนใหญ่ เมื่อปี พ.ศ.2504 ส่วนเส้นทางที่เหลือกลายเป็นถนนเจริญรัถในปัจจุบัน.