เหตุแผ่นดินไหว ขนาด 8.2 ความลึก 10 กิโลเมตรที่เกิดขึ้นเมื่อเวลา 13.20 น. วันที่ 28 มีนาคม 2568 ศูนย์กลางบริเวณเมืองมัณฑะเลย์ ประเทศเมียนมา ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของ อ.ปางมะผ้า จ.แม่ฮ่องสอน ประมาณ 326 กม. สะเทือนขวัญคนไทยในหลายจังหวัดโดยเฉพาะคนกรุงเทพฯ
เหตุการณ์ครั้งนี้ส่งผลกระทบด้านสภาวะจิตใจผู้คนจำนวนไม่ใช่น้อยๆ แม้ว่าจะผ่านไปหลายชั่วโมงแล้วก็ยังรู้สึกหวาดกลัว... ตื่นตระหนก ที่น่าเป็นห่วงคือคนที่อยู่คนเดียวอาจมีอาการนอนไม่หลับ หวาดผวากับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น สำหรับผู้ที่ประสบเหตุคุณหมอแนะนำว่าให้ญาติพี่น้องหรือเพื่อนช่วยกันดูแลสภาพจิตใจ
“แผ่นดินไหว” เป็นปรากฏการณ์ทางธรรมชาติที่เกิดขึ้นจากการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลกและมีผลกระทบต่อหลายประเทศทั่วโลก รวมถึง... “ประเทศไทย”
แม้ว่าประเทศไทยจะไม่ได้ตั้งอยู่บนแนวรอยเลื่อนหลักของโลกโดยตรง แต่ก็ได้รับผลกระทบจากแผ่นดินไหวที่เกิดขึ้นในภูมิภาคใกล้เคียง เช่น เมียนมา ลาว และอินโดนีเซีย
คำถามสำคัญมีว่า “แผ่นดินไหว” คาดเดาไม่ได้ แล้ว “มนุษย์”...จะเตรียมพร้อมรับมือกันได้มากน้อยแค่ไหนอย่างไร?
รศ.ดร.ภาสกร ปนานนท์ อาจารย์ประจำภาควิชาวิทยาศาสตร์พื้นพิภพ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ กล่าวไว้ว่า ปกติเวลาเราจัดการภัยพิบัติแผ่นดินไหวจะทำอยู่ 2 อย่างหลักๆ อันดับแรกคือเราต้องหาว่าตรงไหนน่าจะมีความเสี่ยงต่อแผ่นดินไหวเยอะในแง่ของแหล่งกำเนิดแผ่นดินไหวอยู่ตรงไหนบ้าง
ซึ่งก็คือ “รอยเลื่อน” อยู่ตรงไหน หรือตรงไหนที่จะมีโอกาสเกิดแผ่นดินไหว ต้องศึกษาทางวิทยาศาสตร์ เช่น สำรวจใต้ดิน ตรวจวัดแผ่นดินไหวขนาดเล็ก ดูว่ามีรอยเลื่อนอยู่ตรงไหนบ้างอย่างที่กรมทรัพยากรธรณีทำกันอยู่ จะทำให้เรารู้ว่าแผ่นดินไหวจากรอยเลื่อนที่พบนั้นมีขนาดสักเท่าไหร่
...
แล้วนำมาประเมินผลกระทบ เพื่อวางแผนในการรับมือ
“ถ้าเรารู้ว่าตรงนี้แผ่นดินไหวแรงมีโอกาสเกิดแผ่นดินไหวขนาดใหญ่ สิ่งก่อสร้างมีโอกาสได้รับผลกระทบเยอะก็ต้องมีกฎหมายควบคุมการก่อสร้างอาคารให้แข็งแรงมากขึ้น”
ตรงกันข้ามถ้าเราไม่รู้ล่ะ? รอยเลื่อนที่เราไม่รู้ล่ะ? แผ่นดินไหวจะเกิดเมื่อไหร่ ทำนายไม่ได้ วิธีที่ดีที่สุดก็คือเตรียมรับมือ ซึ่งจะแยกย่อยออกไปเป็น 2 เรื่อง
หนึ่ง...อาคารสิ่งก่อสร้างที่มีโอกาสเสียหายก็ต้องสร้างให้แข็งแรงขึ้น ปัจจุบันเรามีกฎหมายควบคุมอาคารหลายๆฉบับพื้นที่ที่เสี่ยงภัยแผ่นดินไหวก็ต้องสร้างให้แข็งแรง
สอง...ตัวคนก็จะต้องเรียนรู้ว่าถ้าหากเกิดแผ่นดินไหวขึ้นมา เราต้องปฏิบัติตนอย่างไรให้ปลอดภัย นั่งๆอยู่ในออฟฟิศจะต้องรู้ว่าจะทำอย่างไรไม่ให้ตัวเราบาดเจ็บ รวมไปถึงการฝึกซ้อม ในอนาคตพื้นที่เกิดแผ่นดินไหวบ่อยๆ เช่น เชียงราย เชียงใหม่ ก็น่าจะต้องมีการซ้อมรับมือ
ย้ำว่า “แผ่นดินไหว” เกิดขึ้นจากการเคลื่อนตัวของแผ่นเปลือกโลกที่มีแรงกด แรงดึง หรือแรงเฉือนสะสมจนเกิดการปลดปล่อยพลังงานออกมาในรูปของคลื่นไหวสะเทือน
ประเทศไทย...แหล่งที่มาของแผ่นดินไหวที่อาจส่งผลกระทบ ได้แก่ แผ่นเปลือกโลกอินโด–ออสเตรเลียและยูเรเชีย บริเวณนี้เป็นจุดที่แผ่นอินโด...ออสเตรเลียมุดตัวลงใต้แผ่นยูเรเชีย ก่อให้เกิดแผ่นดินไหวที่รุนแรงในอินโดนีเซีย ซึ่งบางครั้งแรงสั่นสะเทือนสามารถส่งผลกระทบถึงประเทศไทยได้
ถัดมา...รอยเลื่อนในประเทศเพื่อนบ้าน ประเทศเมียนมาและลาวมีรอยเลื่อนหลายแนวที่สามารถก่อให้เกิดแผ่นดินไหวขนาดปานกลางถึงรุนแรง และมีโอกาสส่งผลกระทบต่อภาคเหนือและภาคตะวันตกของประเทศไทย
นับรวมไปถึง รอยเลื่อนภายในประเทศไทยเอง ก็มีรอยเลื่อนที่ยังคงมีพลัง เช่น รอยเลื่อนแม่จัน รอยเลื่อนแม่ฮ่องสอนและรอยเลื่อนศรีสวัสดิ์ ซึ่งอาจทำให้เกิดแผ่นดินไหวในระดับปานกลางได้
ที่ผ่านมาเหตุการณ์แผ่นดินไหวที่ส่งผลต่อประเทศไทยไล่เรียงกันไปตั้งแต่ แผ่นดินไหวใหญ่ที่อาเจะห์ ประเทศอินโดนีเซีย (2004) ขนาด 9.1 ในมหาสมุทรอินเดีย ส่งผลให้เกิดสึนามิที่สร้างความเสียหายอย่างรุนแรงในหลายประเทศ รวมถึงจังหวัดทางภาคใต้ของไทย เช่น ภูเก็ต พังงา และกระบี่
เหตุการณ์ในครั้งนี้...มีผู้เสียชีวิตกว่า 5,000 ราย ในประเทศไทย
ถัดมา...แผ่นดินไหวแม่ลาว จังหวัดเชียงราย (2014) ขนาด 6.3 ส่งผลให้เกิดความเสียหายต่ออาคารบ้านเรือน วัด ถนนในหลายพื้นที่ ถือเป็นแผ่นดินไหวครั้งรุนแรงที่สุดที่เกิดขึ้นภายในประเทศไทย
แผ่นดินไหวในเมียนมา (2022) ขนาด 6.8 ส่งผลให้กรุงเทพมหานครและจังหวัดใกล้เคียงรับรู้ถึงแรงสั่นสะเทือน แม้ว่าครั้งนี้จะไม่มีความเสียหายรุนแรง แต่เป็นสัญญาณเตือนถึงผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นได้จากแผ่นดินไหวในภูมิภาคนี้
กระทั่งมาถึงครั้งนี้ ปี 2568...แผ่นดินไหวประเทศเพื่อนบ้าน สร้างความเสียหายกระทบเป็นวงกว้าง โดยเฉพาะผลกระทบทางด้านจิตใจ
...
“ประเทศไทย”...บริเวณที่เกิดแผ่นดินไหวค่อนข้างเยอะก็คือภาคเหนือ ภาคตะวันตก ชายแดนรอบๆประเทศไทยฝั่งประเทศเพื่อนบ้านพม่าตอนเหนือกับทางตะวันตก สปป.ลาว โซนตัวยูล้อมประเทศไทยไล่มาตั้งแต่แม่ฮ่องสอนขึ้นมาทางเชียงใหม่ เชียงราย ไปจบที่น่านก็จะมีแผ่นดินไหวเกิดขึ้นตลอดในฝั่งประเทศเพื่อนบ้าน
หลายๆครั้งส่งผลกระทบต่อ “ประเทศไทย”...เหล่านี้คือภาพใหญ่ในข้อมูลหลัก “แผ่นดินไหว” จากข้อมูลนี้ก็สามารถที่จะนำมาทำแผนที่...ระดับอันตรายของแผ่นดินไหวได้ ซึ่งจะเป็นตัวกำหนดพื้นที่ บอกได้เบื้องต้นว่าบริเวณไหนที่มี “ระดับอันตราย” จากแผ่นดินไหวสูงกว่าตรงอื่น.
คลิกอ่านคอลัมน์ “สกู๊ปหน้า 1” เพิ่มเติม