ความรู้ลึกซึ้งซับซ้อน จากหนังสือ ชื่อแซ่และระบบตระกูลแซ่ อัตลักษณ์สำคัญเบื้องหลังต้นตระกูลของจีน (แสงดาวพิมพ์ครั้งที่ 2 พ.ศ.2567) ผมอ่านถึงตอนหนึ่งในสามของสายตระกูลลิ้ม ยุคราชวงศ์ซาง ถูกอ๋องควักหัวใจ ทำเอาเครียดไปหน่อย
มาผ่อนคลายลงได้บ้าง เมื่ออ่านถึงคุณและโทษของระบบตระกูลแซ่ ตอนดูภาพเติ้งเสี่ยวผิง พร้อมคำอธิบาย
ผู้นำของจีนคนนี้มีนโยบายเปิดประเทศ มีจีนโพ้นทะเลจำนวนมากที่ผูกสัมพันธ์กับวงศ์ตระกูล กลับไปจุนเจือญาติร่วมแซ่ และลงทุนในประเทศจีน
ศูนย์กลางชีวิตของคนจีนอยู่ที่ครอบครัว และตระกูลแซ่ ต้องมีความสัมพันธ์ฉันญาติ จึงจะมีความใกล้ชิดสูงสุด ดังมีคำกล่าวในภาษาจีนถึงความรักสูงสุด 3 ลักษณะ
การุณย์รักใด ไม่เสมอด้วยบิดามารดา เสน่หาอาทรใดไม่เสมอด้วยสามีภรรยา
และความชิดเชื้อเกื้อกูลใด ไม่เสมอด้วยพี่น้องคลานตามกันมา
ผมเริ่มยิ้มออกเมื่ออ่านตอน...รากฐานสำคัญของระบบตระกูลแซ่ คือสังคมเกษตรซึ่งคนอยู่ติดที่ แม้สังคมจะเปลี่ยนไป แต่การมีชีวิตอยู่ติดที่ก็ยังอยู่ในตาข่ายไร้สภาพของวัฒนธรรมตระกูลแซ่ ซึ่งคนรู้สึกอบอุ่น มีที่พึ่งพิง ได้รับการคุ้มครอง จนกลายเป็นที่ยึดเหนี่ยวทางจิตใจ
แต่ในจีนยังมีคนอีกกลุ่มหนึ่งที่ต้องสัญจรไปทำมาหากินตลอดเวลา ไม่มีที่อยู่เป็นหลักแหล่ง เช่น พ่อค้าเร่ ศิลปินเร่ ขอทาน อาชีพคุ้มกันภัย หมอยาเร่ ช่างตัดผมเร่ อีกอาชีพอื่นๆ
คนพวกนี้ภาษาจีนเรียก โจ่วเจียงหู ภาษาแต้จิ๋วว่า เจ๋ากังโอ๊ว
กังโอ๊ว หรือเจียงหู ในที่นี้เป็นสำนวน หมายถึงแหล่งสัญจร ที่ไม่ใช่เมืองหรือหมู่บ้าน อันเป็นหลักแหล่งแน่นอนของคน อาจเรียกว่า สัญจรจักร
เจ๋ากังโอ๊ว คือท่องสัญจรจักร สัญจรไปมาตามวิถีอาชีพของตน คนพวกนี้ต้องจากตระกูลแซ่ในหมู่บ้านของตนไป ไม่มีที่คุ้มครอง เมื่อรู้สึกว้าเหว่จึงมักรวมตัวกันเป็นกลุ่มอาชีพเดียวกัน เป็นองค์กรที่ไม่อยู่ติดที่ มีสังคมของพวกตน
...
เช่น พรรคกระยาจก ขบวนการเปาเปียวคุ้มกันภัย ฯลฯ
พวกท่องสัญจรจักรทั้งหลายเหล่านี้ ล้วนต้องฝึกวิชาการต่อสู้ไว้ป้องกันตัวเอง และองค์กรของพวกตน
เป็นสังคมที่เรียกว่า “ยุทธจักร”
เนื่องจากไม่อยู่ติดที่ ทางการจึงควบคุมได้ยาก พวกนี้จึงมีกติกาของสังคมลับ ที่เปลี่ยนที่ไปเรื่อยๆ กลายเป็นที่มาของยุทธจักร
และนี่คือภูมิหลังทางสังคมของนิยายกำลังภายใน
อ่านถึงตอนนี้ ผมก็นึกถึงนิยายกำลังภายใน เรื่องมังกรหยก กระทั่งวันนี้ก็ยังมีการเอาไปทำหนังจนแทบจะนับลำดับเรื่องไม่ได้ พระเอกก๊วยเจ๋ง คนพเนจร รักกับ อึ้งย้ง ลูกสาวอึ้งเซียะซือ มารบูรพา
นับแต่อั้งชิดกง (เทพยดาขอทานเก้านิ้ว) จิวแป๊ะทง (ผู้เฒ่าเด็กดื้อ) แต่ละอาจารย์ที่ถ่ายทอดวิทยายุทธให้หนุ่มซื่อไร้เดียงสา กว่าก๊วยเจ๋ง จะขึ้นชั้นผู้นำจอมยุทธ์
ความรักระหว่างหนุ่มสาว ระหว่างศิษย์กับอาจารย์ ความสัมพันธ์ของแต่ละคน ที่ “กิมย้ง” แต่งจนมังกรหยกเป็นมหากาพย์เรื่องใหม่ ล้วนแต่เกิดขึ้นในสังคมสัญจรจักรที่เจิดจ้าในใจคนทั้งโลก
ทุกเรื่องไม่ใช่เรื่องเลื่อนลอยจากจินตนาการของกิมย้งผู้ประพันธ์ แต่มีรากฐานจากสังคมจริงเกิดขึ้นจริงๆ รวมอยู่ในกรอบ ของธรรมะชนะอธรรม มังกรหยกทุกตอนจบด้วยพระเอกชนะผู้ร้าย
ใจหาย หากนึกถึงเรื่องจริงในบางบ้านเมือง จอมยุทธ์ที่ชนะมาด้วยคะแนน จนป่านนี้ยังไม่มีวี่แววเป็นผู้นำ เรื่องก็คงเป็นเช่นคำพังเพยจากนิยายกำลังภายใน ชนะเป็นเจ้า แพ้เป็นกบฏ นั่นแล!
กิเลน ประลองเชิง
คลิกอ่านคอลัมน์ “ชักธงรบ” เพิ่มเติม