เรื่องเล่าต่อไปนี้ เล่าต่อๆ กันมา จนถึงสมัยราชวงศ์หมิง หวนซูเต้าหยิน ขุนนางเก่าเขียนเป็นเรื่องราว และให้ข้อคิดสอนใจไว้ในหนังสือเล่มหนึ่ง
หนังสือเล่มนั้น เพิ่งถูกค้นพบในหีบหนังสือวังจิ่งหยวนกง พระราชวังโบราณกรุงปักกิ่ง เมื่อไม่นานมานี้ แพร่หลายในจีน แล้วข้ามน้ำข้ามทะเลไปเป็นหนังสืออ่านยอดฮิต 1 ใน 4 เล่มของคนญี่ปุ่น
มีผู้แปลเป็นภาษาไทยหลายสำนวน
สำนวนต่อไปนี้ บุญศักดิ์ แสงระวี แปล สำนักพิมพ์ ก.ไก่ พิมพ์จำหน่ายปี 2535 ลองอ่านกันอีกสักครั้ง
เมื่อตกฟากเปล่งเสียงร้องอุแว้ๆ ท่านคงไม่รู้ว่าระหว่างการคลอด มารดาท่านวนเวียนอยู่บนขอบเหวแห่งความตาย มหาเศรษฐีมีเงินท่วมหัว ก็เป็นกังวลจะถูกโจรปล้นหมดตัว
การกำเนิดชีวิต การมีเงินมหาศาล ดูเหมือนจะเป็นเรื่องน่ายินดี แต่ก็มีอีกด้านที่น่าหวาดหวั่น
ชัดเจนนัก ในความยินดีปรีดาแฝงเร้นไว้ด้วยพันธุ์พืชแห่งความวิตกเอาไว้
คนยากจนโอดครวญเพราะความทุกข์ ครั้นเมื่อพอจะเงยหน้าอ้าปากได้ เขาจึงรู้ว่าการประหยัดมัธยัสถ์ทำให้เขามั่งมี คนป่วยหนักไปครั้งหนึ่ง เมื่อหายป่วยจึงรู้จักการรักษาสุขภาพถนอมร่างกาย
เมื่อเป็นเช่นนี้ ความยากจนกับการเจ็บป่วย ซึ่งเป็นเรื่องน่าห่วงกังวล ก็กลับมีความน่ายินดีอยู่อีกด้าน
มีเรื่องเล่าอมตะเรื่องหนึ่ง ที่เล่าต่อๆ กันมาเนิ่นนาน
ที่ชายแดนมีพ่อเฒ่าคนหนึ่ง ม้าที่เลี้ยงไว้ตัวเดียวหายไป เพื่อนบ้านต่างมาแสดงความเสียใจ แต่พ่อเฒ่ากลับไม่ได้แสดงความ “ยินร้าย” ออกมา
ไม่นาน ม้าตัวนั้นก็กลับมา ทั้งยังนำม้าที่พ่วงพีแข็งแรงมาด้วยอีกหลายตัว เพื่อนบ้านผลัดกันมาแสดงความดีใจ แต่พ่อเฒ่าก็ไม่ได้แสดงความ “ยินดี” ออกมาเลย
ต่อมา ลูกชายพ่อเฒ่าที่รักม้าขี่ม้าทุกวัน ตกม้าขาหัก มีคนเห็นว่าพ่อเฒ่าออกอาการเสียใจ แต่เมื่อมีคนถามเขาก็บอกว่า เรื่องร้ายนี้อาจเป็นเรื่องดีก็ได้
...
แล้วเรื่องก็เป็นเช่นที่ผู้เฒ่าว่า...เกิดสงครามในบ้านเมือง ลูกชายคนในหมู่บ้านถูกเกณฑ์ไปทหาร ส่วนใหญ่ตายในที่รบ แต่ลูกชายขาเป๋ของผู้เฒ่า รอดอยู่ได้คนเดียวเพราะไม่ได้ถูกเกณฑ์ไปด้วย
เพราะฉะนั้น ซึ่งกันและกันของทุกข์และสุข เป็นสิ่งที่มนุษย์คาดไม่ถึง สำหรับคนที่ปลงได้ก็สามารถมองความสุขความทุกข์ ความราบรื่นและความล้มเหลวไม่แตกต่างกัน
อิ่นจื่อเหวิน อัครมหาเสนาบดี แห่งแคว้นฉู่ในยุคสงครามเจ็ดแคว้น เป็นคนดีมีศีลธรรม มีความรู้กว้างขวาง เคยขึ้นๆลงๆ ตำแหน่งอัครมหาเสนาบดีถึงสามครั้ง
ระหว่างเป็นใหญ่ เขาไม่รู้สึกว่าเขาวิเศษวิโสกว่าใคร เมื่อถูกปลดจากตำแห่ง เขาก็ไม่เคยแสดงอาการทุกข์ร้อน บอกกล่าวผู้มารับหน้าที่แทน ควรจะทำและไม่ควรทำอะไร แค่ไหนบ้าง?
หวนชูเต้าหยิน สรุปข้อเขียนเรื่องนี้ว่า...พฤติการณ์แบบอิ่นจื่อเหวิน ฝึกฝนอบรมได้ยากยิ่ง
ใครที่ได้อ่านเรื่องนี้ จะถือเป็นคำชมหรือคำเตือน ก็แล้วแต่ใจ อย่าคิดว่ารอดจากข้อหาการปกครองได้ง่ายๆ จะไม่พลาดสะดุดขาตัวเอง ล้มแผละกับพื้นเพราะคำพูดไม่มีคำจากปากตัวเอง.
กิเลน ประลองเชิง
คลิกอ่านคอลัมน์ “ชักธงรบ” เพิ่มเติม