ครั้งหนึ่ง หลายปีเต็มที เพื่อนชวนนั่งเรือล่องเจ้าพระยาแวะเวียนไปไหว้พระเก้าวัด แปลกที่ผมจำวัดคฤหบดี ฝั่งธนฯตรงข้ามท่าน้ำเทเวศร์ได้แม่น...วัดเดียว
ไหว้พระพุทธรูปจำลององค์ใหญ่คิดว่าเป็นพระแซกคำ...พักหนึ่ง จึงรู้ว่าองค์จริงหน้าตัก 18 นิ้ว คือองค์เล็กนิดเดียว แต่ทรวดทรงองค์พระงามถึงใจอยู่ในโบสถ์ถัดไป
เรื่องเล่าพระแซกคำ...ท่านเป็นพระสำคัญจากลาว นับจากพระแก้วมรกตเป็นหนึ่ง พระบางเป็นสอง พระแซกคำเป็นองค์ที่สาม เท่าที่รู้ๆ พระองค์งามสำคัญ เจ้านายท่านเลือกไว้บูชาเอง
แต่ไฉน? พระแซกคำ...รัชกาลที่ 3 ท่านจึงพระราชทานให้วัดคฤหบดี...ที่พระยาราชมนตรี (ภู่) สร้างถวาย
ผมก็เดาเอา พระยาราชมนตรี (ภู่) ว่าการพระคลังมหาสมบัติ พ่อ คุณพุ่ม บุษบา ท่าเรือจ้าง ที่ผมเพิ่งดูจากเป็นขุนนางคนโปรด โปรดถึงขั้นพระราชทานบ้านที่รัชกาลที่ 2 เคยพระราชทานให้สุนทรภู่ ก็บังเอิญอีกที่ชื่อภู่เหมือนกัน
พระยาราชมนตรีภู่ ได้บ้านพระราชทาน ก็อุทิศที่ดินบ้านตัวเอง สร้างวัดคฤหบดีถวาย ตามยุคสมัยที่ว่ากันว่า ใครสร้างวัดทรงโปรดฯ น้ำหนักจากสองความโปรด...นี่ล่ะ
ผมจึงเขียนไปว่า รัชกาลที่ 3 จึงทรงโปรดให้อัญเชิญพระแซกคำไปไว้
แต่ความจริงแท้...ที่ผมเพิ่งรู้...เหตุผลที่พระแซกคำ อยู่วัดคฤหบดี ฝั่งธนฯ มาจากเรื่องอื่น
ส.พลายน้อย เขียนไว้ในหนังสือ พระพุทธรูปสำคัญ ในประเทศไทย เล่ม 1 (สำนักพิมพ์เมืองโบราณ พ.ศ.2545) ว่า เมื่อครั้งเจ้าอนุวงศ์เวียงจันทน์เป็นกบฏ พ.ศ.2369 นั้น
สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ เสด็จยกกองทัพขึ้นไปปราบ ทรงกราบทูลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ว่า พระพุทธรูปสำหรับเมืองเวียงจันทน์ พระบางหายไป ว่าข้าพระเอาไปฝังเสีย สืบหายังไม่ได้
ได้แต่พระเสริม พระใส พระสุก พระแซ่คำ พระแก่นจันทน์ พระสรงน้ำ พระเงินหล่อ พระเงินบุ รวม 8 องค์
...
แต่จะเอาลงไปกรุงเทพฯ ได้แต่พระแซ่คำองค์หนึ่ง ได้พระบรมสารีริกธาตุบรรจุไว้ในพระแซ่คำ 100 พระองค์
สรุปความ พระแซ่คำหรือต่อมาเราเรียกพระแซกคำ ได้เชิญมากรุงเทพฯ ก่อนพระเสริมพระใส ฯลฯ
พระแซกคำ มีประวัติว่า ในสมัยพระเจ้าไชยเชษฐา ทรงบูชาพระแก้วพระบางอยู่ พระแซกคำลอยมาตกตรงหน้าพระพักตร์ ทรงสร้างบาตรทองคำถวาย และโปรดบูชาไว้เป็นองค์ที่สาม
สมเด็จกรมดำรงราชานุภาพฯ ทรงพระนิพนธ์ไว้ว่า พระพุทธรูปจากเวียงจันทน์ ไม่เป็นที่ชอบใจของชาวกรุงเท่าใดนัก คนลาวล้านช้างเชื่อกันว่า เทวดารักษาพระแก้วมรกต และพระบาง เป็นอริกัน หากอยู่ใกล้กันมักเกิดเภทภัย
สมัย ร.1 เมื่อพระแก้วและพระบางมาอยู่กรุงเทพฯ เจ้านันทเสน บุตรพระเจ้าล้านช้าง กราบทูลว่า ครั้งพระแก้วอยู่เชียงใหม่ เมืองหลวงพระบางก็อยู่เย็นเป็นสุข
เมื่อพระเจ้าไชยเชษฐา เชิญพระแก้วมาอยู่กับพระบางที่หลวงพระบาง เมืองเชียงใหม่ก็เป็นกบฏต่อเมืองล้านช้าง ทั้งพม่าก็มาเบียดเบียน จนต้องย้ายจากหลวงพระบางมาเวียงจันทน์
ครั้นเชิญพระแก้วพระบางมาไว้ด้วยกัน ก็เกิดจลาจลต่างๆ จนต้องเสียเวียงจันทน์ให้ธนบุรี
เจ้านันทเสนกราบทูล ขออย่านำพระแก้วพระบางมาไว้ด้วยกัน รัชกาลที่ 1 ทรงเห็นด้วยโปรดให้ส่งพระบางคืนเวียงจันทน์ จนถึงรัชกาลที่ 3 ได้พระบาง และพระแซกคำมา ด้วยเหตุที่ทรงรังเกียจตามคติโบราณ โปรดให้ส่งคืนพระบาง ไปให้ลาวเป็นครั้งที่สอง
ส่วนพระแซกคำโปรดให้นำไปไว้ในวัดคฤหบดี ซึ่งเป็นวัดนอกพระนคร
ใครอยากไหว้พระในกรุงเทพฯ ไปไหว้พระแซกคำนะครับ ...ไหว้ท่านแล้วยังได้บูชาพระบรมสารีริกธาตุอีกร้อยองค์ ไหว้หนึ่งได้แถมอีกร้อย กำไรศรัทธาขนาดนี้ หาที่วัดไหนไม่ได้อีกแล้ว.
กิเลน ประลองเชิง
คลิกอ่านคอลัมน์ “ชักธงรบ” เพิ่มเติม