ว่ากันว่า คาเคา (cacao) สำหรับชาวมายาโบราณถือเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ไม่เพียงแต่ใช้เป็นสกุลเงิน แต่ยังใช้ในพิธีพิเศษและพิธีกรรมทางศาสนา เปรียบว่าต้นคาเคาคือเงินที่เติบโตอยู่บนต้นไม้ก็คงไม่ผิดนัก แต่ก็มีความเชื่อแพร่หลายว่า เมื่อคาเคามีมากขึ้น จนถูกควบคุมโดยชนชั้นสูงในสังคม ราชวงศ์ ก็มีความพยายามในอดีตในการระบุถึงคาเคา โดยทำเป็นภาพตกแต่งสวยงามบนภาชนะเซรามิก ซึ่งเกี่ยวข้องกับบริบทของพิธีกรรมอันพิเศษ
ทว่าคำถามที่ตามมาคือในอดีตยุคชาวมายาโบราณ คาเคาถูกแจกจ่ายอย่างไรและใครบ้างที่เข้าถึงได้ เมื่อเร็วๆนี้มีงานวิจัยใหม่ของทีมวิจัยจากมหาวิทยาลัย แคลิฟอร์เนีย ซานตา บาร์บารา ในสหรัฐ อเมริกา ดูจะให้คำตอบที่น่าสนใจ หลังพวกเขาตรวจสอบกากคาเคาจากภาชนะเซรามิกโบราณ 54 ชิ้น ที่มีต้นกำเนิดมาจากเอล ปิลาร์ ซึ่งอยู่ระหว่างเบลีซและกัวเตมาลา ก็สามารถสืบย้อนไปถึงบริบทของพลเมืองและที่อยู่อาศัยในยุคคลาสสิกตอนปลาย ซึ่งยุคคลาสสิกถือเป็นช่วงยุคทองของอาณาจักรมายา รวมถึงการวิเคราะห์เคมีของเศษซากที่เหลืออยู่ของคาเคา ไม่ว่าจะเป็น คาเฟอีน ธีโอโบรมีน และธีโอฟิลลีน
นักวิจัยเผยว่า สันนิษฐานกันมานานแล้วว่าต้นคาเคาในหมู่ชาวมายาเป็นพืชที่มีเอกสิทธิ์เฉพาะกลุ่ม แต่ตอนนี้ได้รู้แล้วว่าไม่เป็นเช่นนั้น การดื่มเครื่องดื่มจากคาเคาเป็นสิ่งที่ทุกคนเข้าถึงได้ นอกจากการเป็นสิ่งสำคัญในข้อกำหนดของพิธีกรรมที่เกี่ยวข้อง เรียกว่าแท้จริงแล้วคาเคาเข้าถึงได้สำหรับประชาชนทั่วไป และถูกนำมาใช้ในงานเฉลิมฉลองในทุกระดับของสังคม.