พื้นที่ส่วนใหญ่ของทะเลทรายโกบีอยู่ในประเทศมองโกเลียและเขตปกครองตนเองมองโกเลียในของสาธารณรัฐประชาชนจีน ทะเลทรายโกบีกินพื้นที่ 1.3 ล้านตารางกิโลเมตร (ใหญ่กว่าไทย 2 เท่า) รอบๆ ทะเลทรายโกบีเป็นเทือกเขาเลากา ทางใต้ติดเทือกเขาชีเหลียนชานในมณฑลชิงไห่ และภูเขาเหอหลานชาน ในเขตปกครองตนเองหนิงเซี่ยหุย ทางตะวันตกและตะวันตกเฉียงเหนือติดเทือกเขาอัลไต บางส่วนของทะเลทรายโกบีเป็นทุ่งหญ้าสเต็ป
ผู้คนที่อยู่ในเมืองและมณฑลใกล้กับทะเลทรายโกบีจะมีปัญหาระบบทางเดินหายใจ ทั้งพวกหลอดลมอักเสบ ปอดอักเสบ เยื่อจมูกอักเสบเป็นหนอง สิ่งแปลกปลอมเข้าจมูก ฯลฯ คนทางแถบนี้เมื่อสร้างตัวเองจนมีฐานะดีแล้วจึงมักจะย้ายไปอยู่เมืองทางตอนใต้ที่อยู่ริมทะเลซึ่งอากาศดีกว่า พวกที่ฐานะมั่งคั่งของแท้ก็มักจะย้ายไปมหานครในฝันอย่างเซี่ยงไฮ้
พายุทะเลทรายทำให้ปักกิ่งซึ่งตั้งอยู่ทางตะวันออกเฉียงเหนือของจีนได้รับผลกระทบ ผู้คนจากปักกิ่งจำนวนไม่น้อยมีปัญหาระบบทางเดินหายใจเช่นเดียวกัน พวกผมมีประสบการณ์จากการที่พ่อส่งไปเรียนหนังสือที่ปักกิ่ง น้องสาวผมซึ่งเคยเรียนปริญญาตรีที่กรุงปักกิ่ง ตอนเรียนอยู่มีอาการคัดจมูก จามบ่อย คันคอ และคันตาอยู่เป็นประจำ บางช่วงมีน้ำตาไหลตลอด ยิ่งตอนเช้าที่มีอากาศเย็นมักจะแสบคอมีไอแห้งๆแบบระคายคอ พอตอนสายอาการพวกนี้ก็จะหายไป แต่ถ้าช่วงไหนมีฝุ่นละอองเยอะ ก็มักจะมีอาการหายใจดังวี้ด คล้ายเป็นหืด
รัฐบาลกลางของจีนและรัฐบาลท้องถิ่นปักกิ่งพยายามแก้ปัญหาคุณภาพอากาศมาโดยตลอด ถ้าเป็นเรื่องโรงงานอุตสาหกรรม การจัดการสิ่งแวดล้อม การควบคุมยานพาหนะ รัฐบาลแก้ได้ แต่รัฐบาลจีนก็แพ้ธรรมชาติ เพราะความที่ตั้งอยู่ทางตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศ ใกล้ทะเลทรายโกบี หลายครั้งที่กรุงปักกิ่งต้องเจอกับฝุ่นหนาสีน้ำตาลปกคลุมทั้งเมือง กระแสลมที่พัดจากทะเลทรายโกบีหอบเอาฝุ่นและทรายมาปกคลุมไม่เฉพาะกรุงปักกิ่งดอกครับ แต่โดนกันหมด แม้แต่มณฑลกานซู่ซึ่งเป็นดินแดนแคบๆ ระหว่างเขตปกครองตนเองหนิงเซี่ยหุยกับมณฑลชิงไห่ และมณฑลส่านซีซึ่งมีพื้นที่ติดกับมองโกเลียใน
...
มณฑลเหอเป่ย์ติดกับเขตปกครองตนเองมองโกเลียใน ทั้งเมืองหลวงฉือเจียจวง เมืองถังชาน และเมืองหันตาน รวมทั้งกรุงปักกิ่ง ซึ่งพื้นที่ของมณฑลเหอเป่ย์ล้อมรอบ ในช่วงกลางเดือนมีนาคม 2564 ต่างเต็มไปด้วยฝุ่นหนาสีเหลือง ฝุ่นทึบขนาดมีคนสูญหายเป็นร้อยคน เครื่องบินบินขึ้นลงไม่ได้ ค่าดัชนีคุณภาพอากาศของกรุงปักกิ่งอยู่ที่ 2,000 ซึ่งเป็นสภาพอากาศที่เลวร้ายอย่างมาก ฝุ่นหนาสีเหลืองคือทรายขนาดเล็กที่พายุหอบมาสู่เมืองต่างๆ
กระทรวงนิเวศวิทยาและสิ่งแวดล้อมของจีนเคยให้คำมั่นสัญญา ว่าจะทำให้ความเข้มข้นเฉลี่ยของฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM 2.5) ในเมืองใหญ่ 337 แห่ง ระหว่าง ค.ศ.2021-2025 น้อยลงร้อยละ 10 เมื่อเทียบกับช่วง 5 ปีก่อนหน้า
แต่ความพยายามของมนุษย์ก็ทำได้เพียงลดปริมาณก๊าซพิษจากยานพาหนะ ลดการปล่อยก๊าซคาร์บอน ควบคุมปริมาณมลพิษทางอากาศ ทว่า จีนก็ยังแพ้ธรรมชาติ พายุทะเลทรายที่พัดเอาฝุ่นจากทะเลทรายโกบีมาทำลายปอดและสุขภาพของผู้คน ทำให้เจ้าหน้าที่กระทรวงหมดหนทางแก้ไข
ทั้งรัฐบาลของประเทศมองโกเลีย และรัฐบาลท้องถิ่นของเขตปกครองตนเองมองโกเลียใน (ของจีน) อยู่ไม่ติด และให้ข้อสังเกตว่าปัจจุบันมีพายุทรายเกิดขึ้นถี่กว่าในอดีต กระทบต่อความเป็นอยู่ของประชาชน โดยเฉพาะด้านสุขภาพโรคเกี่ยวกับทางเดินหายใจเกิดขึ้นกับผู้คนเป็นจำนวนมาก
จีนยากที่จะเอาชนะภาวะโลกร้อน ถ้ายังรุนแรงอย่างนี้ต่อไป การอพยพของผู้คนลงมาทางตอนใต้จะมีมากขึ้น
ใครที่เคยมุ่งหวังตั้งใจจะไปลงหลักปักฐานธุรกิจและครอบครัวทางตอนเหนือของจีนก็รับฟังข้อมูลเรื่องพายุฝุ่นเอาไว้หน่อยก็จะดีครับ.
นิติการุณย์ มิ่งรุจิราลัย
songlok1997@gmail.com