เซนทอร์ ครึ่งคนครึ่งม้า ในปกรณัมกรีก

เซนทอร์

เซนทอร์ (Centaurs) หรือบางทีก็เรียก ฮิปโปเซนทอร์ อมนุษย์ตัวนี้เป็นสัตว์ประหลาด ครึ่งม้าครึ่งคนครับ แฟนานุแฟน คอลัมน์ไทยรัฐซันเดย์สเปเชียล โดยทีมงานนิตยสารต่วย’ตูนก็คงจะคุ้นกันดีอยู่ จากภาพยนตร์แนวแฟนตาซี การ์ตูน เกม และในงานศิลปะอีกหลายแขนง

แต่แฟนานุแฟนทราบไหมครับว่า เซนทอร์ในตำนานกรีกโบราณนั้นมีสองพันธุ์ พันธุ์หนึ่งเลวได้ใจ อีกพันธุ์หนึ่งดีซะจนเลิศจนลอยฟ้า พันธุ์เลวมีต้นกำเนิดจากตัวร้ายอิคซิออน (Ixion) ซึ่งมีร่างเป็นมนุษย์นะครับ ส่วนจะมีเชื้อสายเป็นครึ่งคนครึ่งม้าได้ยังไง เดี๋ยวจะเล่าให้ฟัง เซนทอร์จากเชื้อสายอิคซิออนตระกูลนี้ขยายพันธุ์จนกลายเป็นฝูง ส่วนพันธุ์ดีมีอยู่ตัวเดียว ชื่อ ไครอน (Chiron) บรมครูของเหล่าวีรบุรุษในตำนานกรีก (เอาจริงเข้า ไม่ได้มีตัวเดียวครับ มีอยู่สามตัว อยู่บนบกเสียหนึ่งคือไครอน อีกสองอยู่ในทะเล)

ผมเล่าเรื่องเซนทอร์เลวก่อนละกัน ในตำนานกรีกเล่าว่า อิคซิออนเป็นราชาแห่งนครลาพิธ เผ่าพันธุ์เก่าแก่ที่สุดในเธสสาลี อิคซิออนแต่งงานกับนางไดอา โดยสัญญากับพ่อตาว่าจะหาสินสอดดีๆให้ แต่ที่สุดเขาก็ทำเมินเฉย พ่อตาเลยขโมยฝูงม้าของเขาไปแทนสินสอด อิคซิออนโมโหมาก ไม่คิดว่าตัวเองเป็นคนผิด เลยหาทางวางแผนฆ่าพ่อตาซะ การฆาตกรรมนี่ละครับ ที่ทำให้เขาถูกประจาน มีแต่คนรุมกล่าวโทษ และไม่มีใครยอมล้างบาปให้ เขาถูกเนรเทศ และถึงกับเริ่มสติเสีย

สิ่งที่เกิดขึ้นทำให้จอมเทพซูสรู้สึกสงสาร เพราะอย่างน้อยอิคซิออนก็เป็นเชื้อสายของแอริส หรือที่รู้กันในนาม “มาร์ส์” เทพแห่งสงคราม ซึ่งเป็นบุตรของพระองค์ ซูสเลยพาอิคซิออนขึ้นไปยอดเขาโอลิมพัสอันเป็นดินแดนแห่งทวยเทพเป็นการปลอบใจ คงหวังดีอยากล้างบาปที่อิคซิออนฆ่าพ่อตาให้ละครับ

แต่อิคซิออน มนุษย์ผู้เต็มไปด้วยตัณหาคนนี้ได้รับความปรานีถึงขนาดได้ขึ้นถึงยอดสวรรค์ กลับไม่ได้ทำให้เขาสำนึกอะไรแต่ประการใดเลย ยิ่งได้ไปเห็นบรรดาเทวีทั้งหลายผู้เปี่ยมไปด้วยความงาม ดูยิ่งกระตุ้นต่อมตัณหามากกว่าเก่า แต่เทพีที่ทำ ให้เขาถึงกับวางแผนการจะเข้าหาก็คือ เฮรา ราชินีสวรรค์ ซึ่งก็คือมเหสีของซูสนั่นเอง

เฮราคงมีทิพยญาณหยั่งรู้ เธอฟ้องซูส (อีกตำนานหนึ่งบอกว่า ซูสหยั่งรู้ได้เองครับ) มหาเทพแทบไม่อยากเชื่อว่า อิคซิออนจะทรยศพระองค์ได้ถึงขนาดนั้น แต่เพื่อความไม่ประมาท ท่านจึงวางกับดัก พอเห็นอิคซิออนหลับอยู่กลางสนาม พระองค์ก็ปั้นเมฆปลอมเป็นเฮรา (เมฆปลอมนี่คือ เนฟิลี-เทพีแห่งเมฆ) แล้วนำร่างปลอมของเฮราไปวางไว้ข้างกายอิคซิออน เมื่อเขาตื่นขึ้นมาเห็นเข้าก็แสนดีใจ เข้าข่มขืนร่างแปลงทันที ซูสเห็นดังนั้นก็กริ้วมาก ความสงสัยกลายเป็นจริง พระองค์ไล่อิคซิออนลงจากโอลิมพัส แถมด้วยการขว้างสายฟ้าใส่ แล้วสั่งให้ลงโทษเพิ่มด้วยการมัดตัวเขาไว้กับล้อเพลิงที่หมุนไปรอบสวรรค์ไม่มีวันจบ (ต่อมาคงเอาลงไปไว้ที่ขุมนรกทาร์ทารัสล่ะครับ)

แต่กระนั้นผลพวงจากความไวของอิคซิออน ก็ทำให้นางเนฟิลีมีลูก คือ เซนทอรัส ว่ากันว่าเป็นเด็กผิดรูป ไม่เป็นที่รักของปวงเทพ จึงถูกส่งมายังพื้นโลก กระนั้น เซนทอรัสก็ยังไม่มีศักดิ์ศรีแม้แต่กับคน ในที่สุดเมื่อไม่มีใครคบ อยู่กับใครก็ไม่ได้ ก็เลยหลบลี้ไปอยู่แถบภูเขาเพลิออนที่ที่ทำให้สบายใจ เซนทอรัสอยู่กับสัตว์ สุดท้ายก็ผสมพันธุ์กับแม่ม้าที่นั่น ลูกๆของเขาคือ เซนทอร์พันธุ์อิคซิออนนี่ละครับ

เซนทอร์มีส่วนบนตั้งแต่เอวขึ้นไปเป็นผู้ชายและส่วนล่างเป็นลำตัวม้าหนุ่มกล้ามเนื้อเป็นมัดตึง ส่วนใหญ่อุปนิสัยดุร้ายและมีพละกำลังเหมือนม้าป่า บวกกับความดิบเถื่อนของมนุษย์ผู้ชาย ชอบดื่มไวน์ พอเมาได้ที่ก็หาเรื่องทะเลาะเบาะแว้งและไล่ปล้ำผู้หญิง พวกมันมีวิญญาณของสัตว์มากกว่าคน ไม่กลัวเกรงใครทั้งสิ้น ยกเว้นเทพอยู่สององค์คือ อีรอส-กามเทพ และไดโอไนซัส-เทพแห่งเมรัย

ว่ากันว่า ใครเห็นฝูงเซนทอร์ควบขับกันมาอย่างเมามันเต็มที่ มีอีรอสคอยถือแส้กำกับ และไดโอไนซัสเมาแอ่นอยู่บนรถทรงละก้อ จงรีบจับลูกสาววัยรุ่นซ่อนไว้ ถ้าจะให้ดียิ่งกว่าก็ต้องไม่ลืมตีไม้ปิดถังไวน์ซะด้วย เท่านี้ก็พอจะหลบภัยได้ ทีนี้ มาถึงเซนทอร์ดีเลิศกันบ้างครับ เซนทอร์ตัวนี้ไม่ธรรมดาหรอกนะ เพราะเป็นเซนทอร์ทรงคุณธรรมนามว่า “ไครอน”

ไครอนเป็นลูกของโครนัสกับฟีไลรา นางอัปสรน้ำผู้เลอโฉม ไครอนมีรูปกายเป็นครึ่งม้าครึ่งคนเช่นเดียวกับเซนทอร์อื่น แต่ความแตกต่างน่าจะอยู่ที่ดวงตาเป็นประกายเมตตาและทรงภูมิรู้ ใบหน้านิ่งสงบอย่างคนมีคุณธรรม นับไปนับมา เขาก็เป็นน้องคนละแม่กับซูส และก็เป็นไปได้ว่า เพราะเป็นลูกของมหาเทพองค์ก่อน ไครอนจึงเต็มไปด้วยความรู้นับอนันต์ มีความสุขุมรอบคอบจนได้รับเลือกเป็นครู ของเด็กๆ ที่กลายมาเป็นวีรบุรุษหลายคนในตำนานกรีก เช่น จอมพลังเฮอร์คิวลิส, อคิลลิสและอาแจ็กซ์ สองวีรบุรุษแห่งสงครามกรุงทรอย, เจสัน ผู้ออกผจญภัยค้นหาขนแกะทองคำ, เอสคลีเพียส (โรมัน : เอสคิว–ลาพิอัส เทพแห่งการรักษา เป็นลูกของเทพอพอลโล), นายพรานแอคเตออน และวีรบุรุษในตำนานอีกมากมายเลยครับที่ล้วนเป็นลูกศิษย์ของไครอนทั้งนั้น นับได้ว่าไครอนเป็น เซนทอร์ที่ดีซะจนหาที่ติไม่ได้

ไครอนเป็นเซนทอร์หนึ่งเดียวที่เป็นอมตะ แต่แปลกที่เขาตายครับ!

เรื่องนี้เกิดขึ้นจากความผิดพลั้งของเฮอร์คิวลิส เล่ากันว่าครั้งหนึ่ง เขาไปเยี่ยมเพื่อนเซนทอร์ ซึ่งก็คือโฟลัส (ไครอนและโฟลัสนับเป็นเซนทอร์ที่ดีกลุ่มน้อยในจำนวนร้อยๆ) แล้วรู้สึกกระหายขึ้นมา จึงขอให้เพื่อนเปิดไวน์ ซึ่งเมรัยเทพไดโอไนซัสส่งมาให้โฟลัสไว้ดื่มแก้กระหายเสียหน่อย ปรากฏว่า ไวน์ถังนี้น่าจะพิเศษจริงเสียด้วย กลิ่นหอมของมันจึงฟุ้งไปไกล บรรดาเซนทอร์อันธพาลได้กลิ่นเข้าก็อยากจะดื่มบ้าง เลยควบกันมาเป็นฝูงหมายจะเข้ามารุมไวน์ถังนั้น เฮอร์คิวลิสต้องเข้าห้าม ปราม แต่ยิ่งห้ามเหมือนยิ่งยุ หนักเข้าเลยกลายเป็นตะลุมบอน

เฮอร์คิวลิสต่อสู้กับเซนทอร์ทั้งฝูงอย่างถึงพริกถึงขิง ในที่สุดเขาคว้าคันศรขึ้นลูกศรจุ่มพิษของไฮดรา งูยักษ์อสุรกายหลายหัว ยิงเข้าใส่เซนทอร์ฝูงนั้น แต่มันพลาดเป้าเดิมซึ่งเฮอร์คิวลิสหมายหัวไว้ ลูกศรพุ่งเข้าหาไครอน ผู้ไม่รู้อีโหน่อีเหน่แต่บังเอิญอยู่แถวนั้นพอดี ไครอนบาดเจ็บสาหัสและเจ็บปวดทรมาน พิษไฮดราบนลูกศรทำให้กลายเป็นบาดแผลที่รักษาไม่ได้ จะตายก็ไม่ตาย ต้องทนทรมานอยู่อย่างนั้นเพราะความเป็นอมตะ

เฮอร์คิวลิสพยายามหาทางไถ่โทษความพลาดพลั้ง แสนสงสารไครอนแต่ก็ไม่รู้จะทำยังไง ในที่สุดเขานึกได้ว่าตอนนั้นยังมีเทพโพรมิธิอัสที่ถูกเทวทัณฑ์เพราะนำความรู้และไฟมาให้มนุษย์ยังรับโทษถูกนกอินทรีจิกกินตับทุกวันโดยที่ไม่ตาย แล้วตับก็งอกใหม่ทุกวันเพื่อรับทัณฑ์วนเวียนอยู่เช่นนั้น โพรมิธิอัสจะรอดได้ก็ต้องมีใครอาสามาเป็นตัวตายตัวแทน เฮอร์คิวลิสเกิดปิ๊งไอเดียที่จะจบเรื่องของคนทั้งสองในทีเดียว เขารู้ว่าถ้าเปลี่ยนตัวเป็นไครอน ซูสจะต้องยื่นมือเข้ามาช่วยเหลืออย่างแน่นอนเฮอร์คิวลิสจึงขอให้ไครอนมารับโทษแทนโพรมิธิอัส

เฮอร์คิวลิสกล่าวว่า แทนที่จะทนทรมานทั้งคู่ ก็ทรมานเสียคนเดียวพอ ไครอนก็ตกลงออกปากรับทัณฑ์แทนโพรมิธิอัส แต่พอนกอินทรีจะโฉบลงมากินตับไครอนแทนกินตับโพรมิธิอัส เฮอร์คิวลิสก็ยิงนกอินทรีตัวนั้นด้วยศรเสียด่าวดิ้น ที่เพิ่งยิงเอาตอนนี้ก็เพราะตามเทวบัญชานั้นไม่ให้ใครช่วยเหลือโพรมิธิอัสจากการโดนลงทัณฑ์ แต่ในตอนนี้สถานการณ์เปลี่ยนมาเป็นการช่วยไครอน ไม่ได้ช่วยโพรมิธิอัสเสียหน่อย จึงไม่ผิดต่อเทวบัญชา

ส่วนไครอนก็ยังทนทุกข์ทรมาณเพราะพิษบาดแผลอยู่เช่นเดิม ซูสสงสารมาก ไม่อยากให้เขาเจ็บไปเรื่อยๆไม่จบสิ้น จึงบันดาลให้เขาตายได้ วิญญาณ ของไครอนลงไปอยู่ปรโลก แต่ไม่นานซูสก็ตามไปนำเขาขึ้นไปไว้ในท้องฟ้า กลายเป็นเจ้าราศีธนูครับ

ขอแถมท้ายอีกนิดครับ ในตำนานกรีกยังเพิ่มพี่น้องให้แก่ไครอนอีก 2 ตัว เป็นเซนทอร์น้ำ หรือถ้าจะให้ถูกที่สุดก็ต้องว่าเป็นเซนทอร์ทะเล เรียกว่า อิคธิโอเซนทอร์ (Ichthyocentaurs) เป็นลูกของโครนัสกับนางนิมฟ์ฟีไลราเช่นเดียวกับไครอน อิคธิโอเซนทอร์รูปร่างแปลกกว่าเซนทอร์ทั่วไปตรงที่ นอกจากครึ่งบนเป็นผู้ชาย ครึ่งร่างเป็นม้าแล้ว ขาม้ายังมีแค่สองขาหน้า ส่วนด้านหลังเป็นปลา โดยมีอยู่สองตัวคือ ไบธอส (Bythos-ทะเลลึก) และแอฟรอส (Aphros-ฟองคลื่น) มีความรู้มากมายเช่นเดียวกับไครอน

อิคธิโอเซนทอร์ปรากฏตัวอยู่ในงานศิลปะของตะวันตกมากมาย แต่ไม่มีตำนานกล่าวถึง ปกติจะเห็นว่าตัวอิคธิโอเซนทอร์นี้จะเริงคลื่นอยู่ข้างราชรถโพไซดอนนั่นละครับ.

โดย : “คอสมอส”
ทีมงานนิตยสาร ต่วย'ตูน