ถึงแม้ว่าโรคหลอดเลือดสมองส่วนใหญ่มักพบในผู้สูงอายุ โดยอุบัติการณ์มักเพิ่มขึ้นตามอายุและปัจจัยเสี่ยง เช่น โรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง และการสูบบุหรี่ เป็นต้น แต่โรคหลอดเลือดสมองยังสามารถพบได้ในคนที่อายุน้อยกว่า 45 ปี โดยพบประมาณร้อยละ 5 ของผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง ซึ่งจะเรียกว่า ‘โรคหลอดเลือดสมองในคนอายุน้อย’ หรือ stroke in the young ซึ่งสาเหตุของการเกิดโรคหลอดเลือดสมองในคนอายุน้อยจะมีความหลากหลายมากกว่าในคนอายุมาก

สาเหตุของการเกิดโรคหลอดเลือดสมองในคนอายุน้อย

โรคหลอดเลือดสมองในคนอายุน้อย มักเกิดจากการมีโรคประจำตัว เช่น โรคหัวใจ โรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดสูง โรคอ้วน รวมไปถึงพฤติกรรมการใช้ชีวิต เช่น การสูบบุหรี่ ขาดการออกกำลังกาย มีภาวะเครียด โดยสาเหตุที่ทำให้เกิดโรคหลอดเลือดสมองในคนอายุน้อย จะเกิดจาก 3 สาเหตุใหญ่ๆ ได้แก่

1. สาเหตุจากหัวใจผิดปกติ แบ่งเป็น

  • โครงสร้างของหัวใจผิดปกติ ที่พบบ่อยคือ มีรูรั่วที่ผนังกั้นห้องหัวใจแต่กำเนิด (patent foramen ovale)
  • หัวใจเต้นผิดจังหวะ เช่น atrial fibrillation, atrial flutter, heart block

2. สาเหตุจากหลอดเลือดผิดปกติ แบ่งเป็น

  • โครงสร้างหลอดเลือดสมองผิดปกติ (vasculopathy) เช่น Moyamoya disease, Premature atherosclerosis
  • หลอดเลือดอักเสบ (vasculitis) มักเป็นผลมาจากโรคทางภูมิคุ้มกันผิดปกติ (autoimmune disease) เช่น SLE เป็นต้น

3. สาเหตุจากการแข็งตัวของเลือดผิดปกติ (hypercoagulable state) โดยมักสัมพันธ์กับโรคทางภูมิคุ้มกันผิดปกติ (autoimmune disease) หรือโรคมะเร็ง เป็นต้น

...

ทั้งนี้ อาการของโรคหลอดเลือดสมองในคนอายุน้อย (stroke in the young) ยังคงเหมือนกันกับโรคหลอดเลือดสมองในผู้สูงวัยทั่วไปทุกประการ โดยสังเกตได้จากสัญญาณเตือน BEFAST ดังนี้

BEFAST สัญญาณเตือนโรคหลอดเลือดสมอง

อาการที่เกิดขึ้นอย่างฉับพลันเหล่านี้ เป็นสิ่งที่ผู้อยู่ใกล้ชิดควรรู้ว่า หากเกิดขึ้นเมื่อไหร่ ให้รีบเรียกรถพยาบาล หรือรีบนำตัวผู้ป่วยไปโรงพยาบาลให้เร็วที่สุด

  • B = Balance เดินเซ เวียนศีรษะ บ้านหมุนฉับพลัน
  • E = Eyes ตาพร่ามัว มองไม่เห็น เห็นภาพซ้อนฉับพลัน
  • F = Face Dropping ใบหน้าชาหรืออ่อนแรง ยิ้มแล้วมุมปากตก
  • A = Arm Weakness แขนขาอ่อนแรงข้างใดข้างหนึ่ง กำมือไม่ได้
  • S = Speech Difficulty ปากเบี้ยว พูดไม่ชัด พูดลำบาก พูดไม่ได้ พูดไม่ออก
  • T =Time to call รีบโทรศัพท์แจ้งเจ้าหน้าที่และนำส่งโรงพยาบาลทันที

การรักษาโรคหลอดเลือดสมอง

การรักษาโรคหลอดเลือดสมองนั้นจะแตกต่างกันไปตามสาเหตุการเกิดและความรุนแรงของโรค ดังนั้น สิ่งสำคัญในการรักษาโรคหลอดเลือดสมองในคนอายุน้อย (stroke in the young) คือการหาสาเหตุโดยละเอียดอย่างรวดเร็วและครอบคลุมโดยทีมแพทย์เฉพาะทาง ซึ่งจะช่วยลดโอกาสเป็นอัมพฤกษ์ อัมพาต พิการ หรือเสียชีวิตได้ดี

การป้องกันและลดเสี่ยงโรคหลอดเลือดสมอง

สำหรับวิธีการป้องกันเพื่อไม่ให้เป็นโรคหลอดเลือดสมองในวัยทำงานนั้น สามารถทำได้ดังนี้

  • ตรวจวัดความดันโลหิตอย่างสม่ำเสมอ และควบคุมให้อยู่ในระดับปกติ
  • ควบคุมน้ำหนักให้อยู่เกณฑ์ปกติ ลดน้ำหนักเมื่อเริ่มสูงเกินเกณฑ์
  • ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ โดยเฉพาะการออกกำลังกายแบบคาร์ดิโอ
  • เลือกรับประทานอาหาร โดยลดอาหารที่มีคอเรสเตอรอลและไขมันอิ่มตัวสูง อาหารเค็ม มัน หวานจัด ฟาสต์ฟู้ด และอาหารแปรรูป
  • เน้นการทานผักและผลไม้ไม่หวานให้มากขึ้น
  • ลดการดื่มแอลกอฮอล์
  • หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่ หรือรับควันบุหรี่มือสอง และไม่ใช้สารเสพติด
  • ตรวจสุขภาพเป็นประจำปีทุกปี

โรคหลอดเลือดสมอง ถือเป็นโรคอันตรายที่ต้องได้รับการรักษาอย่างรวดเร็ว แต่ก่อนที่จะไปถึงจุดนั้น เราสามารถป้องกันและลดความเสี่ยงได้ด้วยการดูแลสุขภาพ เข้ารับการตรวจสุขภาพประจำปี และสำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงสูง ควรตรวจคัดกรองความเสี่ยงโรคหลอดเลือดสมองโดยเฉพาะ

...

ขอบคุณข้อมูล : พญ.จิรัชญา ดีสุวรรณ อายุรแพทย์ เฉพาะทางด้านระบบประสาทและสมอง ศูนย์สมองและระบบประสาท โรงพยาบาลพญาไท 2