9 มิถุนายน "วันอานันทมหิดล" ตรงกับวันสวรรคตของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล (รัชกาลที่ 8) พระโอรสในสมเด็จพระมหิตลาธิเบศรอดุลยเดชวิกรมพระบรมราชนก และสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ระยะเวลาครองราชย์ 11 ปี 99 วัน
พระราชประวัติพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล
พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระราชสมภพวันที่ 20 กันยายน พ.ศ. 2468 เสด็จขึ้นครองราชย์เป็นพระมหากษัตริย์รัชกาลที่ 8 แห่งราชวงศ์จักรี เมื่อวันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2478 ในขณะที่มีพระชนมายุ 9 พรรษา ขณะนั้นทรงประทับที่ประเทศสวิตเซอร์แลนด์
พระองค์ทรงมีสมเด็จพระเชษฐภคินี 1 พระองค์ ได้แก่ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ และสมเด็จพระอนุชา 1 พระองค์ คือ พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
สภาผู้แทนราษฎรและรัฐบาลในขณะนั้นมีมติเห็นชอบให้อัญเชิญพระวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าอานันทมหิดล ขึ้นครองราชย์สืบราชสันติวงศ์เป็นพระมหากษัตริย์รัชกาลที่ 8 แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ ทรงพระนามว่า "สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล" เนื่องจากพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสละราชสมบัติ ในวันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2477 โดยมีผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์บริหารราชการแผ่นดินแทนจนกว่าพระองค์จะบรรลุนิติภาวะ คณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ ได้แก่ พระวรวงศ์เธอกรมหมื่นอนุวัตรจาตุรนต์ พระวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพยอาภา และเจ้าพระยายมราช
...
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล ประทับและทรงศึกษา ณ เมืองโลซาน ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ พระองค์เสด็จนิวัตประเทศไทย 2 ครั้ง
ครั้งแรก ขณะพระชนมายุ 3 พรรษา เป็นระยะเวลา 2 เดือน ระหว่างประทับในประเทศไทย ทรงพระราชกรณียกิจเสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมเยียนราษฎร และเสด็จกลับไปศึกษาต่อที่ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ จนเกิดเหตุการณ์สงครามโลกครั้งที่ 2 เมื่อเหตุการณ์สงครามสงบ พระองค์จึงเสด็จนิวัตประเทศไทยอีกครั้ง เมื่อวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2488 ขณะนั้นทรงมีพระชนมายุได้ 21 พรรษา ระหว่างประทับอยู่ในพระนคร พระองค์สวรรคตเนื่องจากถูกพระแสงปืน ณ พระแท่นบรรทมในพระที่นั่งบรมพิมาน ในวันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2489
ในปี พ.ศ. 2528 สมาคมศิษย์เก่าแพทย์จุฬาลงกรณ์ ได้รวบรวมทุนจากเงินบริจาคของศิษย์เก่าแพทย์จุฬาฯ ทุกรุ่นจัดสร้างพระบรมราชานุสาวรีย์ขึ้นไว้หน้าตึกอานันทมหิดล คณะแพทยศาสตร์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยในโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ เพื่อเป็นการรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณที่ได้ทรงบันดาลให้เกิดคณะแพทยศาสตร์ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ และเป็นการเฉลิมพระเกียรติยศให้ประชาชนได้รำลึกถึงพระองค์ท่านสืบไป น้อมรำลึกให้วันที่ 9 มิถุนายน เป็น “วันอานันทมหิดล”
พระบรมราชานุสรณ์พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล
- มูลนิธิอานันทมหิดล
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งกองทุนอานันทมหิดลขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2498 เพื่อเป็นพระบรมราชานุสรณ์ในพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระราชทานทุนการศึกษาให้กับนักศึกษาที่มีความรู้ความสามารถ ไปศึกษาต่อให้ถึงระดับสูงสุดในต่างประเทศ เพื่อกลับมาใช้ความรู้ความสามารถช่วยเหลือเพื่อนมนุษย์ แรกเริ่มทุนนี้พระราชทานให้แก่ผู้สำเร็จการศึกษาวิชาแพทยศาสตร์ และภายหลังโปรดเกล้าฯ พระราชทานทุนในสาขาอื่นๆ ได้แก่ แผนกวิทยาศาสตร์ แผนกวิศวกรรมศาสตร์ แผนกเกษตรศาสตร์ แผนกธรรมศาสตร์ แผนกอักษรศาสตร์ แผนกทันตแพทยศาสตร์ และแผนกสัตวแพทยศาสตร์
...
- อาคาร "อปร" และอาคารอานันทมหิดล คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
อาคาร อปร คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย สร้างขึ้นด้วยงบประมาณแผ่นดิน ประจำปี พ.ศ. 2536 เพื่อใช้เป็นสถานศึกษาในการผลิตแพทย์ของคณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์ โดยจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้ทำหนังสือขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตเชิญอักษรพระปรมาภิไธย "อปร" มาเป็นชื่ออาคาร ในวันที่ 5 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2539
- มูลนิธิอัฏฐมราชานุสรณ์ ในพระบรมราชูปถัมภ์
พระบรมสรีรางคารของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล ประดิษฐาน ณ วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชพระราชทานพระราชทรัพย์เพื่อเป็นทุนสำหรับบูรณปฏิสังขรณ์วัด และส่งเสริมการศึกษาของพระสงฆ์และสามเณร คณะกรรมการจึงได้จัดตั้งเป็น มูลนิธิอัฏฐมราชานุสรณ์ ขึ้นตั้งแต่วันที่ 20 กันยายน พ.ศ. 2518 ซึ่งตรงกับวันคล้ายวันพระราชสมภพของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร