ม้าน้ำ...สัตว์ทะเลแหวกว่ายอ้อยอิ่ง ลอยละล่องไปตามกระแสน้ำและแรงคลื่น ยามเมื่อยล้าจะม้วนหางยึดเหนี่ยวกับกิ่งก้านปะการัง กัลปังหา หรือหญ้าทะเล
ด้วยรูปร่างหน้าตาที่แปลกประหลาด ใครเห็นมักจะทึกทัก เป็นสัตว์จำพวกเดียวกับปลาดาว หรือ ดาวทะเล แต่จริงๆ แล้ว ม้าน้ำเป็นปลาชนิดหนึ่ง เพราะหายใจด้วยเหงือก ถูกจัดอยู่ในกลุ่มปลากระดูกแข็ง มีปากเป็นท่อ มีสีสันหลากหลายตามชนิด สามารถเปลี่ยนสีได้ตามสภาพแวดล้อม
ในแถบอเมริกาและยุโรป นิยมเลี้ยงเป็นปลาสวยงาม...แถบเอเชียละแวกบ้านเรา นิยมจับมาตากแห้งใช้เป็นส่วนผสมยาจีน ตามความเชื่อมีสรรพคุณช่วยรักษาโรคหอบหืด กระดูกหัก รวมทั้งอาการไร้สมรรถภาพทางเพศ
บ้านเราเป็นหนึ่งในประเทศที่มีการส่งออกม้าน้ำมาก เพราะมีม้าน้ำจำนวนมากติดมากับเครื่องมือทำการประมง จนการทบทวนสถานภาพการค้าสัตว์ในบัญชี 2 ของอนุสัญญาว่าด้วยการค้าระหว่างประเทศซึ่งชนิดพันธุ์สัตว์ป่าและพืชป่าที่ใกล้สูญพันธุ์ หรืออนุสัญญาไซเตส (CITES) ได้ส่งสัญญาณประเทศไทยมาตั้งแต่ปี 2558
...
เพื่อเป็นการฟื้นฟูชีวิตและอนุรักษ์พันธุ์ม้าน้ำ กรมประมงจึงได้ดำเนินการโครงการฟื้นฟูประชากรม้าน้ำ ด้วยการนำมาเพาะเลี้ยง ขยายพันธุ์ได้สำเร็จ และนำไปปล่อยกลับคืนสู่ธรรมชาติ ในพื้นที่อุทยานแห่งชาติหาดเจ้าไหม จ.ตรัง เป็นครั้งแรกจำนวน 450 ตัว เมื่อเดือนที่ผ่านมา
และจากความสำเร็จในครั้งนี้ ทำให้กรมประมงตั้งเป้าภายในปี 2560 จะเพาะขยายพันธุ์ม้าน้ำปล่อยลงทะเลให้ได้ 100,000 ตัว
“การผสมพันธุ์ของม้าน้ำจะแปลกพิเศษ ตัวผู้จะเป็นฝ่ายอุ้มท้อง ตรงหน้าท้องจะมีถุงไว้เก็บไข่และฟักตัวอ่อน ม้าน้ำที่พร้อมผสมพันธุ์จะมีอายุตั้งแต่ 1 ปีขึ้นไป ตัวผู้จะท้องป่องและว่ายน้ำเข้าไปใกล้ตัวเมีย คอยตามตื๊อตัวเมีย เพื่อหันหน้าเอาท้องชนกัน จากนั้นตัวผู้จะเปิดหน้าท้องออก ให้ตัวเมียปล่อยไข่ลงถุงหน้าท้องตัวผู้ พร้อมกันนั้นตัวผู้จะฉีดน้ำเชื้อเข้าผสม ส่ายตัวไปมาเพื่อให้ไข่ตกลงเข้าสู่รกด้านล่าง จากนั้นประมาณ 14 วัน ลูกจึงจะฟักออกมาเป็นตัวประมาณ 800-1,500 ตัว และเราจะต้องรีบแยกลูกม้าน้ำออกมาไว้ในบ่อน้ำต่างหากทันที เพื่อดูแลอย่างใกล้ชิด เพราะลูกม้าน้ำมีสภาพไม่แข็งแรง จะต้องให้อาหารที่แตกต่างจากพ่อแม่ ต้องให้โคพีพอค ซึ่งเป็นแพลงก์ตอนสัตว์กินเป็นอาหาร”
นายธเนศ พุ่มทอง ผอ.ศูนย์วิจัยและพัฒนาประมงชายฝั่งประจวบคีรีขันธ์ อธิบายถึงวิธีขยายพันธุ์ และที่ยากไปกว่านั้น การจับพ่อแม่พันธุ์ม้าน้ำจากธรรมชาติมาผสมพันธุ์ ใช่ว่าจะได้ลูกออกมาได้ง่ายๆ เพราะธรรมชาติของม้าน้ำนั้น จะคล้ายกับนกเงือก คือจะจับคู่ไปจนกว่าจะตายจากกัน
แต่ม้าน้ำสามารถหาคู่ใหม่ได้ หลังคู่รักจากไประยะหนึ่งแล้ว ดังนั้น การจับมาผสมพันธุ์ ถ้าไม่ได้คู่กันจริง กว่าทั้งสองฝ่ายจะลงเอยกันได้ เจ้าหน้าที่ต้องใช้ความพยายามเป็นพ่อสื่อแม่ชัก บังคับให้อยู่ร่วมหอกันนานหลายเดือน...ม้าน้ำทั้งสองจึงยอมรับการคลุมถุงชน.
ชาติชาย ศิริพัฒน์