มาตรฐาน "สุราชุมชน" กับการยกระดับ "สุราไทย"

วิถี "ร่ำสุรา" อาจจะดูว่าเป็นพฤติกรรมเฉพาะกลุ่ม แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่า ในสังคมไทย ไม่ว่าจะเป็นชนชั้นไหน มักจะมีสุรามาเป็นตัวเชื่อมระหว่างกัน รวมถึงการใช้สุราในการประกอบพิธีกรรม เซ่นไหว้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ โดยคาดว่า สุราชนิดแรกที่คนไทยรู้จักคือ "สุราแช่" ที่ได้จากการหมักข้าวตามกระบวนการธรรมชาติ ทว่ามีข้อจำกัดเพราะไม่สามารถเก็บไว้ได้นาน

ทั้งนี้ ตามหลักฐานในอดีต สมัยพระนารายณ์มหาราช คนไทยรู้จักสุรากลั่น ที่เรียกว่า "เหล้าโรง" แล้ว แต่หลักฐานในบันทึกของ "ลาลูแบร์" อัครราชทูตของพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 แห่งฝรั่งเศส ซึ่งเข้ามาทูลพระราชสาส์น ณ ประเทศสยาม ในช่วงปลายรัชสมัยของพระนารายณ์มหาราช ระบุว่า เครื่องดื่มทั่วไปของชาวสยาม คือ น้ำบริสุทธิ์ รองลงมา คือ น้ำชา ส่วนสุรานั้น มีน้อยมาก

ขณะที่จากหลักฐานในประวัติศาสตร์ พบว่า การผลิตและจำหน่ายสุรา กลับมาคึกคักอีกครั้ง ในสมัยสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกฯ มีการสร้างโรงงานบางยี่ขัน โดยนายอากรสุรา รายได้รัฐเพิ่มขึ้นจนถึงสมัยสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ส่วน "สุราต่างประเทศ" นั้น พบว่ามีการหลั่งไหล เข้ามาในไทย ช่วงปี พ.ศ. 2398 และฝังตัวอยู่ในประเทศไทยจนถึงปัจจุบัน

"เหล้าขาว" สุราชุมชนที่อยู่คู่คนไทย

อย่างที่เกริ่นไว้ตอนต้นว่า สุราชนิดแรกที่คนไทยรู้จักคือ "สุราแช่" ซึ่งตามประกาศกรมสรรพสามิต เรื่อง หลักเกณฑ์ วิธีการและเงื่อนไขในการผลิตสุราและการนำสุราออกจากโรงอุตสาหกรรม เพื่อตรวจวิเคราะห์ในขั้นตอนการผลิต "สุราแช่พื้นเมือง" หมายความว่า สุราแช่ที่ได้จากการหมักวัตถุดิบจำพวกน้ำตาล เช่น กระแช่ หรือน้ำตาลเมา หรือจากวัตถุดิบจำพวกข้าว เช่น อุ น้ำขาว หรือสาโท หากผสมสุรากลั่นต้องมีแอลกอฮอล์ไม่เกินสิบห้าดีกรี

ขณะที่ "สุราแช่ชุมชน" หมายความว่า ไวน์ สปาร์กลิ้งไวน์ สุราแช่ผลไม้ สุราแช่พื้นเมือง และสุราแช่อื่น ที่ผลิตจากโรงอุตสาหกรรมที่ใช้เครื่องจักรที่มีกำลังรวมต่ำกว่าห้าแรงม้า หรือใช้คนงานน้อยกว่าเจ็ดคน ซึ่งมีแรงแอลกอฮอล์และคุณสมบัติตามประกาศ

ส่วน "สุราขาว" หรือ เหล้าขาว หมายความว่า สุรากลั่นที่ปราศจากเครื่องย้อมหรือสิ่งผสมปรุงแต่ง มีแรงแอลกอฮอล์ต่ำกว่าแปดสิบดีกรี ซึ่งนับว่าสูงมาก ถ้าเทียบกับปริมาณแอลกอฮอล์ที่อยู่ในเบียร์ หรือไวน์ ที่มีความเข้มข้นของแอลกอฮอล์อยู่ที่ประมาณ 4-12%

สำหรับสุราชุมชนของไทยที่น่าสนใจ อาทิ

• สังเวียน (Sangvein) สุพรรณบุรี 
• ไวต์ชาร์ค (White Shark) ชลบุรี 
• อัสดง (Assa Dong) น่าน 
• กลุ่มประชาชื่น น่าน
• ตำนาน ตราด 
• เทพนม สาโท หมีด นนทบุรี
• สยามสาโท นครราชสีมา
• จันเป๋ง ลำพูน
• เฮฮา สาโท สุรินทร์ 
• Cold Cat Brewing สมุทรปราการ
• ออนซอน (Onson) สกลนคร 
• Siam Gin กาญจนบุรี
• แลงมาเซ (Langmaze) เชียงราย 
• โกษาปาน (Kosapan) นนทบุรี 
• กิโลสปิริต (Kilo Spirits) กระบี่ 
• สบายสบ๊าย (Sabye - Sabai) ปราจีนบุรี
• ข้าวหอม (Kao Hom) ชัยภูมิ 
• เหม๊าะ น่าน 
• Siam Gin กาญจนบุรี
• สาโทเมืองกรุง x Guide Brew
• บำเรอ เชียงราย
• NAPA สุพรรณบุรี
• Phaicraft เชียงใหม่
• Kilo Spirits กระบี่
• Takiya Brew สงขลา
• ฉลองเบย์ ภูเก็ต

สุราชุมชน 1 ชุมชน 1 สรรพสามิตแชมเปี้ยน

คอสุราชุมชน อาจจะเคยได้ยิน รางวัลโครงการ "1 ชุมชน 1 สรรพสามิต แชมเปี้ยน" ซึ่งจัดขึ้นในปี 2567 เป็นปีแรก โดยการริเริ่มของ ดร. เอกนิติ นิติทัณฑ์ประภาศ อธิบดีกรมสรรพสามิต และเจ้าหน้าที่กรมสรรพสามิต เพื่อให้สอดคล้องกับนโยบายรัฐบาลในเรื่องของการขับเคลื่อนเศรษฐกิจชุมชนและเศรษฐกิจสีเขียว ในการสร้างรายได้และมูลค่าเพิ่ม รวมถึงยกระดับภูมิปัญญาไทยไปสู่วัฒนธรรมสร้างสรรค์ เพื่อส่งเสริม Soft Power ของประเทศ ในการยกระดับสินค้า OTOP ให้ตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคทั่วโลกด้วยสุราชุมชน พร้อมเพิ่มขีดความสามารถทางการแข่งขัน

อีกทั้งไม่ลืมที่จะให้ความสำคัญกับเรื่องสิ่งแวดล้อม สังคม และธรรมาภิบาล เพื่อสร้างความเข้มแข็งและยั่งยืนให้ชุมชน รวมทั้งยังสนับสนุนผลักดันให้ชุมชนและผู้ประกอบการสามารถเข้าถึงแหล่งทุน แหล่งความรู้ด้านต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นด้านการตลาด พลังงาน สิ่งแวดล้อม คุณภาพสินค้า และการผลิต

ซึ่งการประกวดในครั้งนี้ มีผู้ประกอบอุตสาหกรรมสุราชุมชนเข้าร่วมประกวดจำนวน 97 แห่ง แบ่งเป็นจากภาคเหนือ 19 แห่ง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 22 แห่ง ภาคกลาง 40 แห่ง และภาคใต้ 16 แห่ง โดยมีผู้ผ่านเข้าสู่รอบชิงชนะเลิศ 10 ราย แบ่งเป็น 2 ประเภท ได้แก่ ประเภทสุราแช่ชุมชน และประเภทสุรากลั่นชุมชน

โดยรางวัลชนะเลิศประเภทสุราแช่ชุมชน ได้แก่ หจก.แจ้ซ้อนไวน์เนอร์รี่ 2022 จังหวัดลำปาง และรางวัลประเภทสุรากลั่นชุมชน ได้แก่ วิสาหกิจชุมชนแก่งเสือเต้น จังหวัดแพร่

นอกจากนี้ จากการที่กรมสรรพสามิตได้ดำเนินการปลดล็อกกฎหมายต่าง ๆ อย่างต่อเนื่อง ตามนโยบายของรัฐบาล รวมถึงมาตรการของรัฐบาลในการได้ปรับลดอัตราภาษีสุราแช่พื้นเมือง ประเภทอุ กระแช่ สาโท โดยปรับอัตราภาษีตามมูลค่าจากเดิม 10% เป็น 0% เพื่อลดต้นทุนให้ผู้ประกอบการในการทำธุรกิจ และสร้างขีดความสามารถทางการแข่งขันให้กับผู้ประกอบการได้ส่งผลให้สุราชุมชนเติบโตขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยผู้ประกอบการที่ปฏิบัติตามกฎหมาย และขึ้นทะเบียนอย่างถูกต้องกับกรมสรรพสามิต ต่างก็มีการเติบโตและสร้างรายได้เพิ่มขึ้น

การประกวด "แอลกอฮอล์" ระดับโลก

ขณะที่ในการประกวดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ระดับโลก มีอยู่หลายเวทีด้วยกัน แบ่งแยกกันไปตามชนิดของเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ไม่ว่าจะเป็น "AWC Vienna International Wine Challenge" การประกวด "ไวน์" ที่จัดขึ้น ณ กรุงเวียนนา ประเทศออสเตรีย ซึ่งเป็นเวทีที่ได้รับการสนับสนุนจาก EU ในแต่ละปีจะมีไวน์จากทั่วโลกเข้าร่วมการแข่งขันกว่า 1,700 ชนิด โดยการคัดเลือกจะใช้วิธี Blind Tasting หรือ การชิม โดยไม่ทราบยี่ห้อและแหล่งผลิต เพื่อความยุติธรรมในการตัดสิน

ฟากของ "เบียร์" (Beer) ก็ไม่น้อยหน้า แม้ใครจะบอกว่ารสชาติคงไม่ต่างกัน แต่ในระดับโลก มีการประกวด "World Beer Awards" ที่จะมีผู้เชี่ยวชาญในวงการเบียร์มาคัดเลือกเบียร์ที่ดีที่สุดในแต่ละประเภท แบ่งเป็น 8 หมวดหมู่หลัก คือ Dark Beer, Flavored Beer, Lager Beer, Pale Beer, Sour Beer, Speciality Beer, Stout & Porter และ Wheat Beer โดยจะมีแตกย่อยไปอีกในแต่ละสาขา

เช่นเดียวกับ "บรั่นดี" เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ชนิดหนึ่ง ที่ได้จากการกลั่นน้ำผลไม้ โดยส่วนใหญ่แล้วมักทำจากองุ่น หรือผลไม้ชนิดอื่นๆ โดยมีต้นกำเนิดมาจากประเทศฝรั่งเศส ก็มีการจัดประกวดเช่นกัน

หันกลับมามอง "สุราขาว" หรือ "เหล้าขาว" เมื่อไรที่จะได้ก้าวเข้าไปอยู่ในเวทีโลกกับเขาบ้าง อะไรคือตัวแปรสำคัญในการยกระดับ เหล้าขาว สามารถหาคำตอบได้ที่ งาน "เมรัยไทยแลนด์" ที่จัดขึ้นระหว่าง 27 พ.ย. - 3 ธ.ค. 67 ที่ Em Glass, Em Yard ชั้น G ห้าง Emsphere ซึ่งจัดให้มีการประกวดสุราชุมชนอย่างเป็นมาตรฐานขึ้น โดยมีผู้เชี่ยวชาญสุราประเภทต่างๆ ที่จะมาร่วมไขข้อสงสัยว่า เหล้าขาวที่ดีเป็นยังไง มาตรฐานของคุณภาพและรสชาติคืออะไร แล้วทำไมการจัดประกวดสุราชุมชนถึงสำคัญต่อการยกระดับสุราไทย

อ้างอิง ราชกิจจานุเบกษา