แม้ว่าความเครียดจะเกิดขึ้นภายในจิตใจ แต่บางครั้งก็ส่งสัญญาณเตือนมายังอาการทางกายที่สามารถสังเกตเห็นได้ ซึ่งเราอาจมองข้ามอาการเหล่านี้และปล่อยผ่านจนส่งผลให้เกิดโรคภัยอย่างคาดไม่ถึง
ความเครียดสามารถแบ่งปัจจัยในการเกิดได้ทั้งหมด 2 ปัจจัยใหญ่ๆ คือ
1. ปัจจัยภายใน
เกิดจากความรู้สึกภายในร่างกายและจิตใจของตัวเองอย่างการมีโรคประจำตัว เช่น โรคซึมเศร้าหรือโรคทางจิตเวช ผู้ที่มีเรื่องกระทบกระเทือนจิตใจมาเป็นเวลานาน หรือบุคลิกภาพบางอย่างเช่น มีความวิตกกังวลมาก
2. ปัจจัยภายนอก
เกิดจากสภาพแวดล้อมรอบตัว แบ่งออกได้ 4 เรื่องหลักๆ ดังนี้
- การทำงาน : เกิดความกดดันในการทำงานที่มาจากหัวหน้าหรือเพื่อนร่วมงาน การแข่งขันในการทำงานที่สูงทั้งในเรื่องเวลาที่เร่งรีบ การเข้ากันไม่ได้กับเพื่อนร่วมงาน รวมไปถึงแนวทางในการปฏิบัติงานที่ไม่เหมาะกับตัวบุคคล
- ความสัมพันธ์ : ความเครียดจากความสัมพันธ์ในที่นี้เป็นความสัมพันธ์ทั้งคนรัก คู่ชีวิต และความสัมพันธ์ของคนในครอบครัว ที่อาจจะเป็นปัญหาเล็กๆ แต่เรื้อรังกันมานานหรือเป็นปัญหาใหญ่ที่ไม่สามารถหาทางออกได้ รวมถึงความกดดันในเรื่องการเงินในครอบครัว ซึ่งท้ายที่สุดอาจนำไปสู่ความแตกแยกของความสัมพันธ์ได้
- ปัญหาสุขภาพ : ความเครียดที่เกิดจากโรคประจำตัวที่รักษาไม่หายหรือรักษามานานแล้วไม่ดีขึ้น ทำให้เกิดความวิตกกังวลและคิดมาก อาการต่างๆ ที่รบกวนชีวิตประจำวัน รวมถึงอาการที่นอนไม่หลับ หรือหลับๆ ตื่นๆ ทำให้ร่างกายพักผ่อนได้ไม่เพียงพอ จนเกิดปัญหาต่อเนื่องได้
- การเปลี่ยนแปลงในชีวิต : เกิดจากการเจอเหตุการณ์ในชีวิตที่เปลี่ยนแปลงกะทันหันหรือไม่ทันได้ตั้งตัว เช่น โดนไล่ออกจากงาน คนในครอบครัวเจ็บป่วย คนในครอบครัวหรือคนรักเสียชีวิต ส่งผลให้เกิดความเครียดมากขึ้นได้เช่นกัน
...
สัญญาณเตือนภาวะเครียด
- ปวดศีรษะ กล้ามเนื้อตึง ปวดบริเวณคอหรือหลัง
- ปวดท้อง
- ปากแห้ง
- เจ็บหรือแน่นหน้าอก หัวใจเต้นเร็วขึ้น
- นอนหลับยาก หลับไม่สนิท
- เหนื่อยล้า อ่อนเพลีย
- เบื่ออาหาร หรือกินจุในเมนูที่ชอบ
- อ่อนแอลง เป็นหวัดง่ายขึ้น
- ขาดความจดจ่อ สมาธิลดลง
- ความจำแย่ลง สะเพร่า หลงลืม
- กระวนกระวาย
- หงุดหงิดง่าย
- ใจร้อน โกรธง่าย
- วิตกกังวล
นอกจากความเครียดจะส่งผลกระทบต่อจิตใจและร่างกายแล้ว ยังเป็นส่วนหนึ่งที่ก่อให้เกิดโรคภัยต่างๆ ที่บางอย่างก็ร้ายแรงต่อสุขภาพและการใช้ชีวิตในระยะยาว เช่น
- โรคซึมเศร้า
- โรคความดันโลหิตสูง
- โรคแผลในกระเพาะอาหาร
- ไมเกรน
- หอบหืด
- อาการทางประสาท
- โรคมะเร็ง
ทั้งหมดนี้คืออาการและโรคภัยที่เกิดจากความเครียดสะสมซึ่งสะท้อนสัญญาณเตือนมายังร่างกายภายนอก หากพบว่ามีอาการดังกล่าวควรหากิจกรรมทำเพื่อผ่อนคลายความเครียด เช่น การนอนพัก การทำงานอดิเรก เล่นกีฬาที่ชอบ พบเพื่อน นวดผ่อนคลาย ฝึกหายใจเข้าออกช้าๆ รวมไปถึงการพูดคุยกับนักจิตวิทยาได้โดยไม่ต้องรอให้เกิดความเจ็บป่วยที่มากขึ้น
ข้อมูลอ้างอิง: คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี, โรงพยาบาล BMHH, สสส.