กระแสความไม่พอใจที่ลุกลามกลายเป็นเหตุประท้วงตามเมืองใหญ่ๆ ดูท่าว่าจะไม่จบลงง่ายๆ แม้ว่าทางการจีนจะระดมกำลังตำรวจลงพื้นที่ประจำจุดต่างๆ เพื่อควบคุมการประท้วงไม่ให้ลุกลามบานปลายแล้วก็ตาม
ชนวนเหตุเริ่มต้นที่ทำให้เกิดการประท้วงแบบที่ไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อนครั้งนี้ มีที่มาจากหลายเรื่องราวรวมกัน
วันนี้เราจะพาไปย้อนดูไทม์ไลน์ว่าเกิดอะไรขึ้น ก่อนหน้าที่จะนำมาสู่เหตุประท้วงครั้งประวัติศาสตร์ในครั้งนี้
อู่ฮั่น -
ตั้งแต่การระบาดของโควิด-19 เริ่มต้นขึ้นที่อู่ฮั่น ในปี 2019 รัฐบาลจีนได้ใช้มาตรการ Zero-COVID หรือ ‘โควิดเป็นศูนย์’ คือทำให้ผู้ติดเชื้อเข้าใกล้ 0 โดยเร็วที่สุด รัฐบาลจึงเร่งกักตัว ออกมาตรการปิดเมือง ประชาชนในอู่ฮั่น 11 ล้านคนต้องอยู่ในบ้าน
หลังการระบาดระลอกใหม่ของสายพันธุ์โอมิครอนในปี 2022 จีนได้เพิ่มความเข้มงวดของมาตรการในหลายเมือง ทำให้ผู้คนหวาดกลัว โกรธเกรี้ยว จากภาวะขาดแคลนอาหารและของใช้ในชีวิตประจำวัน
จนมีประชาชนถูกไฟคลอกตายที่อุรุมชี เพราะการล็อกดาวน์ อาคารบางหลังถูกปิดตายจากด้านนอก ทำให้ผู้คนโกรธแค้นอย่างมาก จนออกมาประท้วงในหลายเมือง จากความไม่พอใจมาตรการโควิดเป็นศูนย์ กลายเป็นการขับไล่ผู้นำอย่าง สี จิ้นผิง
.jpg)
เมษายน 2022 การประกาศล็อกดาวน์ในเซี่ยงไฮ้ตั้งแต่ช่วงปลายเดือนมีนาคมที่ผ่านมา ดูเหมือนจะเป็นชนวนเหตุสำคัญครั้งแรกที่จุดกระแสความไม่พอใจของประชาชนต่อมาตรการคุมเข้มโควิดให้เป็นศูนย์ของทางการจีน โดยครั้งนั้นก็มีการประท้วงย่อมๆ ของประชาชนที่ได้รับความเดือดร้อนจากภาวะขาดแคลนอาหาร ซึ่งแทบจะไม่เคยเกิดขึ้นมาก่อนกับมหานครใหญ่ที่ร่ำรวยของจีน
ในเดือนเมษายน มีการเผยคลิปเสียงของประชาชนที่รู้สึกสิ้นหวังและได้รับความเดือดร้อนจากมาตรการล็อกดาวน์ความยาว 6 นาทีถูกเผยแพร่ออกมา ก่อนที่คลิปจะถูกเซนเซอร์ไป
หลังจากนั้นในโลกโซเชียลก็เริ่มมีการโพสต์คลิปวิดีโอความไม่พอใจของประชาชนตามช่องทางต่างๆ เพื่อหลบหลีกการถูกบล็อก จนเกิดกระแสการประท้วงใหญ่ทางออนไลน์ นับตั้งแต่หมอหลี่ หรือนายแพทย์หลี่ เหวินเหลียงจักษุแพทย์ ผู้เปิดโปงเรื่องราวเกี่ยวกับโรคโควิด-19 ในอู่ฮั่น เสียชีวิตในวัย 34 ปี จากการติดเชื้อไวรัสโคโรนาเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2020
มหาวิทยาลัยปักกิ่ง -
พฤษภาคม 2022 มีนักศึกษาหลายร้อยคนในวิทยาเขตแห่งหนึ่งของมหาวิทยาลัยปักกิ่งในกรุงปักกิ่ง ออกมาประท้วงมาตรการคุมเข้มล็อกดาวน์ เพื่อต้องการให้นักศึกษาได้มีอิสระในการเคลื่อนไหวมากขึ้น โดยการประท้วงครั้งนี้ยุติลงหลังจากที่ทางการยอมผ่อนปรนที่จะยกเลิกมาตรการคุมเข้มบางอย่างลง โดยมหาวิทยาลัยทั่วประเทศจีนต้องล็อกดาวน์ตลอดช่วงของการระบาดของโควิด-19 ห้ามบุคคลภายนอกเข้าเยี่ยม และไม่อนุญาตให้นักเรียนนักศึกษากลับบ้านเพื่อป้องกันการระบาดด้วย
ช่วงเดือนพฤษภาคมจนถึงกรกฎาคม 2022 มีผู้ฝากเงินนับร้อยนับพันคนบุกประท้วงหน้าธนาคารประชาชนจีน สำนักงานเจิ้งโจว ในมณฑลเหอหนาน หลังจากโดนอายัดบัญชี เบิกถอนเงินไม่ได้มานานกว่า 90 วัน นอกจากนี้แอปพลิเคชันโควิด-19 ของรัฐ ที่ประชาชนทุกคนต้องลงทะเบียนใช้งาน ยังถูกติดตามความเคลื่อนไหว และถูกสกัดไม่ให้พวกเขาเดินทางออกนอกพื้นที่พักอาศัยเพื่อมาชุมนุมกันซึ่งประชาชนต่างกล่าวว่าเป็นความพยายามในการสกัดการประท้วงของภาครัฐ ก่อนที่ทางการจะเข้ามาแก้ไขปัญหา จับแก๊งอาชญากรรมท้องถิ่น และทยอยแก้ไขบัญชีที่ถูกอายัดให้กลับมาใช้งานได้ในภายหลัง
ต่อมาในเดือนตุลาคม 2022 ชาวบ้านในเมืองลาซาของทิเบตก็รวมตัวกันประท้วงมาตรการล็อกดาวน์ที่เข้มงวดมายาวนานถึง 3 เดือนใกล้กับพระราชวังโปตาลา สถานที่ประทับขององค์ทะไลลามะ โดยคลิปวิดีโอที่เผยแพร่ออกมาจะเห็นประชาชนหลายร้อยคน ส่วนใหญ่เป็นแรงงานผู้อพยพเชื้อสายฮั่น ที่ออกมาเดินขบวนตามท้องถนนเพื่อเรียกร้องให้ภาครัฐอนุญาตให้พวกเขาได้กลับบ้านเสียที
สะพานซี่ตง,ปักกิ่ง -
ในเดือนเดียวกัน ก่อนหน้าที่จะมีการประชุมใหญ่พรรคคอมมิวนิสต์จีนเพียงไม่กี่วัน มีผู้ประท้วงรายหนึ่งท้าทายรัฐบาลด้วยการนำป้ายผ้าที่เขียนด้วยลายมือ ที่มีข้อความวิพากษ์วิจารณ์นโยบายของพรรคคอมมิวนิสต์จีนมาติดไว้บนสะพาน โดยหนึ่งในป้ายผ้าระบุข้อความว่า "ไม่ต้องการตรวจโควิดแล้ว ฉันอยากทำมาหากิน ไม่เอาการปฏิวัติวัฒนธรรม ฉันอยากให้มีการปฏิรูป ไม่เอาล็อกดาวน์ ฉันต้องการอิสระ ไม่เอาผู้นำ ฉันต้องการโหวต ไม่เอาคำโกหก ฉันต้องการศักดิ์ศรี ฉันไม่ต้องการเป็นทาส ฉันจะเป็นพลเมือง" ส่วนอีกป้ายหนึ่งเขียนเรียกร้องให้ประชาชนออกมาประท้วงและโค่นล้มนายสี จิ้นผิง
ปลายเดือนตุลาคม ในการประชุมสมัชชาใหญ่พรรคคอมมิวนิสต์จีน สี จิ้นผิง กำลังจะเป็นผู้นำสมัยที่ 3 แต่สิ่งที่เขาเจอ แทนที่จะเป็นการครองอำนาจเบ็ดเสร็จ กลับเป็นการท้าทาย เพราะสิ่งที่ไม่เคยเกิดขึ้นในจีนคือ การที่ประชาชนออกมาชุมนุม ตะโกนขับไล่ผู้นำอย่างไม่เกรงกลัวการปราบปรามของเจ้าหน้าที่
กวางโจว -
พฤศจิกายน 2022 เกิดเหตุปะทะกันระหว่างผู้ประท้วงในเมืองกวางโจว กับเจ้าหน้าที่ตำรวจ หลังจากมีการประกาศขยายล็อกดาวน์ เนื่องจากพบการติดเชื้อเพิ่มขึ้น
โดยคลิปวิดีโอที่มีการแชร์ต่อกันในโลกออนไลน์ จะเห็นภาพของผู้ประท้วงหลายร้อยคนเดินประท้วงบนถนน มีการพังแนวกั้นที่ทางการใช้ปิดช่องทาง เพื่อไม่ให้ประชาชนออกมาจากที่พักอาศัยของพวกเขาได้ พร้อมกับตะโกนซ้ำๆ ว่า ไม่ต้องการตรวจโควิดแล้ว พร้อมขว้างปาข้าวของใส่ตำรวจด้วย
เกิดเหตุประท้วงรุนแรงภายในโรงงานงานฟ็อกซ์คอนน์ โรงงานผลิตไอโฟนที่ใหญ่ที่สุดของโลกในเมืองเจิ้งโจว มณฑลเหอหนาน โดยคนงานในโรงงานหลายร้อยคนต่างออกมาเดินขบวนประท้วง เนื่องจากไม่พอใจเรื่องค่าแรง และสภาพการทำงาน และการที่ต้องถูกล็อกดาวน์อยู่แต่ในโรงงานมานานนับตั้งแต่เดือนตุลาคม หลังพบผู้ติดเชื้อโควิดภายในโรงงานจนเกิดการปะทะกับตำรวจปราบจลาจล
อย่างไรก็ตาม หลังเกิดเหตุทางฟ็อกซ์คอนน์พยายามที่จะเสนอโบนัสพิเศษเกือบ 50,000 บาท ให้แก่พนักงานที่เต็มใจจะกลับมาทำงานต่อ เพื่อให้เหตุการณ์สงบลง
คลิปวิดีโอที่เผยแพร่ในโลกโซเชียลช่วงปลายเดือนพฤศจิกายนที่ผ่านมา แสดงให้เห็นประชาชนจำนวนมากที่ออกมาประท้วงมาตรการควบคุมการระบาดของโรคโควิด-19 ตามท้องถนนในเมืองอุรุมชี เมืองเอกของเขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์ โดยผู้ประท้วงต่างเรียกร้องให้ยกเลิกมาตรการล็อกดาวน์ ซึ่งส่งผลกระทบต่อชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนอย่างหนักในช่วง 3 เดือนที่ผ่านมา
สำหรับชนวนเหตุสำคัญที่ทำให้เกิดการประท้วงในเมืองนี้ เกิดขึ้นหลังจากเหตุไฟไหม้อพาร์ตเมนต์แห่งหนึ่ง จนมีผู้เสียชีวิต 10 ศพ สาเหตุเกิดจากการที่พวกเขาถูกล็อกดาวน์ จนไม่สามารถหนีออกมาได้ทันเวลา และเจ้าหน้าที่ยังล่าช้าในการเข้าช่วยเหลือด้วย ซึ่งเหตุการณ์ครั้งนี้ยิ่งเป็นเชื้อไฟ ทำให้กระแสความไม่พอใจในมาตรการล็อกดาวน์ขยายวงกว้างและแสดงออกมาชัดเจนมากขึ้น
ธันวาคม 2022 หลังการชุมนุมทั่วประเทศ จีนได้ผ่อนคลายมาตรการโควิดเป็นศูนย์อย่างต่อเนื่อง แม้ตัวเลขผู้ป่วยพุ่งสูงเกิน 200 ล้าน และผู้เสียชีวิตจำนวนมากจนเผาไม่ทัน จีนประกาศมาตรการสำคัญคือ การเปิดประเทศ โดยตั้งแต่ 8 มกราคม 2023 การเดินทางเข้าจีนไม่ต้องกักตัวอีกต่อไป และหลังจากนั้นไม่นาน คนจีนก็จะได้เดินทางไปต่างแดน หลังจากปิดประเทศมานาน 3 ปี คาดกันว่า การเปิดประเทศครั้งนี้ อาจมีแนวโน้มที่ดีเรื่องการท่องเที่ยว แต่ก็มีความเสี่ยงไม่น้อย เพราะอาจเกิดการระบาดใหญ่ของโควิด-19 ที่มาพร้อมกับคลื่นนักท่องเที่ยวจีนก็ได้
วงการประท้วง สี จิ้นผิง ผู้นำของจีน ส่งกำลังตำรวจเข้ามาควบคุมสถานการณ์มากขึ้นอย่างต่อเนื่อง แต่จากกระแสความไม่พอใจของประชาชนลุกลามทั่วไประเทศ ทำให้จีนต้องผ่อนคลายมาตรการโควิดเป็นศูนย์ ออก 10 มาตรการใหม่รับมือโควิด-19 หนึ่งในนั้นคือ อนุญาตให้ผู้ป่วยที่มีอาการน้อยหรือไม่มีอาการพักรักษาตัวที่บ้านได้ แต่สิ่งที่เกิดขึ้นตามมาหลังจากผ่อนคลายมาตรการเพื่อลดความโกรธแค้นของประชาชนคือ ระบบสาธารณสุขของจีนไม่สามารถรับมือได้ จนมีข่าวผู้เสียชีวิตมากจนทำการฌาปนกิจไม่ทัน หลังจากนี้ คงต้องติดตามกันต่อไปว่า สี จิ้นผิง และทางการจีนจะจัดการปัญหาใหม่ที่เกิดขึ้นจากการเปลี่ยนมาตรการควบคุมโควิด-19 อย่างไร เพราะหากคุมสถานการณ์ไม่ได้ ผู้คนแสดงความไม่พอใจมากขึ้น จะยิ่งทำให้สถานะทางการเมืองของเขาตึงเครียดไปมากกว่านี้
วันที่ 8 มกราคม 2023 คือวันแรกที่จีนเปิดประเทศ ให้เดินทางเข้า-ออกประเทศได้อย่างอิสระ โดยไม่ต้องมีการกักตัวอีกต่อไป แต่การผ่อนคลายมาตรการที่เคยเข้มงวดลงอย่างรวดเร็ว ทำให้ตัวเลขผู้ติดเชื้อโควิด-19 ในประเทศพุ่งสูงขึ้น ผู้เสียชีวิตในโรงพยาบาลเฉพาะเดือนธันวาคมอยู่ที่ 60,000 คน แสดงให้เห็นว่า ระบบสาธารณสุขรับมือไม่ทัน และทางการจีนเองก็ถูกกล่าวหาว่าไม่เปิดเผยข้อมูลที่แท้จริง
ช่วงตรุษจีน ชาวจีนกว่าพันล้านเดินทางกลับภูมิลำเนาและท่องเที่ยว ระหว่างวันที่ 13-19 มกราคม จีนรายงานผู้เสียชีวิตจากโควิด-19 ราว 13,000 คน และคาดว่า ในช่วงเทศกาลตรุษจีนอาจมีผู้เสียชีวิตพุ่งสูงถึง 36,000 คนต่อวัน และนับจากที่จีนยกเลิกนโยบายโควิดเป็นศูนย์ มีประชาชนเสียชีวิตแล้วกว่า 600,000 คน
