อ.เจษฎา ไขข้อสงสัยคลิปไวรัลใน TikTok ตัวอะไรอยู่ในหอยแครง ทำเอาคนไม่กล้ากิน ยันไม่อันตราย สามารถนำมารับประทานได้ 

วันที่ 4 มกราคม 2566 มีรายงานว่า ศ.ดร.เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์ อาจารย์ประจำภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และนักสื่อสารวิทยาศาสตร์ โพสต์ข้อความให้ความรู้กรณี ผู้ใช้ TikTok รายหนึ่งได้เผยคลิปตัวประหลาดที่อยู่ในหอยแครง ซึ่งซื้อมาจากตลาดหนึ่งกิโลกรัม ทำเอาไม่กล้ากิน

โดย ศ.ดร.เจษฎา ได้ระบุข้อความว่า คำตอบคือ มันเป็นปูชนิดหนึ่งครับ เรียกว่า ปูถั่ว (pea crab) ชอบอยู่ในหอย และไม่ได้เป็นอันตราย เอามาชุบแป้งทอดกินก็ยังได้เลยนะ (แต่ไม่น่าจะมีเนื้อเยอะ)

ปูถั่ว หรือชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Pinnotheres pisum (Pinnotheres เป็นภาษากรีกสำหรับ "ผู้พิทักษ์ของพินน่า Pinna" และ pisum เป็นภาษาละตินสำหรับถั่ว โดยอ้างอิงถึงรูปร่างของปูถั่ว) เป็นปูขนาดเล็กในวงศ์ Pinnotheridae ที่อาศัยอยู่เป็นปรสิตในหอยนางรม หอยกาบ หอยแมลงภู่และหอยสองฝาสปีชีส์อื่นๆ

ปูถั่วเป็นสัตว์จำพวกครัสเตเชีย (พวกกุ้งกั้งปู) ขนาดเล็ก ที่มีขนาดเท่าเม็ดถั่วหรือเหรียญสลึง โดยมีผิวหลังของกระดอง ที่เรียบเนียน กระดองของตัวผู้จะแข็งและเป็นวงกลม มีตาและหนวดยื่นออกมาจากด้านหน้า และตัวผู้จะมีก้ามที่ดูใหญ่แข็งแรงกว่าตัวเมีย (ก้ามของตัวเมียจะดูเป็นทรงยาวมากกว่า) ปูถั่วตัวเมียมักจะมีตัวที่ดูโปร่งแสงและทำให้เห็นอวัยวะภายในและอวัยวะสืบพันธุ์ เป็นสีเหลืองและสีแดง ขณะที่ตัวผู้จะเป็นสีเทาอมเหลืองมากกว่า และมีลายสีน้ำตาลเป็นหย่อมๆ (ดูรูปประกอบมุมบนขวา)

ปูถั่วมีความสัมพันธ์กับสัตว์ที่เป็นเจ้าบ้าน ในรูปแบบของการเป็นปรสิต มากกว่าที่จะเป็นการพึ่งพาอาศัยกัน เนื่องจากสัตว์เจ้าบ้านอาจได้รับอันตรายจากกิจกรรมการกินอาหารกินของปู เพราะปูถั่วต้องอาศัยเจ้าบ้านเพียงอย่างเดียว เพื่อการอยู่รอดทั้งเป็นอาหาร ให้ความปลอดภัย และรับออกซิเจน

...

ปูถั่วอาศัยสัตว์เจ้าบ้านได้หลากชนิด แต่ชนิดที่สำคัญที่สุดก็คือพวกสัตว์ตระกูลหอย โดยปูถั่วจะอาศัยอยู่ในช่องแมนเทิ้ล (mantle cavity) ของเจ้าบ้านเหล่านี้ นอกจากพวกหอยแล้ว ยังมีเม่นทะเล อีแปะทะเล (sand dollar) ฯลฯ ที่พบปูถั่วมาอาศัยอยู่ โดยปูถั่วจะพบในตัวของอีแปะทะเล ในทวารหนักของปลิงทะเล ในท่อหลอดของหนอน parchment worm (เป็นพวกโพลีคิต polychaete ชนิดหนึ่ง) ในโพรงของกุ้งโคลน (mud shrimp) หรือในเหงือกของเพรียงหัวหอม (sea squirt) ไม่ค่อยเป็นที่ทราบกันนักเกี่ยวกับนิสัยการกินอาหารของปูถั่ว

แต่ในกรณีของญาติของมัน คือ ปูหอยนางรม (oyster crab หรือ Zaops ostreus) พบว่า ในระยะตัวอ่อน จะอาศัยการกินแพลงก์ตอนที่หอยนางรมดูดเข้ามา ในขณะที่พวกตัวเต็มวัยจะกินอาหารที่เป็นส่วนหนึ่งของอาหารของหอย รวมทั้งกินสิ่งอื่นๆ ที่ไม่ใช่อาหารของหอยด้วย ซึ่งกระบวนการกินอาหารของปูสามารถจะทำอันตรายต่อสัตว์เจ้าบ้านได้เมื่อมันกินเส้นเมือก (mucous string) ที่เจ้าบ้านใช้ช่วยลำเลียงอาหารเข้าสู่ปากของเจ้าบ้าน

สำหรับการจับคู่ผสมพันธุ์ ปูถั่วตัวผู้จะมาถูที่ขอบของเปลือกหอยที่มีปูถั่วตัวเมียอาศัยอยู่ โดยจะถูอยู่นานหลายชั่วโมง จนกว่าหอยจะยอมเปิดฝาออก และอนุญาตให้ปูตัวผู้เข้าไปได้ (ดูรูปประกอบมุมล่างขวา).