ผมเคยอ่านหนังสือเล่มหนึ่ง นานเต็มที เขาเขียนว่า พระเจ้าแผ่นดินองค์แรกที่ถูกยกย่อง เป็น “มหาราช” ของไทย...คือ พระเจ้าพรหมมหาราช
จากนั้นก็ไม่เคยอ่านจากหนังสือเล่มใด แสดงว่าไม่เป็นที่ยอมรับของผู้รู้
แต่ก็ติดค้างคาในใจเรื่อยมา เรื่องของพระเจ้าพรหม...น่าจะมีเค้ามูลอยู่บ้าง
ในหนังสือ “เรื่องของชาติไทย” อาจารย์พระยาอนุมานราชธน เขียนไว้เมื่อปี พ.ศ.2483 ผมตั้งใจอ่านเจอทั้งเรื่องขุนบูลม ขุนบรมฯ
ขุนบรม บางคนเชื่อมโยงไปถึงพระเจ้าพีล่อโก๊ะ แห่งน่านเจ้า สมัยเป็นหัวหน้าชนหกเผ่า
แต่ค้นลึกเข้าจริงๆก็ไม่ใช่ เพราะสมัยพีล่อโก๊ะ เป็นสมัยที่น่านเจ้ายิ่งใหญ่ เป็นหนึ่งในสามเส้าอำนาจ ระหว่างจีน ทิเบต
น่านเจ้า
ในหัวข้อแคว้นลานนาไทย อาจารย์พระยาอนุมานราชธน เขียนไว้ตอนหนึ่งว่า ถ้าไม่พูดถึงนิมิตอัศจรรย์อภินิหารต่างๆ ซึ่งมักจะกล่าวไว้เป็นธรรมดาของกษัตริย์ที่มีอานุภาพ
ต้องถือว่าพระเจ้าพรหม เป็นกษัตริย์ไทยที่แท้จริงองค์แรก ที่ได้ตั้งอาณาจักรไทยขึ้น
แคว้นโยนกสมัยพระเจ้าพรหม มีเมืองใหญ่สี่เมือง คือ เวียงโยนกนครหลวง (เชียงแสน) หนึ่ง เวียงไชยนารายณ์ (เชียงราย) หนึ่ง เวียงไชยปราการ (เมืองฝาง) หนึ่ง และเวียงบ้านพานคำ หนึ่ง
พระเจ้าพรหมเคยตีขอมรุกไล่ไปใต้ถึงแดนลวรัฐเก่า เห็นว่าจะครอบครองดินแดนนั้นไว้ก็ไกลเกินกำลังจึงเสด็จกลับแคว้นโยนก สร้างเวียงไชยปราการเป็นเมืองหน้าด่าน
เรื่องเล่าพระเจ้าพรหมมีอยู่ในหลายตำนาน แต่ก็มีเนื้อหาของประวัติศาสตร์อยู่มาก ปราชญ์ทางโบราณคดีสอบสวนคำนวณแล้ว ยุติว่าสมัยพระเจ้าพรหมอยู่ราว พ.ศ.1400 เวลาที่ว่านี้ อยู่หลังเรื่องราวในตำนานหลายร้อยปี
แว่นแคว้นลวรัฐของขอม ที่กล่าวไว้ในตอนพระเจ้าพรหม ไม่ได้ระบุชัดเป็นขอมดำหรือขอมเขมร ถ้าเป็นขอมดำตามตำนาน เมื่อพันปีขึ้นไปก็น่าจะเป็นอาณาจักรมอญ
...
นางจามเทวีที่มีเรื่องกล่าวไว้ในหนังสือจามเทวีวงศ์ ว่าเป็นธิดาเจ้านายขอม และไปครองหริภุญไชยหรือลำพูน นักปราชญ์โบราณคดีก็ว่า ไม่ใช่ขอม แต่น่าจะเป็นมอญ
เพราะฉะนั้นขอมดำ ที่กล่าวไว้ในตำนานว่าเคยเป็นใหญ่อยู่ในแว่นแคว้นโยนก ก่อนสมัยพระเจ้าพรหมก็คงเป็นอีกพวกหนึ่ง ไม่ใช่ขอมเขมร “แต่ทำไมจึงเลื่อนมาเป็นขอมเขมร”
อาจารย์พระยาอนุมานราชธนตั้งข้อสงสัย แล้วแยกกษัตริย์แคว้นโยนกเป็นสองสาย สายหนึ่งครองโยนกเชียงแสน ซึ่งรู้จักกันในตำนานเมืองถล่มเพราะน้ำท่วม
อีกสายครองเวียงไชยปราการ สายนี้ พระเจ้าพรหมสิ้นพระชนม์ พระองค์ไขยสิริ โอรสก็สืบทอดอำนาจ แล้วก็ถูกกษัตริย์มอญยกทัพมาโจมตี พระเจ้าไขยสิริสู้ไม่ได้ ทิ้งเมืองไชยปราการหนีมาทางตะวันออกเดือนหนึ่ง
ก็ถึงดินแดนที่พระเจ้าพรหมผู้พ่อไล่ขอมมาถึง ยั้งทัพสามวัน ตั้งเมืองใหม่ คือเมืองกำแพงเพชร
พระเจ้าไขยสิริองค์นี้มีประวัติศาสตร์เชื่อมโยงต่อๆไป จนกลายเป็นต้นวงศ์พระเจ้าอู่ทอง ซึ่งภายหลังได้มาสร้างกรุงศรีอยุธยา
อ่านถึงตอนนี้จึงถึงบางอ้อ เค้าลางความเป็นมหาราชองค์แรกของไทย น่าจะได้มาจากงานของอาจารย์พระยาอนุมานราชธนนี่เอง
ผมพอเข้าใจ กษัตริย์ผู้หาญกล้ามากบารมีเมื่อพันปีที่แล้ว ยังต้องรอเอกสารหลักฐานช่วยชี้ให้ชัด...พระเจ้าพรหมจึงเป็นแค่มหาราชในตำนาน รู้จักท่านไว้ เชิดชูท่านไว้ ไม่มีอะไรเสียหายแต่ประการใดเลย.
กิเลน ประลองเชิง