การตรวจโควิดจาก "น้ำกลั้วคอ" ราคาถูก เทียบข้อดี-ข้อเสีย PCR กับ ATK

• สถานการณ์โควิด-19 ในประเทศไทยเข้าสู่ระลอกที่ 5 สธ.ประกาศยกระดับเตือนภัยจากเดิมระดับ 3 ปรับขึ้นเป็นระดับ 4
• รู้จักการตรวจโควิดแบบ "น้ำกลั้วคอ" เหมาะกับตรวจคัดกรองเชิงรุกในคนหมู่มาก ราคาถูกกว่า 
• เทียบข้อดี-ข้อเสีย ชุดตรวจน้ำกลั้วคอ กับ แบบ PCR และ ATK

จากกรณี กระทรวงสาธารณสุข (สธ.) ประกาศยกระดับเตือนภัยโควิด-19 จากเดิมระดับ 3 ปรับขึ้นเป็นระดับ 4 เช่นเดียวกับข้อมูลจากศูนย์บริหารสถานการณ์แพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 หรือ ศบค. ได้สรุปตัวเลขที่กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์เฝ้าระวัง และตรวจการกลายพันธุ์ของโควิด-19 ในช่วงวันที่ 1 พ.ย. 2564-4 ม.ค. 2565 พบว่า มีสัญญาณการระบาดของโควิดระลอก 5 

โดยพบสายพันธุ์เดลตามากที่สุด จำนวน 8,820 ราย คิดเป็น 78.91 เปอร์เซ็นต์ของผู้ติดเชื้อ รองลงมาเป็นสายพันธุ์โอมิครอนจำนวน 2,238 ราย หรือ 20.92 เปอร์เซ็นต์ สายพันธุ์อัลฟา 15 ราย หรือ 0.13 เปอร์เซ็นต์ และสายพันธุ์เบตา 4 ราย หรือ 0.04 เปอร์เซ็นต์

ขณะที่กลุ่มอาสาสมัคร เช่น กลุ่มเส้นด้าย ได้ขอให้รัฐบาลเร่งปูพรมตรวจคัดกรองโควิด-19 เชิงรุกประชาชน หลังหยุดฉลองปีใหม่ 2565 หลังจากมีการลงพื้นที่สุ่มตรวจแล้วพบจำนวนผู้ติดเชื้อเพิ่มขึ้น

ในประเทศไทยมีวิธีการตรวจหาเชื้อโควิดมีหลากหลายวิธี เช่น Reverse transcription Polymerase Chain Reaction (RT-PCR) คือ การตรวจหาสารพันธุกรรมหรือดีเอ็นเอของสิ่งมีชีวิต โดยการเก็บตัวอย่างสารคัดหลั่งทางจมูกและลำคอ (Swab), ชุดตรวจโควิดด้วยตัวเอง Antigen Test Kit (ATK) โดยเก็บตัวอย่างจากโพรงจมูก และเก็บตัวอย่างจากน้ำลาย รวมไปถึง ชุดตรวจวินิจฉัยเชื้อโควิด-19 ด้วยวิธี Reverse Transcription Loop Mediated Isothermal Amplification (RT-LAMP) 

ตรวจคัดกรองโควิดแบบน้ำกลั้วคอ

ทั้งนี้ ในปัจจุบันได้มีการพัฒนาการตรวจโควิด จากน้ำกลั้วคอ โดย ศ.นพ.ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา ผู้อำนวยการศูนย์วิทยาศาสตร์สุขภาพโรคอุบัติใหม่ คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เปิดเผยว่า การตรวจโควิดแบบน้ำกลั้วคอ เป็นโครงการพัฒนาการคัดกรองโควิดเชิงรุก ด้วยวิธีแมส สเปคโตรเมตรี (mass spectrometry) สามารถวิเคราะห์รูปแบบของโปรตีนเพื่อบอกความสัมพันธ์กับการติดเชื้อ จะทำในคนหมู่มาก เช่น ในโรงงานต่างๆ ที่หากพบว่ามีคนติดเชื้อจะทำให้โรงงานถูกปิดหรือเสียกำลังการผลิตไป แต่ในระดับบุคคลยังไม่แนะนำ

การตรวจจากน้ำกลั้วคอเพิ่งนำมาใช้ตรวจคัดกรองเชิงรุกไม่นานมานี้ ขณะนี้มีการดำเนินการไปแล้วในโรงงานขนาดเล็ก เช่น โรงงานระดับ 200 คนขึ้นไป ถึง 1,000 คนขึ้นไป เพื่อเป็นการควบคุมการแพร่ระบาดในพื้นที่ กรณีโรงงานควรทำการตรวจ 2 ครั้งในวันแรก และครั้งที่ 2 ในช่วง 4-7 วันต่อมา เนื่องจากในวันแรกอาจยังอยู่ในระยะฟักตัวโดยที่ไวรัสยังไม่ปรากฏ

ขั้นตอนสำหรับผู้เข้ารับการตรวจ ควรงดสูบบุหรี่ งดแปรงฟัน งดรับประทานอาหาร 1 ชั่วโมง ก่อนเก็บตัวอย่าง เพื่อให้ความแม่นยำสูงสุด

1. ตรวจสอบชื่อบนสติกเกอร์ ที่แปะบนกระปุก ว่าตรงกับชื่อของผู้เข้ารับการตรวจหรือไม่

2. อมน้ำสะอาด ปริมาตร 5 มิลลิลิตร (เทียบเท่ากับครึ่งเป๊ก, ครึ่งแก้วช็อต)

3. กลั้วคอเป็นเวลา 3 นาที หรือ จับเวลา นับ 1-200 (พยายามกลั้วให้ถึงคอเพราะเชื้อโควิดอยู่บริเวณนั้น)

4. บ้วนกลับลงกระปุก ปิดฝาให้แน่นใส่ในถุงบรรจุด้านใน และปิดซิปล็อก

5. ส่งกลับ ณ จุดรับตัวอย่าง สามารถส่งเก็บและขนส่งตัวอย่างได้ที่อุณหภูมิห้อง ภายใน 6 ชั่วโมง หรืออุณหภูมิ 4 องศาเซลเซียส ภายใน 48 ชั่วโมง โดยจะใช้เวลาในการตรวจ 1,500 ตัวอย่าง ต่อ 48 ชั่วโมง

ข้อดี-ข้อเสีย การตรวจโควิดจากน้ำกลั้วคอ เทียบ PCR กับ ATK

1. การตรวจแบบ PCR มีกระบวนการจัดเก็บยากกว่ามาก และอาจจะมีความเสี่ยงสำหรับผู้ปฏิบัติระหว่างแยงจมูก อาจจะมีการปนเปื้อนหรือกระเด็นมาโดนผู้ปฏิบัติได้

2. กระบวนการทำ PCR ค่อนข้างซับซ้อน แม้ว่าจะทำออกมาใช้เวลาประมาณ 1 วัน แต่ว่าค่าใช้จ่ายในการตรวจค่อนข้างสูงประมาณ 1,500-3,500 บาท ในโรงพยาบาลเอกชน

3. การตรวจแบบ ATK จริงๆ แล้วขึ้นอยู่กับยี่ห้อด้วย ความแม่นยำของ ATK มีข้อจำกัดบางครั้งอาจจะตรวจหลุดได้ครึ่งต่อครึ่ง อาจเป็นเพราะว่า การตรวจแบบ ATK ต้องมีปริมาณไวรัสค่อนข้างสูง

4. การตรวจแบบน้ำกลั้วคอ กระบวนการเก็บจะเก็บง่ายกว่า PCR เพราะทุกคนกลั้วคอแล้วบ้วนใส่กระปุกเอง จากนั้นก็นำส่งไปยังห้องปฏิบัติการ ซึ่งค่าใช้จ่ายทั้งหมดทางโรงงานร่วมสมทบเข้าร่วมโครงการพัฒนาฯ ตกตัวอย่างละ 150 บาท ย้ำว่า การตรวจนี้ไม่ใช่การบริการแบบขาย ทางโรงงานมีความเข้าใจและเต็มใจสมทบทุนในโครงการพัฒนาฯ สามารถติดต่อได้ที่คณะทำงาน 064-5288899 หรือ 092-6258689

5. การตรวจแบบน้ำกลั้วคอ ไม่จำกัดสายพันธุ์โควิด

6. การตรวจวิเคราะห์รูปแบบของโปรตีนจากน้ำกลั้วคอ มีความไว (sensitivity) มากกว่า 80% แต่อาจจะสูงกว่า เนื่องจากระหว่างขั้นตอนพัฒนาในเบื้องต้น ไม่ได้ทำในวันเวลาเดียวกันกับ PCR ไม่มีผลบวกปลอม และมีความจำเพาะ (specificity) เกือบ 100%

ประเด็นสำคัญของการตรวจคือ สามารถประเมินความเสี่ยงการติดเชื้อในแต่ละคนได้ โดยไม่ได้ดูโปรตีนของไวรัสอย่างเดียว แต่เราดูการตอบสนองของร่างกายในรูปแบบของโปรตีนต่างๆด้วย ตรงนี้เองจะสามารถบอกความสัมพันธ์กับการติดเชื้อ โดยการควบรวมกับการพัฒนาปัญญาประดิษฐ์ หรือ AI โดยสามารถระบุสภาวะความเสี่ยงในระดับต่างๆ 10 ระดับ ได้แก่

• 1-4 มีความปลอดภัย ใส่แมสทำงานได้ปกติ

• 5-7 สามารถทำงานต่อได้ แต่เริ่มน่าสงสัย จะต้องมีวินัยเคร่งครัด แนะนำให้ใช้สมุนไพรฟ้าทะลายโจร ดังที่กระทรวงสาธารณสุขแนะนำคือ "แอนโดรกราโฟไลด์" (andrographolite) ขนาด 180 มิลลิกรัม/วัน นาน 5 วัน

• 8-10 มีการติดเชื้อ ต้องแยกตัว มีการเฝ้าระวัง 

ผู้เขียน : J. Mashare

กราฟฟิก : Varanya Phae-araya