สัตว์ที่ร้องเสียงดังคล้ายคนว่า ผัว...ผัวๆๆ เป็นเสียงของชะนี แต่มีกี่คนที่รู้ว่าชะนีในป่ามีกี่ชนิด...และยังมี ชะนีมงกุฎ พันธุ์หายากหลงเหลืออยู่แค่ในบ้านเราเท่านั้น
รูปร่างใกล้เคียงกับชะนีธรรมดา แต่ข้อแตกต่างระหว่างชะนีธรรมดา...ตรงเสียงร้อง ผัวๆๆๆๆของชะนีมงกุฎจะดังยาวกว่าและมีเสียงสร้อยอยู่ในลำคออีกต่างหาก
ที่เห็นได้เด่นชัดด้วยสายตา คือขนบริเวณกลางกระหม่อมจะยาว และหยาบ ดูแบนป้านขึ้นเป็นวงคล้ายสวมมงกุฎ
เมื่อเกิดใหม่จะเหมือนชะนีธรรมดา มีสีขาวนวลเหมือนกัน พออายุ 4-6 เดือน ตัวผู้กับตัวเมียจะมีสีต่างกัน ตัวผู้จะกลายเป็นสีดำปลอดทั้งตัว ขนกระหม่อมมีวงสีขาวครอบ ตัวเมียมีสีขาวอมเทาหรือสีเหลือง แต่หน้าอก และกระหม่อมสีดำ
อายุประมาณ 3-4 ปี ขนาดโตเต็มที่หนักประมาณ 8 กก. แล้วเกิดฮอร์โมนเพศเปลี่ยนแปลงทำให้คิ้ว ถุงอัณฑะ หลังมือหลังเท้า และวงรอบใบหน้าของตัวผู้เปลี่ยนจากดำเป็นสีขาว ส่วนตัวเมียไม่เปลี่ยนแปลง และเมื่อมีอายุ 7-8 ปี จึงผสมพันธุ์ได้ ตัวเมียตั้งท้องนาน 240 วัน ออกลูกครั้งละ 1 ตัว
น.สพ.เกษตร สุเตชะ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ให้ข้อมูลชะนีมงกุฎจัดอยู่ในสถานภาพใกล้สูญพันธุ์ และอยู่ในบัญชีหมายเลข 1 ในอนุสัญญาไซเตส
เดิมทีในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้พบได้ในประเทศไทยและประเทศเพื่อนบ้าน แต่การตัดไม้ทำลายป่า มิหนำซ้ำยังจับพ่อ-แม่พันธุ์ชะนีมงกุฎ มาทำกินเป็นอาหาร ทำให้เกิด การสูญพันธุ์ไปอย่างน่าเสียดาย
อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่เลยกลายเป็นป่าแห่งเดียวในโลก ที่มีชะนีมงกุฎอาศัยอยู่.