หน้าแล้งทุกปีทางภาคเหนือมักจะเกิดไฟไหม้ป่า จากฝีมือชาวบ้านที่เข้าใจว่าการเผาป่าจะทำให้มีเห็ดเกิดขึ้นมากในช่วงต้นฤดูฝน ราวเดือน พ.ค.–มิ.ย. ซึ่งเป็นความคิดที่ผิดๆ เพราะการเผาป่าทำให้เห็ดเกิดน้อย เพราะไฟป่าจะเผาสปอร์เห็ดไปด้วย โดยเฉพาะเห็ดที่หายาก มีราคาแพงอย่างเห็ดเผาะ
แม้ที่ผ่านมานักวิชาการด้านการเพาะเห็ด พยายามคิดที่จะเพาะเห็ดเผาะ แต่ไม่สามารถเพาะได้
ผศ.ดร.เรืองชัย จูวัฒนสำราญ คณบดีคณะผลิตกรรมการเกษตร มหาวิทยาลัยแม่โจ้ จึงได้ร่วมกับ ดร.สุธิรา ทองกันทา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และ นายดำรง ปิ่นทะนา ศูนย์วิจัยป่าไม้และชุมชน ศึกษาวิธีเพาะเห็ดเผาะเลียนแบบธรรมชาติ
พบว่าเห็ดเผาะที่เกิดขึ้นบริเวณใต้ต้นพะยอมจะมีลักษณะดอกใหญ่มีน้ำหนักประมาณ 18 กรัม...ในขณะที่เห็ดเผาะทั่วไปนั้นมีขนาดแค่ 6–8 กรัมเท่านั้นเอง
...
จึงนำเห็ดเผาะที่ค้นพบมาทดลองเพาะเชื้อเพื่อขยายพันธุ์ด้วยวิธีการง่ายๆ...นำเห็ดเผาะที่แก่มาหั่นซอยเป็นชิ้นเล็กๆ แล้วนำมาเข้าเครื่องปั่นผสมกับน้ำสะอาด จากนั้นนำไปผสมน้ำยาล้างจานทำมาจากสมุนไพรธรรมชาติ ไม่มีสารเคมีเจือปน เพื่อให้สปอร์เห็ดเผาะจับตัวกัน ไม่ฟุ้งกระจาย จากนั้นนำมาบรรจุในขวดเก็บไว้
ตอนแรกทดลองนำเชื้อมาเพาะในกระบะ แต่ไม่มีเห็ดงอกขึ้นมาเลย
แต่เมื่อนำเชื้อเห็ดไปทดลองใช้อีก 2 วิธี
วิธีการแรก...เทลงในถุงเพาะชำต้นกล้าไม้ เช่น ไม้ในตระกูลยางนา ไม้พะยอม แล้วนำไปปลูกลงดิน ปีแรกให้ดอกเห็ดน้อย ปีที่สองนำเชื้อในขวดมาราดซ้ำ ปีที่สามได้เห็ดมากมาย
วิธีการที่สอง...ใช้จอบหรือเสียมไปแซะบริเวณรากฝอยที่บริเวณโดยรอบโคนต้นไม้ใหญ่ ประเภทไม้เต็ง ไม้รัง และไม้ยางนา แซะให้เกิดแผลเล็กน้อย ก่อนจะโรยเชื้อเห็ดลงไปที่บริเวณนั้น แล้วใช้ดินกลบใส่ปุ๋ยอินทรีย์ ปุ๋ยหมัก ได้ผลแบบเดียวกับวิธีการแรกคือ ปีที่หนึ่งได้เห็ดน้อย พอเอาเชื้อมาราดซ้ำปีที่สามได้ผลผลิตมากเช่นเดียวกัน
และเมื่อนำวิธีการนี้ไปทดลองนำไปใช้กับเห็ดเผาะเชียงดาว เห็ดเผาะกาญจนบุรี ปรากฏว่า ได้ผลสำเร็จ มีเห็ดเผาะออกมาทุกปี ...นอกจากนั้นยังได้นำไปทดลองกับเห็ดอื่นๆ เห็ดแดง เห็ดหล่ม เห็ดไข่ขาว เห็ดไข่เหลือง เห็ดปลวกหรือเห็ดโคน ได้ผลเช่นกัน
ทีมงานวิจัยยังพบด้วยว่า หลังจากที่โรยเชื้อเห็ดลงไป หากมีการเผาป่าบริเวณนั้นเห็ดจะไม่เกิดขึ้น ถือได้ว่าวิธีนี้เป็นการเพาะเห็ดได้แบบไม่ต้องเผาทำลายป่า
นอกจากช่วยรักษาธรรมชาติ ยังช่วยให้ชาวบ้านเก็บเห็ดได้ตลอดไป...สนใจข้อมูลติดต่อได้ที่ 06-4106-9471.
...
ไชยรัตน์ ส้มฉุน