รัสเซียมีพื้นที่ 17,075,400 ตร.กม. ระยะทางจากตะวันออกถึงตะวันตก 9,000 กม. จากเหนือถึงใต้ 4,000 กม. มีชายแดนรวม 28,000 กม. มีเขตป่าสงวนที่ใหญ่ที่สุดในโลกที่เรียกว่าเป็นปอดของยุโรป ปริมาณคาร์บอนไดออกไซด์ที่ดูดซึมเป็นรองเพียงแค่ป่าดิบชื้นอะเมซอนเท่านั้น พื้นที่ทางตอนใต้ส่วนใหญ่เป็นที่ราบสเตปป์ซึ่งเป็นทุ่งหญ้ากึ่งทะเลทราย เป็นทุ่งหญ้าโล่ง ฝนตกน้อย มีพืชพรรณเพียงหญ้าสั้นๆขึ้นเป็นทุ่ง ถ้าเลยเข้าไปในเขตที่มีฝนตกน้อยเข้าไปอีกก็จะเจอภูมิอากาศแบบทะเลทราย ‘สเตปป์’ หรือ ‘steppe’ สเตปป์เป็นภาษารัสเซีย ดั้งเดิมหมายถึง ทุ่งหญ้ากว้างขวางทางตะวันตกเฉียงใต้ของประเทศ
ยิ่งขึ้นไปทางเหนือของรัสเซีย ก็ยิ่งมีป่าไม้มาก แต่ถ้าขึ้นเหนือไปจนสุดจะเจอพื้นที่แบบทุนดราตามชายฝั่ง ทุนดราหรือ tundra เป็นภาษารัสเซียเหมือนกัน (และเป็นภาษาของชาวแลปป์ในยุโรปภาคเหนือด้วย) หมายถึงบริเวณพื้นที่ซึ่งปราศจากต้นไม้ มีแต่พืชจำพวกมอสส์และไลเคน ส่วนใหญ่อยู่เขตชายฝั่งมหาสมุทรอาร์กติกใกล้ขั้วโลกเหนือ แถวนี้จะมีอุณหภูมิต่ำตลอดทั้งปี มีฤดูหนาวยาวนาน อุณหภูมิเฉลี่ยของเดือนในฤดูหนาวจะลบต่ำถึงขีดเยือกแข็ง หรือต่ำกว่าขีดเยือกแข็ง
มีคนเคยสงสัยว่า หน้าร้อนแถวภูมิอากาศแบบทุนดราเป็นอย่างไร ขอเรียนว่า หน้าร้อนอุณหภูมิจะสูงกว่าขีดเยือกแข็งเล็กน้อยเป็นเวลา 2-3 เดือน อุณหภูมิเฉลี่ยของเดือนที่ร้อนที่สุดก็ยังต่ำกว่า 10 องศาเซลเซียส และช่วงหน้าร้อนสั้นๆนี่ละครับ ที่ทำให้พวกมอสส์และไลเคนงอก
รัสเซียมีชายฝั่งทะเลที่ยาวถึง 37,000 กม. ทำให้สามารถติดต่อกับชาติที่อยู่ริมทะเลทั่วโลกได้ มีทางออกสู่มหาสมุทรถึง 3 แห่ง คือแอตแลนติก อาร์กติก และแปซิฟิก ด้วยความที่มีชายฝั่งทะเลยาวทำให้รัสเซียมีบทบาทการผลิตสินค้าประมงของโลก ถามว่ารัสเซียมีชายฝั่งที่ไหนบ้าง ก็ไล่ไปตามตามแนวมหาสมุทรอาร์กติก มหาสมุทรแปซิฟิก ทะเลบอลติก ทะเลอะซอฟ ทะเลดำ และทะเลแคสเปียน รัสเซียยังมีทางออกสู่ทะเลแบเร็นตส์ ทะเลขาว ทะเลคารา ทะเลลัปเตฟ ทะเลไซบีเรียตะวันออก ทะเลชุคชี ทะเลเบริง ทะเลโอคอตสค์ และทะเลญี่ปุ่น
...
อันที่จริงไซบีเรียก็มีช่วงอุ่นที่อุณหภูมิสูงถึง 20 องศาเซลเซียส แต่ถ้าช่วงหนาวก็อาจจะถึง-50 องศาเซลเซียส เมืองที่ผมขอเตือนว่าอย่าไปในหน้าหนาวเป็นอันขาดคือเมืองโอมยาคอน ซึ่งตั้งอยู่ทางตะวันออกเฉียงเหนือของไซบีเรีย เคยมีอากาศเย็นสุดถึง-72 องศาเซลเซียส
นอกจากก๊าซธรรมชาติ น้ำมัน แร่ธาตุ และป่าไม้ ที่มีความอุดมสมบูรณ์ในไซบีเรียแล้ว รัสเซียยังมีทรัพยากรสัตว์น้ำสมบูรณ์ ทั้งสหพันธ์สาธารณรัฐรัสเซียมีพื้นที่ 17 ล้านตารางกิโลเมตร มีทะเลสาบมากกว่า 2.8 ล้านแห่ง มากกว่าร้อยละ 98 ของทะเลสาบมีพื้นผิวน้ำกว้างน้อยกว่า 1 ตร.กม. น้ำจากทะเลสาบต่างๆ ไหลลงแม่น้ำซึ่งไหลไปสู่ทะเล 12 แห่ง และมหาสมุทร 3 แห่ง
จากการสำรวจทางอากาศ ทะเลสาบน้ำจืดทั้งรัสเซียมีพื้นที่รวมกัน 26.5 หมื่น ตร.กม. ทะเลสาบใหญ่ที่สุดในโลกคือทะเลสาบแคสเปียน ทะเลสาบน้ำจืดที่ลึกที่สุดในโลกคือทะเลสาบไบคาล และทะเลสาบที่ใหญ่ที่สุดในยุโรปคือทะเลสาบลาโดกาและโอเนโก ก็อยู่ในรัสเซียทั้งสิ้น
คนไทยที่มารัสเซียส่วนใหญ่ไปที่กรุงมอสโกและนครเซนต์ปีเตอร์ส เบิร์ก ไปดูพิพิธภัณฑ์มรดกแห่งชาติรัสเซีย ไปเที่ยวจัตุรัสพาเลซ พระราชวังของปีเตอร์ จัตุรัสแดง โรงละครบอลชอย โบสถ์เซนต์บาซิล ห้างสรรพสินค้ากุม ถนนอาระบัต วิหารทรินิตี้ ฯลฯ น้อยคน ที่จะมาไซบีเรีย ซึ่งโดยแท้ที่จริง คนรัสเซียที่ประสบความสำเร็จเป็นเจ้าของธุรกิจใหญ่ๆ ในประเทศไทยและในต่างประเทศจำนวนไม่น้อย มาจากภูมิภาคไซบีเรีย
คนไซบีเรียที่มีสตางค์ก็มักจะซื้อบ้านในกรุงมอสโกและปล่อยให้เช่า นอกจากนั้นก็ยังนิยมมาซื้อบ้านในต่างประเทศ อย่างเช่นที่ภูเก็ตหรือเกาะสมุย จะมาพักแค่เดือนธันวาคมจนถึงเดือนมีนาคม ส่วนใหญ่อพยพสมาชิกครอบครัวมาทั้งหมด พอหมดหน้าหนาวแล้ว ก็กลับไปใช้ชีวิตตามปกติในไซบีเรีย.
นิติการุณย์ มิ่งรุจิราลัย
songlok1997@gmail.com
คลิกอ่านคอลัมน์ “เปิดฟ้าส่องโลก” เพิ่มเติม