จีนและนโยบายอารมณ์ขันเป็นศูนย์

• กลายเป็นประเด็นร้อนในประเทศจีน เมื่อนักแสดงตลก หลี่ หาวซื่อ (Li Haoshi) หรือ เฮาส์ (HOUSE) ได้ถูกรัฐบาลจีนสั่งปรับเป็นเงินราว 72 ล้านบาท หลังเล่นมุกตลกในการแสดงเดี่ยวไมโครโฟน ด้วยการพูดเสียดสีกองทัพจีน จนกลายเป็นที่วิพากษ์วิจารณ์ไปทั่วประเทศ
• เนื้อหาในมุกดังกล่าว หลี่ เล่าถึงการเห็นสุนัขจรจัด 2 ตัว ที่เขารับเลี้ยงไว้ไล่กระรอก และบอกว่ามันทำให้เขานึกถึงคำกล่าวที่ว่า "มีแนวทางการทำงานที่ดี สามารถต่อสู้ และชนะสงครามได้" ซึ่งเป็นสโลแกนของประธานาธิบดี สี จิ้นผิง ที่ใช้ยกย่องหลักการทำงานของกองทัพปลดปล่อยประชาชนจีน
• นักวิเคราะห์กล่าวว่า "เห็นได้ชัดว่านี่ไม่ใช่แค่การลงโทษนักแสดงตลกสำหรับเรื่องตลกของเขา แต่เกี่ยวกับการสร้างตัวอย่างของเขาสำหรับทุกคน เพื่อสร้าง "เส้นสีแดงเส้นใหม่" ที่ห้ามข้าม"

เมื่อสัปดาห์ที่ผ่านมา นักแสดงตลก หลี่ หาวซื่อ หรือ เฮาส์ (HOUSE) นักแสดงตลกชาวจีน ถูกลงโทษอย่างรุนแรงจากการเล่นมุกตลกเกี่ยวกับกองทัพปลดปล่อยประชาชน ส่งผลให้บริษัทของเขาถูกปรับเป็นเงินจำนวนมหาศาล เหตุการณ์นี้แสดงให้เห็นว่ากองเซนเซอร์ของจีนกำลังหันความสนใจไปที่วงการการแสดงเดี่ยวไมโครโฟนในจีน ซึ่งจนถึงขณะนี้มีเสรีภาพในระดับหนึ่ง

เมื่อวันที่ 17 พฤษภาคม ทางการจีนได้สั่งปรับบริษัทผู้ผลิตที่จ้างนักแสดงตลก หลี่ หาวซื่อ เป็นจำนวนเงิน 14.7 ล้านหยวน หรือราว 72 ล้านบาท และเปิดการสอบสวนเขา

สำนักงานวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวเทศบาลกรุงปักกิ่ง ซึ่งสั่งปรับบริษัทสื่อวัฒนธรรมเซี่ยงไฮ้เสี่ยวกั๋ว กล่าวว่า นายหลี่ ซึ่งมีชื่อในการแสดงว่า "เฮาส์" "ดูหมิ่นกองทัพอย่างจริงจัง" และด้วยเหตุนี้จึงสร้างความเสียหายอย่างหนักต่อ "เกียรติของชาติ" และ "ความรู้สึกรักชาติ" 

หกคำก็นับว่ามากเกินไป

โอลิเวีย เฉิง ผู้เชี่ยวชาญด้านประวัติศาสตร์การเมืองจีนร่วมสมัย จากวิทยาลัยเอเชียและแอฟริกาศึกษาแห่งมหาวิทยาลัยลอนดอน กล่าวว่า "นี่เป็นครั้งแรกที่มุกตลกเกี่ยวกับกองทัพได้รับบทลงโทษในจีน" ด้าน มาร์ค แลงทีน ศาสตราจารย์ด้านจีนศึกษาแห่งมหาวิทยาลัยอาร์กติกแห่งนอร์เวย์ กล่าวว่า "นี่เป็นบทลงโทษที่รุนแรงสำหรับเรื่องตลกที่อาจดูไม่มีพิษมีภัยและไม่จำเป็นต้องตลกมาก" 

ย้อนกลับไปเมื่อวันที่ 13 พฤษภาคม 2566 ที่ผ่านมา เฮาส์ นักแสดงตลกชื่อดัง ได้จัดงานเดี่ยวไมโครโฟนขึ้น ณ โรงละครเซ็นจูรี ในกรุงปักกิ่ง 

ในวันเกิดเหตุ เฮาส์ ได้ทำการเดี่ยวไมโครโฟน โดยพูดถึงมุกตลอดที่เชื่อมโยงกองทัพ โดยเจ้าตัวได้กล่าวว่า เขารับเลี้ยงสุนัขจรจัดจากเซี่ยงไฮ้ แล้วพวกมันก็ไล่ตามกระรอก ซึ่งเขาได้พูดประโยคเด็ดที่ปรับเปลี่ยนมาจากสโลแกนของพรรคคอมมิวนิสต์ในจีน ที่หมายถึงการทำงานของกองทัพปลดปล่อยประชาชนจีน ที่ระบุว่า "แนวทางการทำงานที่ดี สามารถต่อสู้ และชนะสงครามได้" (เป็นการเล่นคำ)

รายงานไม่ได้ระบุว่า มุกนี้ทำให้ผู้ชมหัวเราะหรือไม่ อย่างไรก็ตาม สิ่งที่ทราบกันดีก็คือการแสดงดังกล่าวถูกโพสต์บนโซเชียลมีเดีย ซึ่งทำให้มีผู้แสดงความคิดเห็นอย่างถล่มทลาย

แลงทีน กล่าวว่า ปัญหาคือ "มันเป็นการอ้างอิงโดยตรงและตรงตามตัวอักษรถึงสิ่งที่เป็นสโลแกนอย่างเป็นทางการของกองทัพปลดปล่อยประชาชนจีน (PLA) ตั้งแต่ปี 2556" เฉิง กล่าวว่า "สี จิ้นผิง เป็นผู้คิดคำขวัญนี้ขึ้นเอง และถูกนำมาใช้หลายครั้งเพื่ออ้างถึงกองทัพสมัยใหม่ที่เขาก่อตั้งขึ้น"

เฉิง อธิบายว่า ส่วนแรกของคำขวัญที่เกี่ยวกับวินัย หมายถึงการรณรงค์ของรัฐบาลในการจัดระเบียบกองทัพ ในช่วงกลางปี 2010 "ก่อนที่ สี จิ้นผิง จะเข้ามามีอำนาจ กองทัพได้ชื่อว่ามีการทุจริตมากมาย และเขาอ้างว่าสามารถยุติเรื่องนี้และนำระเบียบวินัยกลับคืนสู่กองทัพ"

นอกจากนี้ ยังมีแนวคิดว่ากองทัพปลดปล่อยประชาชนจีนในขณะนี้ "ได้รับชัยชนะ" อันเป็นผลมาจากการปฏิรูปให้ทันสมัย ที่ดำเนินการโดยประธานาธิบดีจีน เฉิง กล่าวว่า "นี่เป็นหนึ่งในลำดับความสำคัญของ สี จิ้นผิง และเขาเชื่อว่ากองทัพจีนสมควรได้รับความเคารพสูงสุดจากความพยายามของเขา" 

ความผิดฐานดูหมิ่น สี จิ้นผิง

เฉิง กล่าวว่า หลี่ หาวซื่อ ทำผิดพลาดสองครั้ง ประการแรก เขาทำผิดพลาดด้วยการล้อเล่น "เกี่ยวกับเรื่องที่ส่งผลกระทบต่อประธานาธิบดีเป็นการส่วนตัว" ประการที่สอง เขาเปรียบเทียบกองทัพกับสุนัข ซึ่งถือเป็นทางเลือกที่เสี่ยง แลงทีน กล่าวว่า เนื่องจากสัตว์เหล่านี้ถูกชาวจีนมองว่า "น่ารักแต่สกปรก และไม่ควรเลี้ยงไว้รอบๆ ตัวมากเกินไป" นี่ไม่ใช่อุปมาอุปไมยแบบที่รัฐบาลต้องการเห็นใช้ในสื่อทุกประเภท เมื่อกล่าวถึงกองทัพ

นิวยอร์กไทม์ส รายงานว่า อย่างไรก็ตาม ชาวจีนบางคนรู้สึกว่าการเรียกค่าปรับ 72 ล้านบาทนั้นมากเกินไป และตั้งคำถามในสื่อสังคมออนไลน์ถึงการปฏิบัติแบบ "สองมาตรฐาน" ของทางการ ผู้ใช้อินเทอร์เน็ตเหล่านี้จำได้ว่าบริษัทที่ขายใบรับรองการตรวจหาเชื้อโควิด-19 ที่เป็นเท็จในช่วงล็อกดาวน์ ถูกปรับเพียง 350,000 บาทเท่านั้น

แลงทีน กล่าวว่า "เห็นได้ชัดว่านี่ไม่ใช่แค่การลงโทษนักแสดงตลกสำหรับเรื่องตลกของเขา แต่เกี่ยวกับการสร้างตัวอย่างของเขาสำหรับทุกคน เพื่อสร้าง "เส้นสีแดงเส้นใหม่" ที่ห้ามข้าม" 

เขามองว่าการลงโทษนี้ เป็นส่วนหนึ่งของ "การจำกัดเสรีภาพในการแสดงออกที่เข้มงวดขึ้นในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา" จีนได้ชื่อว่ามีความเข้มงวดอย่างยิ่ง เมื่อพูดถึงการเซนเซอร์ แต่จีน "เริ่มปราบปรามหนักยิ่งขึ้นในช่วงวิกฤติโควิด"

ทางการจีนตระหนักดีว่าในช่วงวิกฤติโควิด ยังคงมีปัญหาเกี่ยวกับกลยุทธ์การควบคุมข้อมูล การเซนเซอร์ประสบความล้มเหลวในการปิดปากชาวเซี่ยงไฮ้ ซึ่งถูกล็อกดาวน์นานกว่า 2 เดือนในฤดูใบไม้ผลิปี 2565 และแสดงการวิพากษ์วิจารณ์เจ้าหน้าที่ในวิดีโอไวรัล "Voices of April"

ในแง่นี้ การแสดงเดี่ยวไมโครโฟนยังคงเป็นสวรรค์ของเสรีภาพในการแสดงออกในจีน อารมณ์ขันรูปแบบนี้เพิ่งปรากฏบนสื่อจีนเมื่อไม่นานมานี้ เป็นเวลานานแล้วที่การแสดงเดี่ยวไมโครโฟนถูกมองว่าไม่สง่างามเท่ากับการแสดงสดรูปแบบอื่นๆ เนื่องจาก "เป็นการนำเข้าจากตะวันตก"

ขัดขวางเสรีภาพในการแสดงออกของการแสดงเดี่ยวไมโครโฟน

ผลที่ตามมาคือ มีสถานที่สำหรับแสดงเดี่ยวไมโครโฟนเพียงไม่กี่แห่ง ในช่วงที่จีนเพิ่งอนุญาตให้นักแสดงตลกสามารถแสดงได้ในปี 2018 กล่าวอีกนัยหนึ่งคือ มันยังสร้างความกังวลให้แก่รัฐบาลจีนไม่มากพอ ตั้งแต่นั้นมา สถานที่สำหรับแสดงเดี่ยวไมโครโฟนได้เพิ่มจำนวนขึ้นอย่างรวดเร็ว โดยมีนักแสดงตลกแสดงบนเวที 179 แห่งทั่วประเทศ

สาเหตุหนึ่งของความนิยมคือ ความนิยมของรายการโทรทัศน์อย่าง "Rock & Roast" ซึ่งสร้างความบันเทิงให้แก่ผู้ชมหลายล้านคนทุกสัปดาห์ ขณะที่นโยบาย "โควิดเป็นศูนย์" ของจีน ถือเป็นแหล่งข้อมูลอย่างดีสำหรับนักแสดงตลก ซึ่งขณะนี้ได้รับความนิยมจากสถานีโทรทัศน์ ที่ต้องการสร้างสีสันให้กับชีวิตชาวจีนที่ตกอยู่ภายใต้การล็อกดาวน์

หลี่ ได้รับประโยชน์จากกระแสดังกล่าว โดยปรากฏตัวหลายครั้งในรายการ "Rock & Roast" ซึ่งช่วย "ทำให้เขากลายเป็นดาราดัง"

แลงทีน กล่าวว่า สถานะคนดังนี้ ทำให้เขาเป็นเป้าหมายในอุดมคติสำหรับรัฐบาลจีนในการส่งสารบางอย่าง ทางการเคยอดทนต่อมุกตลกที่ "ค่อนแคะ" "ตราบใดที่การวิจารณ์มุ่งเป้าไปที่เจ้าหน้าที่ท้องถิ่น และอ้างถึงความยุ่งยากในการจัดการเล็กน้อยในชีวิตประจำวัน" 

สำนักงานวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวเทศบาลนครปักกิ่ง ระบุว่า แต่เมื่อพูดถึงเรื่องที่มีความสำคัญระดับชาติ เช่น กองทัพ นักแสดงตลกจำเป็นต้อง "ปฏิบัติตามกฎหมาย รักษาคุณค่าทางจริยธรรม และให้อาหารจิตวิญญาณที่มีคุณค่าทางโภชนาการแก่สาธารณชน"

เงินค่าปรับจำนวนมหาศาลนี้ ถือเป็นราคาของความสำเร็จของการแสดงเดี่ยวไมโครโฟนในจีน เสียงของนักแสดงตลกไม่ได้ไปไกลนัก เมื่อมีนักแสดงตลกเพียงไม่กี่ร้อยคนในปี 2561 แต่ตอนนี้กลับเพิ่มขึ้นอย่างเป็นทางการมากกว่า 10,000 คน ทางการจีนได้ตัดสินใจกำหนดให้พวกเขาเป็นผู้แสดงโฆษณาชวนเชื่ออย่างเป็นทางการ เช่นเดียวกับสื่อของรัฐและอุตสาหกรรมภาพยนตร์

หลี่ ได้รับผลกระทบอย่างหนักจากความเป็นจริงครั้งนี้ แม้ว่าเขาจะออกมาขอโทษ แต่สมาคมศิลปะการแสดงแห่งประเทศจีน ซึ่งเป็นหน่วยงานที่จัดการการแสดงสดในประเทศจีน ได้เรียกร้องให้มีการคว่ำบาตรการแสดงทั้งหมดของเขา.