คณะนิติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เชิญอาจารย์นิติภูมิธณัฐ มิ่งรุจิราลัย บรรยายผ่านระบบ zoom เรื่องท้องถิ่นให้นักบริหารงานท้องถิ่นระดับกลางเมื่อ 2 กันยายน 2564 และผู้อำนวยการท้องถิ่นระดับสูงเมื่อ 3 กันยายน 2564 มีผู้ถามเรื่องท้องถิ่นจีนหลายท่าน แต่ติดเงื่อนไขเวลาบรรยายมีเพียง 3 ชั่วโมงต่อครั้ง อาจารย์จึงฝากให้ผมเขียนถึงเขตปกครองจีนรับใช้ในคอลัมน์เปิดฟ้าส่องโลก
จีนแบ่งหน่วยปกครองเป็นเสิ่ง (มณฑล) จื้อจื้อชีว์ (เขตปกครองตนเอง) และจื๋อเสียซื่อ (มหานคร) แต่ละมณฑลและเขตการปกครองตนเองยังแยกย่อยเป็นจื้อจื้อโจว (จังหวัดปกครองตนเอง) เสี้ยน (อำเภอ) จื้อจื้อเสี้ยน (อำเภอปกครองตนเอง) และซื่อ (เมือง)
อำเภอและอำเภอปกครองตนเองยังแบ่งออกเป็นเซียง (ตำบล) หมินจู๋เซียง (ตำบลปกครองตนเองหรือตำบลชนชาติ) และเจิ้น (เทศบาลตำบล) ส่วนในมหานครและเมืองใหญ่ที่เรียกว่าเจี้ยวต้าเตอซื่อ จะแบ่งออกเป็นชีว์ (เขต) และเสี้ยน (อำเภอ) สำหรับจังหวัดปกครองตนเองก็จะแบ่งเป็นอำเภอ อำเภอปกครองตนเองและเมือง
ความที่มีพื้นที่กว้างใหญ่ไพศาลถึง 9.59 ล้านตารางกิโลเมตร จีนยังแบ่งเขตการปกครองออกเป็นหน่วยการปกครองย่อยอีกหลายอย่าง เช่น เจียต้าวหรือเขตชุมชนในเมือง เขตเศรษฐกิจพิเศษ บางแห่งเดิมไม่เจริญและเป็นพื้นที่ว่างเปล่า รัฐบาลก็สร้างเขตใหม่ที่เรียกว่าไคฟ่างชีว์ หรือเขตเปิด ที่หมายถึงเขตที่เปิดให้มีการพัฒนา
น้องสาวผมจบปริญญาตรีจากมหาวิทยาลัยในกรุงปักกิ่ง ปัจจุบันประกอบอาชีพนักแปล เธอเจอปัญหาการแปลเขตการปกครองของจีนอยู่เป็นประจำ เพราะบางคำในภาษาจีนสามารถจะใช้คำในภาษาไทยได้หลายอย่าง คำว่าจังหวัดในภาษาไทยก็อาจจะเป็นจังหวัดของจีนแบบตี้จี๋ซื่อ (เมืองระดับจังหวัด) หรือตี้ (จังหวัด) หรือจี๋ซื่อ (เมือง) ก็ได้
...
คนที่จะบรรยายการปกครองท้องถิ่นจีนต้องไปเรียนเรื่องนี้จากจีนของจริง ใครเรียนมาจากเมืองฝรั่งมีโอกาสตกม้าตายสูง อย่างคำว่าจังหวัดนี่ ฝรั่งใช้ prefecture เพียงอย่างเดียว แต่คำจีนมีคำหลากหลาย ส่วนที่ราชการจีนใช้ว่า province ความหมายน่าจะเท่ากับเสิ่งหรือมณฑล
จีนมีการปกครองระบบรวมศูนย์อยู่ที่ส่วนกลาง จากส่วนกลางก็ไปที่มณฑล ต่ำกว่ามณฑลรัฐบาลกลางจะไม่เข้าไปยุ่ง มณฑลจะเป็นตัวเชื่อมระหว่างรัฐบาลกลางกับส่วนท้องถิ่นต่างๆ รองจากมณฑลก็เป็นจังหวัด จังหวัดของจีนขึ้นกับมณฑล
จีนมีชนกลุ่มน้อยอยู่เป็นจำนวนมาก รัฐบาลกลางให้เกียรติชนกลุ่มน้อยพอสมควร พยายามไม่กลืนชนกลุ่มน้อยด้วยการตั้งตำบลชนชาติที่เรียกว่าหมินจู๋เซียง จะเป็นหมินจู๋เซียงได้หรือไม่ก็ต้องดูว่าในตำบลนั้นมีชนกลุ่มน้อย (จะกี่กลุ่มก็ได้) อยู่รวมกันเกินร้อยละ 30 ของประชากรหรือไม่ ส่วนจะตั้งชื่อเป็นตำบลชนชาติอะไร ก็ถือเอาจำนวนชนกลุ่มน้อยที่มีมากที่สุดเป็นเกณฑ์
จีนเป็นประเทศที่มีความหลากหลายทางวัฒนธรรมสูง มีจังหวัดปกครองตนอง อำเภอปกครองตนเองและตำบลชนชาติเป็นร้อยนับพันแห่ง แต่ละแห่งรัฐบาลจีนให้ใช้ภาษาเดิมของตนติดต่อกับทางการได้ ในประเทศจีนจึงมีพวกที่ใช้ภาษาอุซเบก ทิเบต ตาตาร์ ทาจิก รัสเซีย คาซัค มองโกล ฯลฯ และยังมีพวกที่แต่งตัวตามวัฒนธรรมการแต่งกายดั้งเดิมของตนอยู่จำนวนไม่น้อย
หน่วยปกครองที่อยู่ในเขตปกครองซึ่งเป็นเขตเมืองจะมี 6 หน่วย คือ มหานคร เมืองอนุมณฑล เมืองระดับจังหวัด เมืองระดับอำเภอ เขต และเทศบาลตำบล คนต่างชาติที่ไปสร้างธุรกิจในสาธารณรัฐประชาชนจีนตกม้าตายเรื่องการขอใบอนุญาตกันเยอะ ความไม่เข้าใจในระบบการปกครองของจีนทำให้ยื่นผิดที่ผิดทางกันบ่อย
เดิมต่างชาติไม่ค่อยสนใจเขตปกครองจีน แต่หลังจากที่จีนผงาดเป็นมหาอำนาจชาติหนึ่ง คราวนี้มหาวิทยาลัยในหลายประเทศเปิดหลักสูตรจีนศึกษากันใหญ่ คอลัมน์เปิดฟ้าส่องโลกยินดีรับใช้ แต่ต้องใช้เวลา จะให้เข้าใจภายในวันสองวันคงเป็นไปไม่ได้ ท่านใดอยากถามปัญหา เชิญติดต่อได้ที่อีเมล nitiphumthanat@gmail.com หรือเชิญแอดไลน์ไอดี @ntp59 ครับ.
นิติการุณย์ มิ่งรุจิราลัย
songlok1997@gmail.com