แหล่งโบราณคดี “บ้านเชียง” จ.อุดรธานี มีประวัติศาสตร์อันยาวนาน และถูกยอมรับจากองค์การยูเนสโกสหประชาชาติ ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกแห่งท4 ของไทย เมื่อปี 2535
ทั้งนำไปสู่ความร่วมมือระหว่างไทย-สหรัฐอเมริกา ที่ดำเนินมากว่า 50 ปี นับจากที่นายสตีเฟน ยัง บุตรชายอดีตเอกอัครราชทูตสหรัฐฯประจำประเทศไทย พบกลุ่มหม้อไหโบราณโดยบังเอิญ ในพื้นที่ อ.หนองหาน นำไปสู่การร่วมขุดสำรวจวิจัยระหว่างกรมศิลปากร กับมหาวิทยาลัยเพนซิลเวเนียสหรัฐฯ ซึ่งให้ภาพของแหล่งอารยธรรมในช่วงประวัติศาสตร์ยุคหินใหม่
ด้วยเหตุนี้ ในโอกาสฉลองครบรอบ 185 ปี ก่อตั้งความสัมพันธ์ทางการทูตไทย-สหรัฐฯ ในปี 2561 กระทรวงการต่างประเทศ โดยกรมอเมริกาและแปซิฟิกใต้ กรมศิลปากร พิพิธภัณฑสถานบ้านเชียง คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร จึงมีการร่วมมือกับสถาบันโบราณคดีภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (ISEAA) จัดกิจกรรมเผยแพร่ความรู้ พร้อมชูประเด็นอันน่าสนใจว่า...บ้านเชียงในไทยถือเป็นตัวอย่างที่ดีต่อประชาคมโลก
ดร.จอยซ์ ไวท์ ผู้อำนวยการ ISEAA ซึ่งเคยเป็นหนึ่งในคณะขุดสำรวจแหล่งโบราณคดีบ้านเชียงร่วมไทย-สหรัฐฯ เมื่อปี 2517 เปิดเผยว่า การจากสำรวจหลายต่อหลายครั้ง ทำให้พบว่า แทบไม่มีหลักฐานของความขัดแย้งเกิดขึ้นในพื้นที่บ้านเชียง ซึ่งตามปกติแล้วแหล่งอารยธรรมนั้น จะต้องมีการค้นพบอาวุธ หรือสภาพโครงกระดูกที่มีร่องรอยบาดแผลจากการทำศึก แสดงให้เห็นว่าสังคมยุคดังกล่าวมีแต่ความสงบสุข
...
“ในการสำรวจของทีมโบราณคดียังพบว่า บ้านเชียงมีการปกครองแบบกระจายอำนาจ ไม่ใช่การรวมศูนย์การบริหารไว้ที่เมืองท่าการค้า ขายเมืองใดเมืองหนึ่งแต่เจ้าเดียว จากหลักฐานการตีเหล็กทำโลหะ และเครื่องปั้นที่แตกต่างกัน ซึ่งในขณะเดียวกัน ก็หมายความได้ว่า ในแต่ละชุมชนแต่ละพื้นที่มีของดี สินค้าประจำถิ่น”
ซึ่งตรงกับคอนเซปต์ สินค้าโอทอป OTOP หนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ ที่ไทยและแต่ละประเทศพยายามโปรโมตกันในสมัยนี้ และขณะเดียวกันหลัก การกระจายอำนาจจากศูนย์กลางก็เป็นสิ่งที่ขั้วการ เมืองพยายามเรียกร้องกันอยู่ในปัจจุบัน ถือเป็นเรื่องน่าพิสมัยมากว่ามันมีมาตั้งแต่ยุค 3,000 ปีก่อนแล้ว
หลักการโบราณคดีแบ่งสัดส่วนเป็นขุดค้นสำรวจ 10 เปอร์เซ็นต์ เมื่อพบแล้วอีก 90 เปอร์เซ็นต์ที่เหลือคือนำมาค้นหาความจริงว่าที่มาที่ไปเป็นเช่นไร ซึ่งสามารถนำไปต่อยอดเป็นประโยชน์อย่าง มหาศาล อย่างอารยธรรมบ้านเชียง ใน จ.อุดรธานี แห่งนี้ถือเป็น “โมเดล” ให้กับสถานการณ์โลกอันแสนจะยุ่งเหยิงได้อย่างดี.
ตุ๊ ปากเกร็ด