ก้อนสีเหลือง เหม็นเน่า ทำปากเหม็น เช็กลำคอ สัญญาณเตือน "นิ่วทอนซิล"

• นิ่วทอนซิล เกิดจากการที่มีเศษอาหาร เข้าไปสะสมในซอกหลืบของต่อมทอนซิล
• เช็กอาการของ "นิ่วทอนซิล" เบื้องต้น จะรู้สึกเหมือนมีอะไรติดในลำคอ
• วิธีการรักษา "นิ่วทอนซิล" มีทั้งแบบต้องผ่าตัด และไม่ต้องผ่าตัด

เชื่อว่าหลายคน เคยรู้สึกเหมือนมีก้อนเม็ดเล็กๆ ในช่องปาก พอบ้วนออกมาเป็นก้อนสีเหลืองๆ ขนาดเล็ก มีกลิ่นเหม็น อาการเหล่านี้คือสัญญาณเตือนของ "นิ่วทอนซิล" หรือ "หินปูนต่อมทอนซิล" ซึ่งมาจากการสะสมของแบคทีเรีย ที่แม้ไม่มีอันตรายร้ายแรง แต่หากไม่รีบรักษา การติดเชื้อที่เรื้อรังจะส่งผลให้กลิ่นปากทวีความรุนแรง จนคุณอาจไม่กล้าอ้าปากพูดกับใครเลย

นพ.ชาญสิริ เสกสรรค์วิริยะ โสต ศอ นาสิกแพทย์ เผยข้อมูลเรื่องนี้ต่อ "กนก" ว่า "ต่อมทอนซิล" คือต่อมน้ำเหลืองต่อมหนึ่งในร่างกาย ที่อยู่บริเวณด้านข้างของคอหอย โดยสามารถมองเห็นได้ชัดเมื่ออ้าปาก (บางคนถ้าลิ้นมีขนาดใหญ่ อาจต้องอาศัยไม้กดลิ้นจึงจะมองเห็น) ซึ่งต่อมนี้เป็นต่อมน้ำเหลืองที่ช่วยสร้างภูมิคุ้มกันเล็กน้อย แต่ไม่ได้มีความสำคัญมากนัก เนื่องจากร่างกายคนเรามีต่อมน้ำเหลืองอีกมากมายนับ 500-600 ต่อม

นอกจากนี้ ขนาดต่อมทอนซิลของแต่ละคน ไม่เท่ากัน บางคนมีขนาดเล็กๆ หลบอยู่ข้างคอหอยจนแทบมองไม่เห็น แต่บางคนที่เป็นหวัด หรือคออักเสบบ่อยๆ จะมีขนาดใหญ่ จนมองเห็นได้ชัดเจนเมื่ออ้าปาก รวมทั้งลักษณะของต่อมนี้ ก็จะไม่เหมือนกัน บางคนเป็นก้อนกลมเนียนๆ แต่บางคนมีซอกหลืบบนผิวของต่อม (Tonsillar crypts) จนเป็นที่สะสมของเศษอาหารและตะกอนน้ำลาย

นิ่วทอนซิล เกิดจากอะไร

นิ่วทอนซิล เกิดจากการที่มีเศษอาหาร หรือตะกอนน้ำลาย เข้าไปสะสมในซอกหลืบของต่อมทอนซิล ต่อมาเกิดการย่อยสลายโดยแบคทีเรียในช่องปาก สร้างเอนไซม์มาย่อยและสังเคราะห์เป็นแก๊สไข่เน่า เกิดเป็นก้อนสีเหลืองๆ และมีกลิ่นเหม็น

อาการของ "นิ่วทอนซิล"

• รู้สึกเหมือนมีอะไรติดๆ ในคอ คล้ายก้างติดคอ

• มีกลิ่นปาก ถึงแม้ดูแลสุขภาพในช่องปากอย่างดีแล้ว

• เจ็บคอเรื้อรัง

• มีก้อนเม็ดสีเหลืองหลุดออกมาในปาก

• สังเกตเห็นก้อนขาวๆ ที่ต่อมทอนซิลเมื่ออ้าปาก

วิธีการรักษา "นิ่วทอนซิล"

1. รักษาโดยไม่ต้องผ่าตัด

• การกลั้วคอ ด้วยน้ำเกลือ หรือน้ำผสมผงเบคกิ้งโซดา

การกลั้วคอแรงๆ อาจช่วยทำให้นิ่วทอนซิลหลุดออกมาได้เอง โดยควรรักษาความสะอาดภายในช่องปากโดยการแปรงฟัน และกลั้วคอทุกครั้งหลังรับประทานอาหาร

• การนำนิ่วทอนซิลออกด้วยตนเอง

ใช้ไม้พันสำลี ค่อยๆ กดไล่บริเวณด้านข้างต่อม (ด้วยความระมัดระวัง) ช่วยให้ก้อนนิ่วหลุดออกมาได้ แต่หลีกเลี่ยงการใช้วัสดุแหลมคมเด็ดขาด เพราะจะทำให้เกิดการบาดเจ็บ หรือเลือดออกได้

2. รักษาโดยการผ่าตัด

• การผ่าตัดต่อมทอนซิล

ในกรณีที่มีปัญหานิ่วทอนซิล ทำให้เกิดกลิ่นปากอย่างมาก หรือทำให้มีอาการเจ็บคอเรื้อรัง ก็เป็นข้อบ่งชี้หนึ่งในการผ่าตัดต่อมทอลซิลออก (Tonsillectomy) ซึ่งเป็นวิธีที่ทำให้อาการนี้หายขาด ไม่กลับมาเป็นซ้ำแน่นอน ซึ่งมีการศึกษายืนยันแล้ว ว่าการผ่าตัดต่อมทอนซิลไม่มีผลต่อภูมิคุ้มกันของร่างกาย ไม่ได้ทำให้ร่างกายอ่อนแอลงแต่อย่างใด

• การผ่าตัดอื่นๆ

ในปัจจุบันมีการผ่าตัดอื่นๆ เพื่อลดร่องหลืบในต่อมทอนซิล เช่น การใช้เลเซอร์หรืออุปกรณ์อื่นๆ แต่ยังมีใช้น้อย และมีโอกาสกลับมาเป็นนิ่วทอนซิลซ้ำได้

อย่างไรก็ตาม นิ่วทอนซิล ไม่ได้ก่อให้เกิดโรคที่ร้ายแรง เพียงแต่ทำให้ส่งผลต่อการใช้ชีวิตได้ เช่น มีกลิ่นปาก เสียบุคลิกภาพ เจ็บคอเรื้อรัง หรือคออักเสบเรื้อรัง หากท่านใดที่มีอาการสงสัยว่า ตนเองมีอาการดังกล่าวขั้นรุนแรง ควรปรึกษาแพทย์เพื่อการประเมินเบื้องต้น เพื่อที่จะได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที.

ผู้เขียน : กนก โฆษกสุขภาพ

ขอบคุณ : นพ.ชาญสิริ เสกสรรค์วิริยะ โสต ศอ นาสิกแพทย์ 

กราฟิก : Jutaphun Sooksamphun, Supassara Traiyansuwan