ขบวนการแก้จน ตอนที่ 2 : หลักพิชัยยุทธ์

ดร.นครินทร์ อมเรศ ฝ่ายนโยบายโครงสร้างเศรษฐกิจ ธปท.

โดยทั่วไปแล้ว แนวทางการแก้จนชัดเจนอยู่ในที คือ การเติมรายได้ให้มากกว่ารายจ่ายและยอดชำระคืนหนี้อย่างสม่ำเสมอ แต่เรื่องง่ายๆ ในทางทฤษฎีกลับทำไม่ได้ง่ายนักในทางปฏิบัติ จึงขอเล่าประสบการณ์ที่ได้ติดตามคณะทำงานจากมูลนิธิปิดทองหลังพระ และมูลนิธิแม่ฟ้าหลวง ลงพื้นที่เพื่อศึกษาโครงการสกลนครโมเดล ซึ่งได้รับการต้อนรับอย่างอบอุ่นจากพ่อๆ แม่ๆ ในพื้นที่ ภาควิชาการ ภาคการเมือง และส่วนราชการ เพื่อประมวลแนวทางการบริหารจัดการยกระดับรายได้ครัวเรือนละ 10,000 บาทต่อเดือนให้แก่ 500 ครอบครัวที่เข้าร่วมโครงการ ซึ่ง 90% ของผู้เข้าร่วมทำได้ตามเป้าหมาย เคล็ดลับความสำเร็จจากสกลนครโมเดลจัดเป็นหลักพิชัยยุทธ์ 3 ประการ ดังนี้

ประการแรก : ไม่เกี่ยงกัน การดำเนินการต้องอาศัยการร่วมแรงร่วมใจจากทุกคน โดยแบ่งบทบาทเป็นผู้นำ ขุนพลสำคัญ คือ เหล่าคณาจารย์จากมหาวิทยาลัยในจังหวัดสกลนคร ที่แม้มาจากต่างสถาบัน แต่มีเป้าหมายเดียวกันในการเพิ่มรายได้ให้กับครัวเรือน อาจารย์แต่ละท่านได้ถ่ายทอดความรู้ในทางเทคโนโลยีที่ปรับแต่งให้เหมาะกับความต้องการของชุมชนอย่างแท้จริง ขณะที่ผู้นำชุมชน รวมถึงพระสงฆ์มีส่วนสำคัญยิ่งในการสร้างความไว้เนื้อเชื่อใจกันซึ่งช่วยรักษาการมีส่วนร่วมไว้ได้อย่างเหนียวแน่น นอกจากนี้ ภาคการเมืองและส่วนราชการก็สนับสนุนการทำงานเต็มที่

ประการที่สอง : ทำลืมตาย เหล่าผู้ร่วมโครงการได้ใช้คำนี้กับการทำงาน เพราะตระหนักดีว่าแม้โจทย์จะเรียบง่าย แต่ต้องอาศัยการลงแรงอย่างหนักหนาสาหัส ทำงานชนิดที่เรียกว่าไม่ค่ำไม่เลิก แม้ในวันที่คณะฯ ได้ลงดูงาน ท่านผู้ว่าราชการจังหวัดและนายอำเภอก็ลงติดตามการทำงานตั้งแต่เช้าจดหัวค่ำ ทำให้ได้เห็นความภาคภูมิใจของเกษตรกรและอาจารย์ที่ร่วมกันสร้างรายได้ รับผิดชอบทั้งส่วนได้ส่วนเสียในโครงการ ดังนั้น การทำงานจึงต้องดูทั้งในเชิงธุรกิจและการบริหารความเสี่ยง ทั้งด้านการผลิต ต้นทุนและการตลาด ตามคำขวัญโครงการ ไม่รอ ไม่ขอ พาทำ

ประการที่สาม : ขายความจริง คือ ต้องมีความโปร่งใสและความเป็นมืออาชีพในการสื่อสารอยู่บนความจริง และทบทวนถึงข้อผิดพลาด ไม่เอาความสัมพันธ์ส่วนตัวมาบดบังผลการดำเนินงานที่เกิดขึ้นจริง จะอะลุ่มอล่วยเพื่อรักษาหน้ากันไม่ได้ เห็นการเปิดกว้างทางความคิดที่อาจารย์ในพื้นที่กล้าให้ความเห็นตรงๆ กับหัวหน้าโครงการผู้พิจารณาเงินทุน ขณะเดียวกันก็ยอมรับที่จะปรับปรุงการทำงานให้เหมาะสมกับสภาพการณ์และเปิดรับองค์ความรู้ที่เกิดขึ้นกับครัวเรือนอื่นมาประยุกต์ใช้ให้เกิดผล ยืดหยุ่นบนพื้นฐานของความเป็นจริง เป็นปัจจัยสำคัญของความสำเร็จ

โดยสรุปแล้ว เป้าหมายที่เรียบง่าย ชัดเจน มีพลังและเป็นประโยชน์ต่อครัวเรือน ควบคู่ไปกับกระบวนการทำงานที่ปฏิบัติตามได้จริงตามทักษะความชำนาญของแต่ละภาคส่วน โดยมีกลไกการมีส่วนได้ส่วนเสียที่โปร่งใส ตรวจสอบได้ และนำมาทบทวนการทำงานได้อย่างต่อเนื่อง เป็นหลักพิชัยยุทธ์สำคัญ ที่ผู้ร่วมขบวนการแก้จนทั่วประเทศ ทั้งขุนพลในพื้นที่ เสนาฝ่ายวางแผนจากส่วนกลาง และขุนคลังที่ดูแลการจัดสรรงบประมาณ จะพิจารณานำมาปรับใช้กับการทำงานของตน โดยเอาผลประโยชน์ของประชาชนในพื้นที่เป็นที่ตั้ง และขอทิ้งท้ายไว้เป็นข้อสังเกตว่า ในยุคที่ข้อมูลข่าวสารไร้พรมแดน พ่อๆ แม่ๆ ในพื้นที่ย่อมรับทราบความเป็นไปของพื้นที่อื่น การทำความดีของผู้ร่วมขบวนการแก้จน ย่อมจะได้รับเสียงตอบรับที่ดีและตรงกับความคาดหวัง ซึ่งจะช่วยขยายผลหลักพิชัยยุทธ์ที่ถูกพิสูจน์แล้วให้กระจายไปได้ทั่วประเทศ.