แผนที่โลก คือ เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ที่บอกระยะทางและทิศทางของสิ่งต่างๆ บนผิวโลก ทั้งสิ่งที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ และสิ่งก่อสร้างที่มนุษย์สร้างขึ้น โดยนำมาย่อให้อยู่บนพื้นราบ แล้วใช้สัญลักษณ์ต่างๆ แทนสิ่งที่อยู่บนผิวโลก พร้อมกำหนดมาตราส่วนทำให้เราศึกษาพื้นที่ของประเทศต่างๆ ได้ มาดูกันว่าปัจจุบันแผนที่โลกแบ่งออกเป็นกี่ทวีป และมีวิธีการดูคร่าวๆ อย่างไร
ประวัติการทำแผนที่โลก จากอดีตถึงปัจจุบัน
แผนที่โลก ภาษาอังกฤษ คือ “World Map” ส่วนแผนที่โลกที่เป็นรูปเล่ม สำหรับศึกษารายละเอียดภูมิศาสตร์เรียกว่า “World Atlas” การทำแผนที่โลกมีประวัติมาจากคนโบราณที่พยายามหาวิธีเขียนและวาดสิ่งที่ตัวเองพบเจอบนแผ่นกระดาษ โดยเริ่มจากการซักถามจากนักเดินทาง นักล่าสัตว์ ที่มีความรู้เกี่ยวกับทิศทางและระยะทาง เพื่อทำเป็นบันทึกถึงที่อยู่อาศัยและเส้นทางที่ใช้ดำรงชีวิต
การสร้างแผนที่โลกเริ่มต้นจากอารยโบราณที่ต้องการวัดขนาดของโลก จีนบันทึกแผนที่ไว้เพื่อประโยชน์ในการปกครอง การทำแผนที่ของจีน บอกทิศ ระยะทาง ภูมิประเทศ และการหักเลี้ยวของแม่น้ำลำคลอง จำลองให้เหมือนจริง สร้างไว้บนแผ่นไม้หรือแผ่นหิน
ชาวกรีกเป็นอารยธรรมที่วางรากฐานการทำแผนที่ มีการกำหนดละติจูดและลองจิจูด พยายามค้นคว้าลักษณะของโลกว่าเป็นทรงกลม แบ่งเขตโลกออกเป็นเขตร้อน อบอุ่น และหนาวเย็น ตามการรับแสงอาทิตย์ นักดาราศาสตร์ชาวกรีก พยายามวัดขนาดของโลกให้ใกล้เคียงกับความจริง มีการคำนวณขนาดของแผ่นดิน และสร้างลูกโลกขึ้นเพื่อจำลองสัดส่วนแผ่นดินและแผ่นมหาสมุทร
แผนที่โลกในรูปทรงลูกโลกเกิดขึ้นครั้งแรก 150 ปีก่อนคริสตกาล มีทั้งหมด 3 ทวีป เพื่อให้เกิดสมดุลของแผ่นดินและผืนน้ำ เรียกว่า ลูกโลกของเครติส (The Globe of Crates 150 B.C.)
...
นักดาราศาสตร์และนักคณิตศาสตร์ยุคต่อมา คำนวณขนาดและระยะทางของแผ่นดินในทวีปต่างๆ กำหนดอัตราส่วนย่อ สร้างแผนที่โลกขึ้นมาตามการใช้งานด้านทหาร การเดินเรือ และศาสนา โดยยุคที่เกิดการปฏิรูปการทำแผนที่คือยุคที่มีการเดินเรือค้นพบทวีปอเมริกา ตามชื่อของนักเดินเรือชื่อ อเมริโก เวสปุชชิ (Amerigo Vespucci) และบุคคลแรกที่ได้รับยกย่องว่าสร้างแผนที่โลกได้สมมาตราส่วน คือ ดิเอโก ริเบอโร (Diego Ribero) ชาวโปรตุเกส เป็นนักทำแผนที่ให้กับกษัตริย์สเปน ได้สร้างแผนที่ขึ้นในปี ค.ศ. 1529
ลูกโลก คือแผนที่โลก 3 มิติ สร้างขึ้นครั้งแรกในปี ค.ศ. 1492
ลูกโลกถือเป็นแผนที่โลก 3 มิติ ทำให้ผู้ศึกษาแผนที่ได้มองภาพเห็นแผ่นดิน มหาสมุทร แสดงภูมิประเทศต่างๆ ได้อย่างใกล้เคียงโดยเทียบกับอัตราส่วนที่กำหนดไว้ ลูกโลกลูกแรกสร้างขึ้นในปีที่ค้นพบทวีปอเมริกา (ค.ศ. 1492) โดย Martin Behaim แห่ง Nuremberg ผู้เคยรับราชการในราชสำนักโปรตุเกส ลูกโลกลูกนี้มีขนาด 40 นิ้ว ปัจจุบันเก็บรักษาอยู่ในพิพิธภัณฑ์เมือง Nuremberg ประเทศเยอรมนี
วิทยาการสมัยใหม่ที่เจริญอย่างรวดเร็วทำให้การค้นคว้าและผลิตแผนที่โลกนั้นมีอัตราส่วนที่ถูกต้องมากขึ้น ประโยชน์ของการใช้งานแผนที่โลกครอบคลุมถึง แผนที่ธรณีวิทยา, แผนที่ภูมิประเทศ, แผนที่อุตุนิยมวิทยา และแผนที่ประชากร นำไปใช้กับการพัฒนาประเทศชาติต่างๆ
แผนที่โลกทำให้เรารู้ว่า “โลกมีกี่ทวีป”
โลกของเรามีทั้งหมด 7 ทวีป 195 ประเทศ โดยมี 193 ประเทศที่ได้รับการรับรองจากสหประชาชาติ และมี 2 รัฐสังเกตการณ์ที่ยังไม่ได้เป็นสมาชิก ได้แก่ นครรัฐวาติกัน (Holy See) และ รัฐปาเลสไตน์ (State of Palestine)
แผนที่โลกในปัจจุบันมีกี่แบบที่ควรทราบ
...
แผนที่โลกแบ่งตามรายละเอียดที่ปรากฏบนแผนที่ได้ 3 ประเภท ดังนี้
- แผนที่ลายเส้น (Line Maps) ใช้ลายเส้นวาดแทนรายละเอียดของพื้นที่
- แผนที่รูปถ่าย (Photomap) ใช้รูปถ่ายบางส่วนหรือทั้งหมดบนแผนที่
- แผนที่ผสม (Annotated Maps) ใช้ลายเส้นและรูปถ่ายผสมระหว่างรายละเอียดที่ได้จากการถ่ายภาพและวาดขึ้นบนแผนที่
แผนที่โลกแบ่งตามมาตราส่วนที่ปรากฏบนแผนที่ได้ 3 ประเภท ดังนี้
- แผนที่มาตราส่วนเล็ก 1:1,000,000
- แผนที่มาตราส่วนปานกลาง (Photomap) 1:250,000 ถึง 1:1,000,000
- แผนที่มาตราส่วนใหญ่ 1:250,000
แผนที่โลกแบ่งตามการใช้งานแผนที่ได้ 3 ประเภท ดังนี้
- แผนที่ทั่วไป แสดงลักษณะทั่วไป แบ่งออกเป็นสี เห็นความแตกต่างของลักษณะภูมิประเทศ
- แผนที่อ้างอิง ใช้เป็นหลักอ้างอิงให้กับแผนที่อื่นๆ กำหนดที่ราบ ภูเขา ถนน แม่น้ำ และอื่นๆ
- แผนที่เฉพาะเรื่อง แสดงลักษณะตามวัตถุประสงค์การใช้งาน เช่น แผนที่ป่าไม้ แผนที่คมนาคม แบ่งออกเป็นประเภทอื่นๆ ได้ดังนี้
- 3.1) แผนที่รัฐกิจ (Political Map) แสดงเขตการปกครอง พรมแดน ชื่อเมืองหลวง
- 3.2) แผนที่ภูมิอากาศ (Climatic Map) แสดงข้อมูลด้านภูมิอากาศ เช่น เขตภูมิอากาศโลก อุณหภูมิเฉลี่ย เพื่อใช้ประโยชน์ด้านอุตุนิยมวิทยา
- 3.3) แผนที่ธรณีวิทยา (Geologic Map) แสดงการกระจายตัวของแผ่นเปลือกโลก หรือลักษณะที่ปรากฏบนผิวโลก เช่น แผนที่รอยเลื่อนเขตภูเขาไฟ
- 3.4) แผนที่การถือครองที่ดิน (Cadastral Map) แผนที่แสดงอาณาเขตถือครองที่ดิน
- 3.5) แผนที่แสดงพืชพรรณธรรมชาติ (Natural Vegetation Map) แผนที่แสดงการกระจายตัวพืชพรรณนั้นๆ ในภูมิภาค หรือประเทศ
- 3.6) แผนที่ท่องเที่ยว (Tourist Map) แผนที่แสดงตำแหน่งสถานที่ท่องเที่ยวนั้นๆ
- 3.7) แผนที่เขตเวลา (Time Zone Map) แสดงเขตเวลาอ้างอิงเดียวกัน
- 3.8) แผนที่แสดงภูมิอากาศ (Weather Map) หรือเรียกว่าแผนที่ลมฟ้าอากาศ แสดงการเคลื่อนที่ของมวลอากาศ พายุ เมฆ
- 3.9) แผนที่แสดงสถิติ (Choropleth maps) แสดงสถิติประชากรศาสตร์ หรืออื่นๆ โดยกำหนดเป็นความเข้มของสี
- 3.10) แผนที่ดาวเทียม (Satellite map) เป็นการแสดงแผนที่สมจริง ใช้เทคโนโลยีภาพถ่ายจากดาวเทียมแสดงภาพแบบ Real-Time
- 3.11) ลูกโลก (Globe) แสดงข้อมูลที่ต้องการเป็นรูปทรงกลม 3 มิติ
...
แผนที่โลกแบบซูมได้ 7 ทวีป ผ่าน Google Maps
Google Maps เป็นแพลตฟอร์มที่ให้บริการแผนที่โลกแบบซูมได้ ทำให้เห็นพื้นที่โลกได้ถูกต้องมากขึ้น ใช้เทคโนโลยีดาวเทียมช่วยให้ผู้ศึกษามองเห็นแผนที่โลกได้แบบ 3 มิติ โดยกดเข้าไปดูที่ตั้งทวีปต่างๆ ได้ดังนี้
แผนที่โลกทวีปเอเชีย
ทวีปเอเชียมีจำนวนประชากรมากที่สุดในโลก มีพื้นที่ติดต่อกับยุโรป แอฟริกา โอเชียเนีย และอเมริกา ทวีปเอเชียกับทวีปยุโรปอยู่บนแผ่นดินเดียวกัน เรียกรวมกันว่า ยูเรเชีย ทางตอนเหนือของทวีปเอเชียติดกับมหาสมุทรอาร์กติก ทางตอนใต้ติดกับมหาสมุทรอินเดีย และทางตะวันออกติดกับมหาสมุทราแปซิฟิก
แผนที่โลกทวีปยุโรป
ทวีปยุโรปเป็นแผ่นดินที่มีสภาพภูมิอากาศเปลี่ยนแปลงตามกระแสน้ำอุ่นในมหาสมุทรแอตแลนติก แผ่นดินเชื่อมต่อกับทวีปเอเชียและไม่มีลักษณะทางภูมิศาสตร์ที่แบ่งแยกเขตแดนอย่างชัดเจน ทำให้ผู้คนอพยพถิ่นฐานกันไปตามยุคสมัยต่างๆ ชาวยุโรปจึงมีหลายคนชาติอาศัยอยู่ ทวีปยุโรปก็เป็นที่ตั้งของจักรวรรดิโรมัน เป็นต้นกำเนิดของวัฒนธรรม ศิลปวัฒนธรรม เทคโนโลยีหลายด้าน
...
แผนที่โลกทวีปแอฟริกา
ทวีปแอฟริกาใหญ่เป็นอันดับ 2 รองจากทวีปเอเชีย ทวีปแอฟริกาติดกับทะเลเมดิเตอร์เรเนียน มหาสมุทรอินเดีย และมหาสมุทรแอตแลนติก มีประวัติศาสตร์อารยธรรมของมนุษย์ที่มาตั้งถิ่นฐานอย่างยาวนาน ได้แก่ อารยธรรมอียิปต์ ภูมิประเทศของแอฟริกาประกอบด้วยเทือกเขา ทะเลทราย และมีแม่น้ำที่ยาวที่สุดในโลกคือแม่น้ำไนล์
แผนที่โลกอเมริกาเหนือ
ทวีปอเมริกาเหนือเป็นแผ่นดินที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 3 รองจากเอเชีย และแอฟริกา มีประชากรเป็นอันดับ 4 ของโลก ทวีปอเมริกาเหนือแบ่งออกเป็นอเมริกาเหนือ อเมริกากลาง แคริบเบียน มีแม่น้ำรีโอแกรนด์เป็นเขตแดนที่สำคัญ มีหลักฐานการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์กว่าหมื่นปี
แผนที่โลกอเมริกาใต้
ทวีปอเมริกาใต้เป็นทวีปที่มีแผ่นดินที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 4 รองมาจากทวีปเอเชีย ทวีปแอฟริกา และทวีปอเมริกาเหนือ ทวีปอเมริกาใต้อยู่ในซีกโลกใต้ ภูมิประเทศเป็นเทือกเขา ลุ่มน้ำ ลุ่มแม่น้ำ เขตที่สูง และมีภูมิอากาศแบบมรสุมเขตร้อนจนถึงแบบอบอุ่น
แผนที่โลกทวีปออสเตรเลีย
ทวีปออสเตรเลีย ตั้งอยู่ในซีกโลกใต้จึงมีภูมิอากาศที่หลากหลาย เป็นส่วนหนึ่งของโอเชียเนีย มีภูมิประเทศเป็นเทือกเขา ที่ราบลุ่ม เขตที่ราบสูง และมีทะเลทราย
แผนที่โลกทวีปแอนตาร์กติกา
ทวีปแอนตาร์กติกา ถูกค้นพบในปี พ.ศ. 2364 โดยนักสำรวจชาวอเมริกัน มีอากาศที่เย็น จึงไม่มีมนุษย์อาศัยอยู่ได้ ทวีปแอนตาร์กติกาเป็นดินแดนปกครองร่วมภายใต้กฎหมายระหว่างประเทศ ในสนธิสัญญาแอนตาร์กติก สงวนไว้เป็นอุทยานเพื่องานทางวิทยาศาสตร์และสันติภาพ
ปัจจุบันมีการใช้ดาวเทียมสำรวจทำแผนที่โลกทางอากาศ ทำให้งานแผนที่ก้าวหน้ามากขึ้น ช่วยให้ผู้ศึกษาคำนวณรายละเอียดบนผิวโลกที่ถูกต้อง ดังนั้นการเลือกประเภทของแผนที่ก็เป็นส่วนสำคัญให้คุณจัดการข้อมูลได้ตรงวัตถุประสงค์มากขึ้น
ที่มา :
1. ประวัติความเป็นมาของแผนที่., http://old-book.ru.ac.th/e-book/g/GE230(47)/GE230-2.pdf
2. How many Countries are there in the World?., https://www.worldometers.info/geography/how-many-countries-are-there-in-the-world/
3. ชนิดของเส้นโครงแผนที่., https://www.gistda.or.th/news_view.php?n_id=2436&lang=TH
4. World Map., https://www.worldatlas.com/aatlas/world.htm
อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง