แคคตัสคืออะไร เลี้ยงยากไหมทำไมถึงฮิต

ช่วงโควิดนี้คุณอาจจะเห็นเพื่อนๆ โพสต์ “แคคตัส” หรือ “กระบองเพชรจิ๋ว” เป็นพิเศษ เพราะเดือนมีนาคม-พฤษภาคม หลายสายพันธุ์แย่งกันออกดอกในฤดูร้อน เป็นโอกาสที่คนรักแคคตัสรอคอยกันมานานนับปี เพราะตั้งแต่เลี้ยงมาไม่รู้เลยว่าต้นสีเขียวนี้จะออกดอกมาเป็นสีอะไร

การเลี้ยง “แคคตัส” เป็นไม้ประดับในประเทศไทย เริ่มต้นราวปี พ.ศ. 2480 จำกัดเฉพาะในกลุ่มนักสะสม และใช้วิธีหาเมล็ดพันธุ์จากต่างประเทศมาปลูก มีความนิยมมากขึ้นเมื่อผสมกับต้นพันธุ์ให้ติดดอก ติดเมล็ด จนกลายเป็นอาชีพของใครหลายๆ คน

ความสนุกของการเลี้ยงกระบองเพชรจิ๋วนี้ อยู่ที่การพัฒนาสายพันธุ์ ปัจจุบันมี 30-50 สายพันธุ์หลัก ราคาเริ่มต้น ต้นละ 5 บาท ไปจนถึงหลักที่อสังหาริมทรัพย์ได้ จากจุดเริ่มต้นของผู้เลี้ยงเฉพาะกลุ่มที่นำมาวางขายตลาดนัดสนามหลวงสอง และสวนจตุจักร ปัจจุบันต้องมีการจัดประกวดเพื่อสร้างมาตรฐานการปลูกเลี้ยง และจัดแสดงจำหน่ายต้นกระบองเพชรและไม้อวบน้ำโดยชมรมกระบองเพชรและไม้อวบน้ำแห่งประเทศไทยปีละ 2 ครั้ง และงาน Colorful cactus and succulents ที่นักสะสมเอาต้นไม้ของตัวเองมาอวดโฉมกัน ส่วนปีนี้ งานในวันที่ 8 - 9 สิงหาคม 2563 ใช้ชื่อว่า Cactus & Succulent Fair New Normal 15.5 รวมตัวพันธุ์ไม้แคคตัสสายพันธุ์หายากจากนักสะสม ที่ทุ่มเทดูแลมาตลอดทั้งปีมาแสดงให้ชมและจำหน่ายกัน ที่เซ็นทรัลลาดพร้าว Sky Hall ชั้น 3

เช่นเดียวกับผู้ที่จะมาให้ความรู้เรื่องแคคตัสแก่ไทยรัฐออนไลน์ในวันนี้ เริ่มซื้อหาจากตลาดนัดต้นไม้สวนจตุจักร จนปัจจุบันก็ได้มาดูแลกลุ่มคนรักแคคตัส ทำไมคนรักแคคตัสถึงยอมลงทุนขนาดนี้ มาฟังคำตอบจากประธานชมรมฯ ไปพร้อมๆ กัน

มือใหม่อยากเลี้ยงแคคตัส ต้องเริ่มต้นอย่างไร

วันนี้เราอยู่ที่บ้านของพี่นุย สุภศักดิ์ ดิษยบุตร ประธานชมรมฯ ต้องบอกก่อนว่านี้คือบ้าน ไม่ใช่คาเฟ่หรือสถานที่ถ่ายพรีเวดดิ้ง แม้ว่าจะนับได้ 5 โรงเรือน แต่ไม่ใช่สวนหรือโรงเรือนปลูกขายแบบอุตสาหกรรม ดูแล้วต้องใจรักจริง สงวนไว้ไม่เปิดให้บุคคลทั่วไปเข้าชม สวรรค์ของคนรักแคคตัสนี้ตั้งอยู่ย่านตลาดต้นไม้ถนนกาญจนาภิเษก (ฝั่งเดียวกับตลาดต้นไม้วัดพระเงิน)

เมื่อก้าวเข้ามาในเขตโรงเรือนแล้วได้บรรยากาศเหมือนอยู่ต่างประเทศอย่างบอกไม่ถูก  

เชื่อไหมว่าแคคตัสต้นแรกๆ ที่พี่นุยซื้อจากจตุจักรในราคาเจ็ดต้นร้อย ก็ยังอยู่ต้อนรับแขก เป็นพันธุ์ถังทองหาได้ทั่วไปที่โตขนาดใหญ่กว่าลูกฟุตบอลไปแล้ว (และยังโตได้อีก) พี่นุยเล่าว่าเริ่มเล่นแคคตัสตั้งแต่ 22 ปีก่อน ตอนยังเป็นนักศึกษาปี 1  

ไทยรัฐออนไลน์ : "ช่วงนี้คนรักต้นไม้หันมาเลี้ยงแคคตัสกันเยอะเพราะโควิดจริงหรือเปล่า"

คุณสุภศักดิ์ : “จริงส่วนหนึ่งครับ โควิดทำให้คนอยู่บ้านกันมากขึ้น แคคตัสเป็นต้นไม้ที่มีกระแสเพราะวิกฤติ ทั้งช่วงต้มยำกุ้ง หรือน้ำท่วมปี 2554 ก็เป็นต้นไม้ที่มีคนนิยมซื้อไปปลูกมากขึ้น อย่างช่วงโควิดนี้แต่ละสวนปลูกกันไม่ทัน ถ้าไม่เชื่อลองไปเดินตลาดต้นไม้จตุจักรวันอังคาร จะเห็นว่ามีขายแต่แคคตัส”

ถ้าเราเริ่มต้นอยากเลี้ยงด้วยเงิน แคคตัส หรือสินค้าใดก็ตามไม่ตอบโจทย์ให้รวยเร็ว แคคตัส มีเสน่ห์ให้ผู้สนใจเลี้ยงเข้ามาหลงรักได้อย่างไม่รู้ตัว พูดได้ว่าวงการนี้เข้าแล้วออกยาก เมื่อถามถึงจำนวนฟาร์ม และมูลค่าทางการตลาดที่พอจะประมาณเปิดเผยเป็นตัวเลขกลม ๆ ได้ พี่นุยเล่าว่า “ปัจจุบันมีกลุ่มผู้เลี้ยงที่สนใจแคคตัสอย่างจริงจัง โดยนับจำนวนทุกยอดติดตามจากเพจต่างๆ มีอยู่เกือบ 50,000 คน และเป็นกลุ่มร้านค้าประมาณ 200 - 300 คน วัดจากการมาออกงานแต่ละครั้ง รวมการซื้อขายต้นไม้มูลค่า 20 - 30 ล้านบาท”

แนะนำมือใหม่หัดเลี้ยงแคคตัสปี 2020 พันธุ์ไหนดี

คนเริ่มเล่นต้นไม้ ต้องแยกให้ออกระหว่างต้นกระบองเพชร (Cactus) และไม้อวบน้ำ (Succulent) เพราะบางต้นมันหน้าตาเหมือนกัน แล้วเราจะเอาดอกมาผสมมันจะไม่ติด ความต่างของต้นไม้ทั้ง 2 สายพันธุ์นี้คือ ‘ตุ่มหนาม’ ในไม้อวบน้ำจะไม่มี

“ก่อนอื่นน้องใหม่ที่สนใจ จะต้องอดทน และศึกษาให้มากๆ ทุกวันนี้เรื่องขายนั้นง่ายมาก มีช่องทางให้เราโปรโมตตัวเองได้เยอะ แค่ถ่ายภาพลงแล้วโพสต์ก็ขายได้แล้ว

แต่สิ่งที่ต้องมีคือความรู้ ถ้าเราไม่ได้ศึกษา เราก็ตอบลูกค้าไม่ได้ว่าต้นนี้คืออะไร มีวิธีการดูแลอะไร ต่อให้รับมาขายก็ต้องรู้ว่าเป็นไม้ที่ปลูกโดยเมล็ดหรือผ่านการต่อมา

ยิ่งเป็นพันธุ์ที่หายากและมีราคา คนซื้อก็เป็นคนที่มีความรู้” พี่นุยเสริมว่า "ถ้าจะเลี้ยงแต่ละสายพันธุ์ ต้องเข้าใจว่าต้องดูแลแบบไหน" เพราะฉะนัน การเลี้ยงแคคตัสไม่ใช่เรื่องง่ายและไม่ใช่เรื่องยากสำหรับผู้มีใจรัก

แคคตัสพันธุ์ต่างๆ ที่มาแรง 2020

มือใหม่หัดปลูกแคคตัสอาจจะเคยได้ยินกระบองเพชรพันธุ์ต่างๆ เช่น ยิมโน, หูกระต่าย, ช้าง, ดาวล้อมเดือน กันมาบ้าง เดินตามพี่นุยเข้าไปในโรงเรือนทีละแห่ง เพื่อแอบดูแคคตัสสวยๆ กันดีกว่า “ในปีนี้ มีสายพันธุ์ที่มาแรงชัดๆ คือ ยิมโน (Gymnocalycium) แค่ราคาที่ขายปลีกอยู่ก็ประมาณต้นละ 500 บาท เพาะเมล็ดออกมาถ้าได้ลูกด่าง ก็จะแพงขึ้นไปอีก และมีพันธุ์ที่นิยมอยู่แล้ว และยังได้รับความนิยมอยู่ ดังนี้ครับ”

1. Gymnocalycium

หรือที่เรียกกันในหมู่คนเล่นแคคตัสว่า ยิมโน ยิ่งมีลายด่างเป็นแถวเกิดขึ้นมา ยิ่งมีราคาสูง สีแดง สีส้ม สีชมพู เป็นสีที่กำลังฮิตกันในตลาด ราคาเริ่มต้น 500 บาท และอาจจะสูงขึ้นไปอีก กระแสตัวนี้ถือว่ามาแรงมาก

2. Astrophytum

แคคตัสแอสโตไฟตั้ม มีความสวยงามตรงทรงกลมสมมาตร และมีรอยบากเกิดที่กลีบ หรือคนเล่นเรียกว่ากระดองเต่า Kikko หรือถ้ามีรอยสีขาวเป็นรูปตัววี ยิ่งมีราคาสูง

3. Lophophora

แคสตัสโลโฟ มีลักษณะเป็นทรงกลมคล้ายก้อนหิน แต่พอสัมผัสแล้วนุ่มนิ่มเหมือนซาลาเปา และมีเพื่อนสกุลใกล้เคียงกัน หน้าตาเหมือนกันแต่ไม่ใช่กระบองเพชรเป็นไม้อวบน้ำมีชื่อเล่นว่า คางคก ชื่อทางการค้าคือ ซูโดไลทอส

4. Ariocarpus

แคคตัสแอริโอคาร์ปัส มีลักษณะแตกออกมาเป็นกลีบที่ชัดเจน และมีตะปุ่มตะป่ำเกิดขึ้นระหว่างข้อ เหมือนผัก บ้างก็หน้าตาเหมือนบร็อกโคลี่ หรือผิวของก็อตซิลลา

5. Mammillaria

แมมมิลลาเลีย หรือ แคคตัสแมม เป็นกระบองเพชรที่ฮิตตลอดกาล มีดอกสวย เลี้ยงง่าย และมีสีขนที่เพิ่มราคา ตามพันธุกรรมการผสม เป็นแคคตัสจัดสวนเริ่มต้นที่เลี้ยงไม่ยาก

5 สายพันธุ์ไม้อวบน้ำ (Succulents) ผู้เล่นนิยมในปี 2020

ดูเผินๆ เหมือนไม้อวบน้ำจะเป็นกระบองเพชร แต่อายุการเติบโตนั้นต่างกัน และการเลี้ยงดูที่ต่างกันเช่น ปริมาณการรดน้ำ แดด และลม ไม้อวบน้ำจะเริ่มเห็นสี เห็นลาย เห็นดอกได้เร็วกว่า ในปี 2020 นี้มีไม้อวบน้ำที่ฮิตอยู่ ได้แก่

1. Pachypodium

พาคีโพเดียม หน้าตาคล้ายๆ ชวนชมและปาล์ม แต่เป็นญาติมาทางชวนชมมากกว่า สายพันธุ์ที่นำเข้ามาจากต่างประเทศเป็นที่นิยมเล่นกันในกลุ่มผู้เล่นไม้อวบน้ำ ความสวยอยู่ที่ความอวบของลำต้นนั่นเอง

2. Agave

อากาเว่ เป็นไม้อวบน้ำชนิดแรกที่นำมาเป็นไม้ประดับในเม็กซิโก พันธุ์ของอากาเว่ที่นิยมนำมาเลี้ยงในไทยมาจากทวีปอเมริกาใต้ โดยเฉพาะทางเม็กซิโก ในไทยเรียกไม้อวบน้ำพันธุ์นี้ว่า ป่านศรนารายณ์ ความสวยงามอยู่ร่องรอยการเจริญเติบโตของต้นไม้ รวมถึงขนาดของใบและการเกิดด่างของต้นไม้ที่เพิ่มสีสันให้แก่ไม้พันธุ์นี้เพื่อเป็นไม้ประดับ

3. Huernia

เฮอร์เนียร์ มีชื่อเล่นว่า "เก๋ง" มีความสวยอยู่ที่ดอก แม้ว่ากลิ่นของดอกจะไม่หอมในสัมผัสของมนุษย์ แต่แมลงวันจะชอบเป็นพิเศษ เนื่องจากเฮอร์เนียร์เติบโตอยู่ในทะเลทราย มีผีเสื้ออยู่น้อย จึงต้องสร้างกลิ่นเหม็นให้ตัวเองเพื่อดึงดูดแมลงมาช่วยผสมเกสรเพื่อขยายพันธุ์

4. Euphorbia

ยูโฟเบีย เป็นไม้อวบน้ำที่มีลักษณะลำต้นและดอกคล้ายกับต้นกระบองเพชร ดูความแตกต่างยากจนต้องหาอุปกรณ์มาส่องดูตุ่มหนามเพื่อแยกว่าเป็นไม้อวบน้ำหรือแคคตัสกันแน่

5. Dorstenia

ทุกคนรู้จักไม้อวบน้ำพันธุ์นี้ในชื่อ มะพร้าวทะเลทราย แต่ Dorstenia gypsophila ต้นนี้เป็นต้นหายากจากโซมาเลีย ในตระกูลมะพร้าวทะเลทราย

ตามเข้าไปดูโรงเพาะ คนเล่นแคคตัสเขาจะคัดเพียงต้นที่ต้องการมาพัฒนาพันธุ์ต่อ ที่เหลือก็จะแจกจ่ายออกไป “ตรงนี้เป็นโรงเนอสเซอรี่ ตอนเช้าจะเดินเก็บเมล็ด และตรงนี้จะเป็นกล่องเพาะที่ต้องเจาะรูระบายความชื้น ในโรงเรือนเพาะเมล็ดต้องมีแสงแดด 50 เปอร์เซ็นต์” เมื่อมองตามขึ้นไปทางหลังคาพบว่ามีสแลนกันแดด 1 ชั้น

แต่ละกล่องจะเป็นแคคตัสเด็กน้อย เหมือนเด็กอนุบาลที่เข้าคอร์สนอนกลางวัน ใน 1 กล่อง ก็จะมีอายุ 1 เดือน, 2 เดือน ตามที่เขียนไว้ และบางสายพันธุ์ก็ลงดินได้เร็ว ป้ายชื่อที่เห็นอยู่ห้ามดึงออก เพราะเป็นตัวบอกว่าต้นอ่อนนี้ผสมมาจากพ่อแม่ต้นไหน

เชื่อไหมว่า แคคตัสเป็นต้นไม้ที่ขายได้ตั้งแต่ เมล็ด ราก ต้น หน่อ และอุปกรณ์ที่เกี่ยวข้องก็จะมี ดิน กระถาง ปุ๋ย แม้กระทั่งป้ายชื่อและกล่องเพาะต้นอ่อนก็มีคนทำออกมาขาย ใครพอมองธุรกิจแคคตัสออกก็จะเห็นช่องทางทำเงินแล้ว

กระบองเพชรออกดอก คือ ความสุขของคนเลี้ยงแคคตัส

“แคคตัสกับไม้อวบน้ำ ต่างกันอีกจุดก็คือ อายุการโตบางชนิดใช้เวลาราว 1 ปี หรือมากกว่านั้นจึงจะเห็นลวดลาย เห็นดอก เห็นความด่าง ส่วนไม้อวบน้ำจะใช้เวลาเร็วสุด 8 เดือน แต่เวลาที่ออกดอกมาบางสายพันธุ์ใช้เวลา 2 วันเท่านั้น แล้วก็ร่วงไป” ผู้เลี้ยงต้องสังเกตช่วงเวลาออกดอกให้ทัน โดยศึกษาวิธีการผสมพันธุ์ข้ามดอก เตรียมอุปกรณ์ พู่กัน ที่คีบ ถาดรองเกสร และอย่าลืมจดบันทึกไว้ว่าเกสรต้นแม่คือต้นไหน ต้นพ่อคือต้นไหน

น้องใหม่ที่เริ่มต้นเลี้ยงแคคตัสที่ประสบความสำเร็จ คือคนที่มีความมุ่งมั่น มีบางคนเลือกเลี้ยงแค่สายพันธุ์เดียว หาพ่อพันธุ์แม่พันธุ์นำมาผสม ก็สร้างรายได้ มีคนมารับซื้อต่อที่ฟาร์ม"

เพาะขายไม่ต้องรอเป็นต้น เมล็ดก็ขายได้ราคาดี

ถ้าเป็นพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ดีๆ ก็ให้ลูกได้ราว 500 ต้น ก็คุ้มแล้ว แต่อย่างว่า กรุงโรมไม่ได้สร้างเสร็จในวันเดียว ถ้าคิดจะเลี้ยง จะปลูก ต้องอนุบาลให้ดี อายุ ขนาด การให้น้ำให้ปุ๋ยเป็นต้นทุนที่ห้ามลืมคำนวณ

ผู้เขียนและช่างภาพใช้เวลา 2 ชั่วโมงเดินอยู่ในโรงเรือน รู้สึกว่าได้ไปเที่ยวมาหลายทวีป เพราะนอกจากต้นแคคตัสแล้ว ยังมีไม้อวบน้ำอื่นๆ ที่ไม่กล้าถามชื่อหรือราคา เพราะแค่เกริ่นก็ดูแพงมาก

“ต้นนี้มาจากเยเมน..”

“ต้นนี้เพิ่งออกหน่อครั้งแรกในประเทศไทย..”

“ต้นนี้เป็นพืชตระกูลชวนชม..”

“ต้นนี้ถ้าอยู่ในป่า ชาวบ้านจะเก็บกิน มันแก้กระหายน้ำ”

“ต้นนี้แพะป่าชอบกิน”

เพาะแคคตัสขายปีนี้ยังทันไหม

เมื่อขอคำแนะนำจากคุณนุยว่า ถ้าเราจะซื้อแคคตัสมาเลี้ยงเป็นอาชีพเสริม หรือจริงจัง ต้องเริ่มต้นอย่างไร คำตอบนี้ต้องย้อนกลับมาที่ตัวผู้ถามว่า “คุณชอบแคคตัสสายพันธุ์ไหน” แต่ที่แน่ๆ คือแคคตัสจะยังคงขายได้อยู่ตลอดเวลา ยิ่งมีวิกฤติที่คนอยู่บ้านยิ่งขายดี ในทุกๆ ปีจะมีผู้เล่นหน้าใหม่เกิดขึ้นมาก และผู้พัฒนาสายพันธุ์ก็จะนำพันธุ์ใหม่ๆ เข้ามาผสม เกิดลูกสวย หรือด่างสวย ก็กลับมาฮิตเล่นกันใหม่

“ในปี 2020 นี้แคคตัสสายพันธุ์ก็ยังเป็นที่นิยมเล่นกันอยู่ น้องใหม่ที่อยากเข้ามาเลี้ยงเพื่อสร้างรายได้ เป็นอาชีพเสริมหรืออาชีพหลัก ลองศึกษามุ่งไปที่สายพันธุ์เดียวก่อน เพราะส่วนใหญ่มีข้อจำกัดในพื้นที่การเลี้ยง และการดูแล” คุณนุยกล่าว

“แคคตัสเป็นพืชที่ขยายพันธุ์ได้ด้วยเมล็ด แตกหน่อ และต่อยอดได้ เพราะฉะนั้นคนขายมือใหม่ที่อยากจะขายได้ตลอดต้องมีความซื่อสัตย์กับลูกค้า เพราะชื่อเสียงของร้านจะมาเสียหากเราหลอกขายต้นที่มีหน่อว่าเป็นไม้เมล็ด”

ตลาดของแคคตัส ราคาถูก ราคาแพง ขึ้นอยู่กับอะไร

ต้นกระบองเพชรจิ๋ว มีเสน่ห์ที่ความจิ๋วของมัน แต่ลักษณะรอยด่าง สีดอก หนาม ขน แต่ละพันธุ์คนเลี้ยงก็ว่ามีความสวยต่างกันไป แคคตัสราคาถูก ราคาแพงจะผันแปรก็ต่อเมื่อขึ้นอยู่กับ..

• ความพอใจของผู้ซื้อ
• ขนาด
• การเกิดราก ไม้เมล็ดหรือไม้หน่อ (เพราะไม้เมล็ดแข็งแรงกว่า)
• ตุ่ม สีด่าง หนาม
• สีดอก

จากการลงพื้นที่สำรวจตลาดต้นไม้สวนจตุจักร ไทยรัฐออนไลน์พบว่ายุคโควิดนี้ตลาดต้นไม้คึกคักมาก แม้จะปิดเวลา 18.00 น. แต่ก็มีวัยรุ่นและวัยทำงานแห่กันมาหิ้วต้นไม้กลับไปจนหิ้วกันไม่ไหว เมื่อเน้นไปที่กลุ่มแคคตัส พบว่ามีราคาจำหน่ายตั้งแต่ต้นละ 20 บาทจนถึงราคา 35,000 บาท และตั้งไว้โชว์ Not for Sale ให้เดาราคากันเล่นๆ

สรุปแล้วถ้าจะเลี้ยงแคคตัสสักต้น เริ่มแรกเราได้ต้นมาจะต้องรู้ว่าเป็นสายพันธุ์อะไร จะได้เข้าใจว่าต้องรดน้ำและวางให้แดดแบบไหน  ถ้าออกดอกแล้วอยากผสม ก็อย่าลืมหาคู่ผสม เพื่อผสมข้ามดอกจะได้เกิดฝักที่ได้พันธุ์ดี แข็งแรง เมื่ออยากเพาะต้นใหม่ขึ้นมาแล้ว แสดงว่าคุณหลงรักพร้อมจะเป็นสาวกแคคตัสขึ้นมาแน่ๆ

ถ้าอยากตามหาแคคตัสสวยๆ มีโอกาสก็มาเดินสวนจตุจักร หรือตามพูดคุยกับคนรักแคคตัสในกลุ่มที่มีชื่อว่า “ชมรมกระบองเพชรและไม้อวบน้ำแห่งประเทศไทย” มีคำถามก็โพสต์ได้ ไม่ว่าจะปลูกไม่ขึ้น เปลี่ยนกระถาง เพาะเมล็ด ก็มีเพื่อนๆ มาร่วมแชร์ประสบการณ์ ลองตามเข้าไปดูกันได้เลย

สถานที่ : บ้านดิษยบุตร ถ.จันทร์ทองเอี่ยม (คลองถนน) ต.เสาธงหิน อ.บางใหญ่ จ.นนทบุรี

เปรียบเทียบราคาทุกร้าน >>> คลิกที่นี่

เรื่องที่เกี่ยวข้อง

• ส่อง 5 สายพันธุ์แคคตัสราคาไม่ตก ต้นไม้ที่มีมากกว่าความสวยงาม