ปัญหาการศึกษาไทย มุ่งผลิตผู้ตามห้ามคิด ยิ่งเรียนยิ่งเหลื่อมล้ำ

"การศึกษาไทย" ยังคงเป็นปัญหาสำคัญของการพัฒนาประเทศ ไม่ว่าจะกี่ยุคกี่สมัย โลกเปลี่ยน คนเปลี่ยน ที่อยู่อาศัยก็ไปถึงดาวอังคารแล้ว แต่สิ่งที่ไม่เคยเปลี่ยน นั่นคือ ระบบการศึกษาไทย ไม่ว่าจะกี่พรรค กี่รัฐบาล ทำไมถึงทำไม่สำเร็จ พี่แคมปัส ติดตามการศึกษามาหลายปีดีดะ แต่ก็ไม่เห็นว่าอะไรจะดีขึ้น ทุกอย่างคือภาพฝัน ซึ่งเราเองก็เชื่อว่า ผู้หลักผู้ใหญ่หลายคนเล็งเห็นปัญหา แต่ยังคงหาวิธีแก้ไม่สำเร็จ อาจเป็นเพราะระบบการศึกษาของบ้านเรา มันกินวงกว้างและใหญ่เกินไป เกินจะเยียวยาแก้ไขปรับปรุงให้ดีขึ้นได้ ภายในระยะเวลาอันสั้น ไม่แปลกที่ระบบการรับนักศึกษาหรืออะไรก็ตามแต่ ยังคงวนเวียนและเป็นความเหลี่ยมล้ำ ระหว่างลูกคนรวยกับลูกตาสีตาสา ที่โอกาสทางการศึกษาแตกต่างกันอย่างชัดเจน

พอจะนึกภาพออกแล้วใช่มั้ย? ว่าทำไมการศึกษาเป็นวงวน ประหนึ่งถูกสาป โลกเปลี่ยน เทคโนโลยีเปลี่ยน คนที่ดูแลและบริหารด้านนี้ ยิ่งที่เปลี่ยนความคิดใหม่ สร้างสรรค์และออกแบบการเรียนรู้ให้ทันสมัยตาม ในงานเสวนาการศึกษา เราได้ฟังความเห็นหนึ่งน่าสนใจ นั่นคือความเห็นของ "ธานินทร์ เอื้ออภิธร" ผู้บริหารโรงเรียนสอนภาษาอังกฤษเอ็นคอนเส็ปท์ แสดงทัศนะเกี่ยวโครงสร้างสังคมที่กระทบต่อการศึกษาไทย ไว้ว่า

"การเรียนแบบเก่าแบบ Gen X-Gen Y เป็นการเรียนแบบสร้างผู้ตามที่ดี เข้าทำนองเดินตามผู้ใหญ่หมาไม่กัด คนขยัน เชื่อฟัง และทำตามให้ถูกต้อง เป็นคนที่มีคุณค่า คนที่ท่องจำเก่งจึงประสบความสำเร็จได้ ทั้งในการเรียนและการทำงาน เพราะโลกยังเปลี่ยนแปลงช้ามาก และคำตอบที่ถูกต้องมีเพียงคำตอบเดียว ขณะที่โลกยุคใหม่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วขึ้นเรื่อยๆ เทรนด์โลกยุคใหม่ที่เข้าสู่ Digitalization ทำให้ Hyper Competition หรือการแข่งขันอย่างรุนแรง โลกเปลี่ยนจากการหาคำตอบที่ถูกต้อง มาสู่การหาคำตอบที่น่าพึงพอใจตามบริบท 

ดังนั้นทักษะความเป็นผู้นำ ที่สามารถสื่อสารและทำให้คนรอบข้างเชื่อว่า สิ่งใหม่สิ่งที่แตกต่างนั้นเป็นไปได้ จึงเป็นทักษะที่มีคุณค่ามาก ซึ่งเทรนด์การศึกษาทั่วโลกกำลังมุ่งสร้างทักษะเหล่านี้ในระบบการศึกษา ไม่ว่าจะประเทศในอาเซียนเองอย่างมาเลเซียหรือสิงคโปร์ ต่างก็เน้นคอนเส็ปท์ Study less Learn More ขณะที่ประเทศไทยกำลังผลิตผู้ตามที่ห้ามคิด"

ทั้งนี้ยังได้เปิดเผยถึงสถานการณ์และภาพรวมของการศึกษาว่า มีการเคลื่อนไหวที่ควรตระหนักถึง 3 ปัจจัย ที่ส่งผลต่อการพัฒนาศักยภาพการแข่งขันของประเทศไทย คือ

1. แข่งกับคนที่ฉลาดกว่า

การศึกษาของประเทศที่พัฒนาแล้ว มีศักยภาพและความพร้อมในการเรียนรู้ มากกว่าประเทศที่กำลังพัฒนากว่า 6 เท่า จากผลการสอบ Pisa เท่ากับว่าเด็กชั้นประถม 3 ในกลุ่มประเทศที่พัฒนาแล้ว เช่น ฟินแลนด์ สิงคโปร์ ญี่ปุ่น มีระดับสติปัญญาเท่ากับเด็กมัธยมศึกษาปีที่ 3 ของไทย นอกจากนี้การสอบ Pisa ยังระบุว่าประเทศที่กำลังพัฒนา เช่น เวียดนาม อินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ มาเลเซีย ยังมีค่าวัดระดับสติปัญญาที่สูงกว่าไทยอีกด้วย โดยการสอบ PISA เป็นการจัดทดสอบความสามารถในด้าน ‘การรู้เรื่อง’ (Competency) ของนักเรียนอายุ 15 ปี จากประเทศต่างๆ ทั่วโลก จัดทดสอบโดยองค์การเพื่อความร่วมมือและการพัฒนาทางเศรษฐกิจ (Organization for Economic Co-operation and Development หรือ OECD) ข้อสอบ PISA จะประเมิน ‘การรู้เรื่อง’ ใน 3 ด้านหลัก ได้แก่ วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และการอ่าน โดยที่ไม่ได้อ้างอิงกับเนื้อหาหรือหลักสูตรใดๆ เป็นการเฉพาะโดยสาเหตุที่เลือกนักเรียนในช่วงอายุ 15 ปี เพราะเป็นกลุ่มที่สิ้นสุดการศึกษาภาคบังคับและจะต้องออกไปประกอบอาชีพในตลาดแรงงาน คุณภาพของนักเรียนในกลุ่มนี้จึงเป็นตัวบ่งชี้ถึงคุณภาพทรัพยากรมนุษย์ของประเทศในอนาคต

2. แข่งกับคนฉลาดเท่ากันที่กระหายความสำเร็จกว่า

ทั้งในสิงคโปร์ จีน มาเลเซีย นั้นคนส่วนใหญ่มีความหิวกระหายในการพัฒนาตัวเอง หากมีเวลาว่างจะใช้พัฒนาตัวเองเรียนเสริม และสอบ Certificate พัฒนาทักษะให้พร้อมในการแข่งขัน หรืออย่างคนเวียดนาม ที่ค่าแรงถูกกว่าไทยแต่ทำงานหนักกว่าเรา 3 เท่า ขณะประเทศไทยเข้าสู่ “สังคมอิ่มตัว” เพราะพ่อแม่สร้างเกราะคุ้มกันและไม่เตือนลูกว่ากำลังต้องเจอกับการแข่งขันที่รุนแรง ขณะที่ต่างประเทศพ่อแม่จะสอนให้ลูกเอาตัวรอด ในสงครามการอยู่รอดสมัยใหม่ เพราะการ “ตาย” ในความหมายของยุคใหม่นี้ คือการเสียโอากาสนั่นเอง 

3. การมาถึงของ AI และ Robot

ในปัจจุบัน AI ฉลาดเท่ากับเด็กอายุ 6 ขวบเท่านั้น แต่ที่ AI ชนะมนุษย์ในปัจจุบัน เนื่องจาก AI คิดได้เร็วกว่ามนุษย์ถึง 30,000 เท่า ที่น่าสนใจคือภายในปี 2045 ที่จะถึง AI จะเกิด Singularity หรือ AI จะมีความฉลาดเท่ามนุษย์ นั่นแปลว่า ไม่มีทางที่มนุษย์จะแข่งขันได้ชนะ ในเรื่องความถูกต้อง เนื่องจาก AI มี Big Data เป็นระบบสนับสนุนอยู่ มนุษย์จะทำได้คือ การสร้างสิ่งใหม่ และการต่อยอดสิ่งที่มีอยู่แล้วไปสู่สิ่งที่ดีขึ้น ที่จะสร้างความพึงพอใจที่มากกว่า

สถานการณ์การศึกษาของโลกในปัจจุบันกำลังถูก Disruption และก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลง จนเกิดเทรนด์ใหม่ของการศึกษาได้แก่ Highly Actively Learn - คือผู้เรียนเป็นศูนย์กลางของการเรียนรู้, Highly Adaptive - ผู้เรียนปรับตัวเพื่อเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ , Highly Globalized - การแลกเปลี่ยนการเรียนรู้และหลักสูตรในระดับประเทศ, Highly Personalized - การเลือกเรียนและปรับเปลี่ยนตามรูปแบบความสนใจของแต่ละบุคคล และสุดท้าย Highly Focused yet Flexible - การเรียนแบบโฟกัสแต่ยังยืดหยุ่น

ส่วนแนวทางการแก้ไขความเหลื่อมล้ำในการศึกษาไทยนั้น ต้องใช้ EdTech (Education Technology) เข้ามาช่วยแก้ไขเพื่อให้เด็กไทยทุกคนเข้าถึงการศึกษาที่มีคุณภาพ เข้าถึงครูเก่งที่มีศักยภาพสนับสนุนให้เด็กเก่งไปได้ไกลขึ้น เพราะประเทศไทยจะเปลี่ยนได้ด้วยการศึกษา จึงต้องพัฒนาการศึกษาไทยให้สร้างคนคุณภาพมาช่วยกันพัฒนาประเทศ

นี่ก็อีกหนึ่งเสียง ของคนในแวดวงการศึกษา หากใครที่เกี่ยวข้องผ่านมาเห็นเข้า ก็ฝากไว้เป็นการบ้านต่อไป ซึ่งเราก็คาดหวังว่า "ระบบการศึกษาไทย" จะดีขึ้น แค่เราต้องการตัดสินใจเปลี่ยนแปลง ก็เพื่ออนาคตของประเทศชาตินั่นเอง.