อันตรายจากพยาธิตัวตืด มีอาการอย่างไร ป้องกันได้หรือไม่

หลายคนทราบกันดีว่าการกินอาหารดิบอาจทำให้พยาธิต่างๆ เข้าไปในร่างกายได้ โดยเฉพาะ พยาธิตัวตืด ที่พบได้บ่อยในเนื้อสัตว์ใหญ่ เช่น หมู วัว ควาย เมื่อเข้าไปในร่างกายมนุษย์แล้วส่งผลอันตรายมากมาย ตั้งแต่พิการไปจนถึงเสียชีวิต

ลักษณะของพยาธิตัวตืด

พยาธิตัวตืด มีลักษณะลำตัวแบนคล้ายเส้นบะหมี่ สีขาวขุ่น มี 2 ชนิด คือ พยาธิตัวตืดวัว (Taenia saginata) มีขนาด 5-10 เมตร และพยาธิตัวตืดหมู (Taenia solium) มีขนาด 2-4 เมตร ลำตัวเป็นปล้องๆ ส่วนปล้องท้ายสุดจะหลุดปนออกมากับอุจจาระ หรืออาจจะคืบคลานออกมาจากทวารหนัก ขนาดของปล้องพยาธิที่พบในอุจจาระสามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า ภายในปล้องมีไข่พยาธิ เมื่อปล้องพยาธิแตก ไข่จะออกมากับอุจจาระและกระจายอยู่ตามพื้นดิน เมื่อวัว ควาย หรือหมู กินไข่พยาธิเข้าไป ไข่จะโตเป็นระยะตัวอ่อนเรียกว่า เม็ดสาคู ในเนื้อหมูหรือเนื้อวัว ควาย

พยาธิตัวตืด เข้าไปในร่างกายคนได้อย่างไร

เมื่อคนกินเนื้อหมู วัว ควาย ที่มีเม็ดสาคูแบบดิบ หรือสุกๆ ดิบๆ ตัวอ่อนพยาธิจะโตเป็นพยาธิตัวแก่เกาะอยู่ในลำไส้เล็ก โดยมีปล้องยาวออกไปเรื่อยๆ ทำให้เกิดอาการต่างๆ ในระบบทางเดินอาหาร แต่อาการที่อันตรายและรุนแรงจะเกิดจากพยาธิตัวตืดหมู หากคนกินไข่พยาธิเข้าไป ตัวตืดหมูที่ปะปนกับอาหารหรือน้ำดื่ม ไข่พยาธิจะโตเป็นระยะตัวอ่อน หรือเม็ดสาคู กระจายไปอยู่ตามอวัยวะต่างๆ ในร่างกายคน เช่น สมอง ตา หัวใจ ปอด หรือคลำได้ก้อนใต้ผิวหนัง มีรายงานข่าวพบตัวอ่อนพยาธิในลิ้น ทำให้เกิดก้อนฝีที่ลิ้น และพบที่ตา ทำให้ตาอักเสบ หรือตาบอดได้

อาการเมื่อมีพยาธิตัวตืดในร่างกาย

ระยะแรกๆ มักจะไม่มีอาการ เมื่อมีพยาธิสะสมมากๆ เป็นเวลานานจะทำให้เกิดอาการ เช่น

• ท้องอืด
• แน่นท้อง
• เจ็บบริเวณชายโครงขวา
• รู้สึกร้อนบริเวณหน้าท้อง

ถ้าปล่อยไว้นานๆ จะมีอาการอักเสบของท่อน้ำดี ตัวเหลือง ตาเหลือง ตับโต มีไข้ บางรายอาจกลายเป็นมะเร็งท่อน้ำดีในตับ และอาจถึงขั้นเสียชีวิตได้

แต่ถ้าหากมีซีสต์ถุงน้ำของพยาธิตืดหมูอยู่ในอวัยวะต่างๆ ของเรา เช่น อยู่ที่กล้ามเนื้อจะมีอาการปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ อยู่ที่ลูกตาก็อาจจะรบกวนการมองเห็น อยู่ในสมอง หรือไขสันหลัง จะทำให้มีอาการปวดศีรษะรุนแรง มีอาการชัก หรือในบางรายอาจทำให้เสียชีวิตได้

การรักษาโรคพยาธิตัวตืด

ถ้าสงสัยว่าจะเป็นโรคพยาธิตัวตืด ไม่ควรซื้อยาถ่ายพยาธิมากินเอง เนื่องจากพยาธิมีหลายชนิด ควรนำอุจจาระไปตรวจว่าเป็นโรคพยาธิชนิดใด และแพทย์จะรักษาโดยให้ยาที่เหมาะสม หากซื้อยาถ่ายพยาธิมากินเอง และยาไม่ถูกต้อง เช่น ไปซื้อยาถ่ายพยาธิตัวกลมมากิน แต่เรามีพยาธิตัวตืดในร่างกาย ยาถ่ายพยาธิตัวกลมจะทำให้ปล้องพยาธิตัวตืดหมูแตก และตัวอ่อนพยาธิจะกระจายไปทั่วร่างกาย ทำให้มีอาการรุนแรงถึงกับเสียชีวิตได้ ในคนที่เป็นโรคถุงพยาธิตัวตืดในสมองและมีอาการ เช่น ชัก ปวดศีรษะมาก ต้องให้ยารักษา หรือผ่าตัดตามความเหมาะสม

การป้องกันโรคพยาธิตัวตืด

ไม่กินอาหารที่ทำจากเนื้อวัว ควาย หรือหมูดิบ หรือสุกๆ ดิบๆ และควรจะซื้อเนื้อดังกล่าวที่ผ่านการตรวจจากโรงฆ่าสัตว์แล้วเท่านั้น คนที่มีพยาธิต้องรักษาให้หายขาด และไม่ถ่ายอุจจาระเรี่ยราดตามพื้นดิน หรือสนามหญ้า ควรถ่ายอุจจาระลงในส้วมที่ถูกสุขลักษณะ ไม่ใช้อุจจาระคนเป็นปุ๋ยรดผัก และอาหารที่กินต้องปรุงสุกจริงๆ หรือถ้าเป็นพวกผักสดต้องนำมาล้างให้สะอาด และดื่มน้ำที่สะอาด

ข้อมูลอ้างอิง : ภาควิชาปรสิตวิทยา คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล