รู้จัก "หนอนแมลงวันลาย" ตัวช่วยกำจัดขยะอินทรีย์ สารพัดประโยชน์ต่อสิ่งแวดล้อม

• ประโยชน์ของ "หนอนแมลงวันลาย" ตัวช่วยกำจัด "ขยะอินทรีย์"
• วิสาหกิจเพื่อสังคม "เบตเทอร์ฟลาย" (Betterfly) ช่วยลดการฝังกลบขยะอินทรีย์ ส่งเสริมเศรษฐกิจหมุนเวียน

เมื่อปัญหาสิ่งแวดล้อม ได้กลายเป็นปัญหาใหญ่ที่ส่งผลกระทบเป็นวงกว้าง โดยเฉพาะปัญหาด้านการจัดการ "ขยะอินทรีย์" หรือ "ขยะอาหาร" (Food Waste) ที่มีตัวการมาจาก "เศษอาหาร" ซึ่งสถานการณ์ขยะอาหารของทั่วโลกในแต่ละปีนั้น พบว่าอาหารกว่า 1,300 ล้านตัน หรือ 1 ใน 3 ของอาหารที่ผลิตได้ทั่วโลก ต้องกลายเป็นขยะอาหารที่ถูกทิ้งไปอย่างสูญเปล่า

ขณะที่ประเทศไทยเอง พบว่ากว่า 60% ของขยะมาจาก "ขยะอาหาร" โดยคนไทย 1 คน สร้างขยะอาหารสูงถึง 254 กิโลกรมต่อปี ทำให้เกิดปัญหาและผลกระทบที่ท้าทายมวลมนุษยชาติ เกิดการหมักและย่อยสลายกลายเป็นแก๊สมีเทน (CH4) ซึ่งเป็นแก๊สเรือนกระจกที่มีความรุนแรงกว่า แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ถึง 27-30 เท่า ถือเป็นสาเหตุให้เกิด 8-10% ของแก๊สเรือนกระจกทั่วโลก แถมยังเกิดกลิ่นรบกวน และเป็นแหล่งเพาะเชื้อโรค

"หนอนแมลงวันลาย" ตัวช่วยกำจัดขยะอินทรีย์

เมื่อปี พ.ศ.2561 ทีมวิจัยจากประเทศสวิตเซอร์แลนด์พบว่า การย่อยสลายขยะของ หนอนแมลงวันลาย (Black soldier fly) นั้นปล่อยก๊าซเรือนกระจกน้อยกว่าการทำปุ๋ยหมักชีวภาพถึง 47 เท่า โดยในประเทศไทยเอง มีการเพาะเลี้ยงกันมาสักระยะหนึ่งแล้วในกลุ่มเกษตรกรภาคเหนือและอีสาน ซึ่งเป็นแมลงที่ไม่เป็นพาหะนำโรค ไม่เป็นศัตรูพืชและไม่ก่อให้เกิดความรำคาญต่อชุมชน พบได้บริเวณพุ่มไม้ทั่วไปในธรรมชาติ กินน้ำและน้ำหวานเป็นอาหาร มีรอบวงจรชีวิต 5 ระยะ ได้แก่

• ระยะตัวเต็มวัย (แมลง) - ขนาดลำตัวยาวประมาณ 16 มิลลิเมตร มีอายุ 8-15 วัน ใช้ชีวิตส่วนใหญ่ในธรรมชาติที่มีพุ่มไม้ ใบไม้สีเขียว จับคู่ผสมพันธุ์ ตัวเมียจะวางไข่ไว้บริเวณใกล้ๆ กับขยะอินทรีย์ จำนวนไข่ประมาณ 400-900 ฟองต่อตัว

• ระยะไข่ - เป็นรูปวงรี ยาวประมาณ 1 มิลลิเมตร สีเหลืองอ่อนหรือสีครีม ไข่จะมีสีเข้มขึ้นตามระยะเวลา ใช้เวลา 3-4 วัน ในการฟักเป็นตัวหนอน

• ระยะตัวหนอน - เป็นระยะที่กินขยะอินทรีย์เป็นอาหาร มีลักษณะตัวอวบอ้วน แบน สีขาวครีม ขนาดตัวยาวตั้งแต่ 3-26 มิลลิเมตร น้ำหนักประมาณ 0.2 กรัม ตัวหนอนจะลอกคราบ 8 ครั้งก่อนเข้าดักแด้

• ระยะตัวหนอนก่อนเข้าดักแด้ - ระยะรอยต่อระหว่างตัวหนอนกับดักแด้ เป็นระยะที่เหมาะในการนำไปใช้ประโยชน์

• ระยะดักแด้ - ลำตัวจะมีสีดำเข้มและผิวแห้งแข็ง ใช้เวลาฟักเป็นตัวแมลงประมาณ 10-15 วัน หรือนานกว่านั้นขึ้นกับสภาพอากาศ

สำหรับระยะที่เราสามารถนำแมลงวันลายไปใช้ประโยชน์ได้มากที่สุด คือ ระยะที่ยังเป็นตัวหนอน ซึ่งสามารถทำให้แห้งแล้วป่นเป็นอาหารสัตว์ ช่วยลดการใช้ถั่วเหลืองได้หลายตัน เนื่องจากให้พลังงานโปรตีนสูง หนอนแมลงวันลายมีคุณค่าทางโภชนาการ โปรตีนมากกว่า 40% ไขมัน 35% ให้พลังงาน 2,900 แคลอรี/กิโลกรัม มีโอเมก้า 3, 6, 9 และยังมีกรดลอริกเหมือนที่อยู่ในน้ำนมแม่ มีฤทธิ์ช่วยยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อก่อโรคต่างๆ เหมาะที่จะนำมาใช้เป็นอาหารสัตว์ ได้แก่ ไก่ เป็ด ปลา หรือ นก 

ขณะที่ปัจจุบัน หนอนแมลงวันลาย กำลังเป็นที่นิยมในอุตสาหกรรมอาหารและพลังงานทดแทน เนื่องจากให้ผลผลิตดี โดยเลี้ยงเพียง 2 สัปดาห์ จะมีขนาดใหญ่ได้ถึง 5,000 เท่า ไม่เป็นพาหะนำโรคให้กับมนุษย์ ไม่เป็นศัตรูพืช รวมถึงเป็นผู้ย่อยสลายตามธรรมชาติที่มีประสิทธิภาพ

วิสาหกิจเพื่อสังคม "เบตเทอร์ฟลาย" (Betterfly)

ในปี 2564 "เบตเทอร์ฟลาย" (Betterfly) ได้เข้าร่วมโครงการพลังเปลี่ยนแปลงเพื่อสังคม (Banpu Champions for Change) หรือ BC4C รุ่นที่ 10 เป็นหนึ่งในโครงการเพื่อสังคมของบริษัทบ้านปูจำกัด (มหาชน) และเป็นหนึ่งใน 5 ทีมผู้ชนะที่มาพร้อมแนวคิด "เปลี่ยนวิธีการใช้ชีวิตให้เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมกับ Food Loss Food Waste" นำเสนอธุรกิจที่ต่อยอดการจัดการขยะในชุมชนมาสู่การพัฒนาสินค้าที่ผลิตจากขยะอินทรีย์โดยใช้หนอนและแมลงเป็นตัวช่วยในกระบวนการย่อยสลาย และแปรรูปขยะให้เป็นผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม เช่น ปุ๋ย และอาหารสัตว์ เพื่อลดการฝังกลบขยะอินทรีย์และส่งเสริมเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy)

สำหรับการจัดการขยะเศษอาหารเหลือทิ้งในชุมชนโดยใช้หนอนแมลงวันลาย (Black Soldier Fly) เป็นตัวช่วยในกระบวนการย่อยสลาย และแปรรูปขยะให้เป็นผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม เพื่อลดการฝังกลบขยะอินทรีย์รวมถึงส่งเสริมเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) ในชุมชน นับตั้งแต่เริ่มโครงการฯ จนถึงปัจจุบัน สามารถจัดการขยะอินทรีย์ในชุมชนเกาะสีชังไปแล้วเกือบ 7,000 กิโลกรัม

วัตถุประสงค์ของ "เบตเทอร์ฟลาย"

• เพื่อลดขยะอินทรีย์ไปที่หลุมฝังกลบบนเกาะสีชัง ลดจำนวนแมลงวันบ้าน ลดก๊าซมีเทน ลดการเผา

• เพื่อการนำขยะอินทรีย์มาใช้ประโยชน์ให้มากที่สุด เปลี่ยนเป็นผลิตภัณฑ์อินทรีย์ กลับมาใช้ในการเกษตร

• สามารถแยกขยะอินทรีย์ออกจากขยะอื่นๆ เพื่อลดขยะทั่วไปและนำขยะรีไซเคิลมาใช้ประโยชน์

ปัจจุบันโครงการ "เบตเทอร์ฟลาย" ได้เข้าไปส่งเสริมเศรษฐกิจหมุนเวียนให้กับชุมชนบนเกาะสมุย จังหวัดสุราษฎร์ธานีและเกาะสีชัง จังหวัดชลบุรีโดยได้รับความร่วมมือจากชุมชนในพื้นที่ในการแยกขยะอินทรีย์และนำขยะอินทรีย์ที่ได้มาเป็นอาหารหนอน BSF ไม่ว่าจะเป็นจากร้านอาหาร ร้านค้า ร้านก๋วยเตี๋ยว ร้านผลไม้ โรงแรม และประชาชนในพื้นที่ ซึ่งได้นำเศษอาหารเหลือทิ้ง เช่น เปลือกผลไม้ เศษผัก เศษอาหารทะเล และอาหารอื่นๆ มามอบให้ที่โรงเรือนนวัตกรรมสร้างคุณค่า ORGANIC WASTE

อย่างไรก็ตาม เบตเทอร์ฟลายถือเป็นโครงการแรกของประเทศไทยที่ใช้ "หนอนแมลงวันลาย" มาจัดการขยะอินทรีย์ชุมชน ถือเป็นปลายทางของขยะอินทรีย์ที่คนในชุมชน สามารถนำมาให้กับทางโรงเรือน เพื่อเป็นอาหารของหนอนในการจัดการขยะอินทรีย์ นอกจากจะช่วยลดปัญหาสิ่งแวดล้อมแล้ว ยังช่วยสร้างรายได้และสร้างอาชีพให้ชุมชนอีกด้วย.