เปิดลำดับอาวุโส "พระเถระ" ต่อจาก สมเด็จพระพุฒาจารย์ (เกี่ยว อุปเสโณ) ประธานคณะผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช เจ้าอาวาสวัดสระเกศฯ หลังมรณภาพด้วยโรคชรา ด้วยวัย 85 ปี...

สมเด็จพระพุฒาจารย์ (เกี่ยว อุปเสโณ) เจ้าอาวาสวัดสระเกศวรมหาวิหาร ประธานคณะผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช เป็นหนึ่งในพระมหาเถระ ผู้มุ่งมั่นที่จะเห็นพระพุทธศาสนามีความมั่นคงอยู่บนผืนแผ่นดินไทย และแผ่ไพศาลไปเป็นประโยชน์เกื้อกูลแก่ชาวโลก

พระมหาเถระท่านนี้เอง เมื่อเกือบ 70 ปีที่แล้ว ได้ตั้งใจบวชเป็นสามเณรเพียง 7 วัน แต่กลับดำรงตนอยู่ในสมณเพศตลอดมา ตราบเข้าสู่วัยชรา และได้สร้างคุณูปการให้แก่พระพุทธศาสนาอย่างมากมายมหาศาล เหมือนมีชีวิตเกิดมาเพื่อต่อลมหายใจให้กับพระพุทธศาสนา ประกอบกับจริยาวัตรและปฏิปทาที่งดงาม ภายใต้ใบหน้าอ่อนโยน บ่งบอกถึงพลังแห่งเมตตาธรรม

สมเด็จพระพุฒาจารย์ ได้อุปสมบทที่วัดสระเกศฯ เมื่อปี พ.ศ. 2492 ต่อมาได้รับพระบัญชาแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งเจ้าคณะภาค 9 และเป็นเลขานุการสมเด็จพระสังฆราช เมื่อปี พ.ศ. 2508 จากนั้นเมื่อปี พ.ศ. 2516 ได้รับพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ พระราชทานแต่งตั้งเป็น รองสมเด็จพระราชาคณะ ที่ "พระพรหมคุณาภรณ์" และเป็นกรรมการมหาเถรสมาคม เมื่อปี พ.ศ. 2533 ได้เลื่อนเป็น สมเด็จพระราชาคณะ ที่ "สมเด็จพระพุฒาจารย์" ในปี พ.ศ. 2540 ได้รับพระบัญชาแต่งตั้งเป็นประธานคณะกรรมการฝ่ายเผยแผ่พระพุทธศาสนามหาเถรสมาคม

เนื่องจากสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก มีอาการประชวรและเสด็จเข้าประทับรักษาพระองค์ ณ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ มาตั้งแต่ต้นปี พ.ศ.2545 ทำให้เข้าร่วมงานพระศาสนาไม่สะดวก มหาเถรสมาคมจึงได้แต่งตั้งสมเด็จพระพุฒาจารย์ เป็นผู้ปฏิบัติหน้าที่แทนสมเด็จพระสังฆราช ในต้นปี พ.ศ. 2547

...

ต่อมาการแต่งตั้งนั้นได้สิ้นสุดลง เพราะครบระยะเวลาที่กำหนด มหาเถรสมาคมจึงมีมติให้แต่งตั้งคณะผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช เพื่อบริหารกิจการคณะสงฆ์แทนสมเด็จพระญาณสังวร โดยมีสมเด็จพระพุฒาจารย์ ในฐานะมีอาวุโสสูงสุดโดยสมณศักดิ์ ที่สามารถปฏิบัติหน้าที่ได้ในขณะนั้น ทำหน้าที่เป็นประธาน

ลำดับอาวุโสคณะผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช ภายหลังสมเด็จพระพุฒาจารย์ (เกี่ยว อุปเสโณ) เจ้าอาวาสวัดสระเกศฯ ประธานคณะผู้ปฏิบัติหน้าที่สมเด็จพระสังฆราช มรณภาพ (เรียงตามลำดับ)

รูปที่ 1 สมเด็จพระมหารัชมังคลาจารย์ (ช่วง วรปุญฺโญ ป.ธ.9) มหานิกาย (โดยตำแหน่ง) วัดปากน้ำ ภาษีเจริญ ดำรงตำแหน่ง วันที่ 5 ธันวาคม 2538

รูปที่ 2 สมเด็จพระมหาวีรวงศ์ (มานิต ถาวโร ป.ธ.9) ธรรมยุต (โดยตำแหน่ง) 
วัดสัมพันธวงศาราม วรวิหาร ตำรงตำแหน่ง วันที่ 5 ธันวาคม 2544

รูปที่ 3 สมเด็จพระมหามุนีวงศ์ (อัมพร อมฺพโร ป.ธ.6) ธรรมยุต (โดยตำแหน่ง) วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม ราชวรวิหาร ดำรงตำแหน่ง วันที่ 5 ธันวาคม 2552

รูปที่4 สมเด็จพระวันรัต (จุนท์ พฺรหฺมคุตฺโต ป.ธ.9) ธรรมยุต (โดยตำแหน่ง) วัดบวรนิเวศ ราชวรมหาวิหาร ดำรงตำแหน่ง วันที่ 5 ธันวาคม 2552

รูปที่ 5 สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (วีระ ภทฺทจารี ป.ธ.9) มหานิกาย (โดยตำแหน่ง) วัดสุทัศนเทพวราราม ราชวรมหาวิหาร ดำรงตำแหน่ง วันที่ 5 ธันวาคม 2553

รูปที่ 6 สมเด็จพระธีรญาณมุนี (สมชาย วรชาโย ป.ธ.8) ธรรมยุต (โดยตำแหน่ง) วัดเทพศิรินทราวาส ราชวรวิหาร ดำรงตำแหน่ง วันที่ 5 ธันวาคม 2553

รูปที่ 7 สมเด็จพระพุทธชินวงศ์ (สมศักดิ์ อุปสโม ป.ธ.9) มหานิกาย (โดยตำแหน่ง) วัดพิชยญาติการาม วรวิหาร ดำรงตำแหน่ง วันที่ 5 ธันวาคม 2554