ผมพยายามจะจดจำให้ได้ เทพศาสตราวุธหนึ่งในสี่พระกรของพระนารายณ์นั้นมีอะไรบ้าง แต่พอจะจำจากคำกลอนเก่า “อันนารายณ์นั้นมีสี่หัตถา ทรงตรีคทาจักรสังข์”
พอไปอ่านลิลิตโองการแช่งน้ำ สมุทโฆษคำฉันท์ คำพากย์รามเกียรติ์...ตรี...หายไป กลายเป็น ธรณี ธริษตรี และธาตรี ซึ่งหมายถึง “แผ่นดิน”
บางฉบับ...หนึ่งในสี่อาวุธหายไป เปลี่ยนเป็น “ปัทม” ดอกบัว
ในหนังสือทิพยนิยาย จากปราสาทหิน (สำนักพิมพ์เมืองโบราณ) คุณอรุณศักดิ์ กิ่งมณี เขียนถึงพระวิษณุ หรือพระนารายณ์ว่า เป็นหนึ่งในเทพตรีมูรติผู้ยิ่งใหญ่ในศาสนาฮินดู
พระพรหมผู้สร้างโลก พระวิษณุผู้รักษาโลก และพระศิวะผู้ทำลายโลก
พระวิษณุมีชายาคือพระนางลักษมี เทพีแห่งโชคลาภ มีพญาครุฑเป็นพาหนะในภาวะปกติ เมื่อโลกถูกทำลาย เรียกว่าสิ้นกัลป์ พระวิษณุจะบรรทมเหนือพญาอนันตนาคราชในเกษียรสมุทร
ปกติรูปเคารพพระวิษณุจะเป็นเทพเศียรเดียว มีสี่กร ถือเทพศาสตราวุธหลายอย่าง แต่ที่พบเสมอคือ จักร สังข์ คทา และดอกบัว
จักรมีอีกชื่อวัชรนาถ หรือจักรสุทรรศน์ เป็นจักรที่พระเพลิงมอบให้เมื่อครั้งที่พระนารายณ์ไปช่วยให้พระเพลิงไปเสวยป่าฑณฑพตามปรารถนา
ตำนานบางเล่มเล่าต่างออกไป วิษณุสร้างจักรขึ้นเอง จากรัศมีความร้อนของสุริยเทพ เป็นเครื่องหมายแทนดวงอาทิตย์ และวงโคจรรอบจักรวาล
สังข์อีกชื่อ ปาญจะชันยะ เดิมเป็นเปลือกหอยสังข์หุ้มกาย ปัญจชน อสูร ต่อมาถูกพระกฤษณะ อวตารปางหนึ่งของพระวิษณุตามไปสังหาร นำเปลือกหอยอสูรมาเป็นศาสตราวุธ
สังข์เป็นสัญลักษณ์ของน้ำ ชีวิต และความอุดมสมบูรณ์ ทั้งยังเป็นเครื่องเป่าประกาศขับไล่สิ่งชั่วร้าย
เริ่มต้นของเหตุการณ์อันเป็นมงคล
คทาอีกชื่อ เกาโมทก พระเพลิงมอบให้พร้อมจักรวัชรนาถ คทาบ่งบอกฐานะผู้คุ้มครอง สร้างระเบียบ ลงโทษผู้ทำความชั่วร้าย โดยเฉพาะเหล่าอสูรซึ่งเป็นศัตรูกับเทพเจ้า
ดอกบัวคือสัญลักษณ์ของโลกและการสร้างโลก บางครั้งดอกบัว ก็จะเป็นวัตถุรูปกลมๆ ในฝ่ามือ ซึ่งก็คือภู หมายถึงแผ่นดินอันเป็นสัญลักษณ์แทนโลกได้เช่นกัน
ตามเทวสถานฮินดู ทั้งในอินเดียและเอเชียอาคเนย์โบราณ รวมปราสาทหินในเขมร ไทย นิยมจำหลักภาพเล่าเรื่อง วิษณุอนันตศายินปัทมนาภิน หรือวิษณุบรรทมเหนืออนันตนาคราช บังเกิดดอกบัวผุดขึ้นจากพระนาภี
คัมภีร์ฮินดูหลายเล่มกล่าวถึง “นารายณ์บรรทมสินธุ์”ว่า เกิดขึ้นเมื่อครั้งโลกถูก (พระอิศวร) ทำลายจมอยู่ใต้น้ำ บรรดาเหล่าพระพรหม และฤาษีที่อยู่ในโลกเบื้องบน ได้อ้อนวอนพระวิษณุให้สร้างโลกขึ้นมาใหม่
พระวิษณุทำโยคะนิทรา บังเกิดดอกบัวทองดอกหนึ่งผุดขึ้นจากพระนาภี มีพระพรหมประทับอยู่บนนั้น
และพระพรหมก็จะทำหน้าที่สร้างโลกและสรรพสิ่งต่างๆในโลกขึ้นมาอีกครั้ง
ผมอ่านตำนานการสร้างโลกของฮินดูตอนนี้แล้ว ก็ขอเดาเอาว่า เมื่อโลกเกิดปัญหา มนุษย์ก็สร้างอาวุธใส่มือพระวิษณุ ยุคหนึ่งมีปัญหาหนึ่ง ก็ใส่อาวุธเพื่อใช้แก้ปัญหาหนึ่ง สมัยต่อมาปัญหาเปลี่ยนไป อาวุธก็เปลี่ยนตาม
หลายบ้านเมืองในโลกวันนี้ มีปัญหาสารพัด พระวิษณุท่านคงเหนื่อยกับการใช้สี่เทพศาสตรา...เข้าจัดการปัญหา ใช้ตรี คทา จักร แล้ว เมื่อจัดการเรียบร้อยท่านก็คงประกาศชัยชนะด้วยการเป่าสังข์
บ้านเมืองของเราทะเลาะกัน ทำสงครามเข่นฆ่ากันมานาน...หาวิธีปรองดองไม่ได้สักที จึงดูจะมีคนบางพวกบางเหล่า...เรียกร้องให้พระวิษณุเสด็จออกมาเป่าสังข์ ดูเหมือนพวกเราจะลืมเลือนกันไปเสียนาน...เสียงสังข์เป็นอย่างไร
ทุกเรื่องราวไม่ว่าดีหรือร้าย การสร้างโลก การคุ้มครองโลก การทำลายโลก ที่ยกให้เป็นเรื่องขององค์เทพทั้งหลาย ที่จริง...เกิดจากมนุษย์
มนุษย์ที่มีอำนาจ ก็คือองค์เทพ จะชี้ให้ใครเป็นหรือชี้ให้ใครตาย...ชี้ได้ทั้งนั้น.
...
กิเลน ประลองเชิง